ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΒΟΣΤΟΚ

Από τότε που πρωτοπάτησε ο άνθρωπος τα πόδια του στον πλανήτη γη, άρχισε να αναρωτιέται, να ψάχνει, να ερευνά, να αναζητά. Αυτή του η περιέργεια είναι που τον οδήγησε μέχρι και στις μέρες μας σε πολλά επιτεύγματα, τον βοήθησε να βρει λύσεις, να ανακαλύψει, να εφεύρει, αλλά και να καταστρέψει, να κάνει λάθη. Χιλιάδες χρόνια τώρα, εκατομμύρια άνθρωποι προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις σε δισεκατομμύρια ζητήματα, να ξεδιαλύνουν υποθέσεις, να ερμηνεύσουν γεγονότα. Άλλες φορές τα καταφέρνουν και άλλες όχι. Η διαφορά της επιτυχίας με την αποτυχία έχει να κάνει με την γνώση και τη σωστή χρησιμοποίηση της.
Μια περίπτωση που ταιριάζει γάντι με τα παραπάνω λόγια είναι και αυτή της λίμνης Βοστόκ, της μυστήριας λίμνης για την οποία έχουν γραφτεί και ειπωθεί εκατοντάδες απόψεις και σενάρια. Πολλοί ασχολήθηκαν και συνεχίζουν να ασχολούνται με το φαινόμενο της λίμνης Βοστόκ. Άλλοι απέτυχαν και τα παράτησαν νωρίς, άλλοι έφτασαν μέχρι ένα σημείο και δεν άντεξαν παραπέρα, άλλοι εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς. Κάθε φορά που κάποιος βρίσκει κάτι καινούριο ή προχωράει λίγο πιο πέρα, κάτι περίεργο συμβαίνει. Έτσι, η γνώση προς τον υπόλοιπο κόσμο φτάνει μισή ή φτάνει διαστρεβλωμένη ή δεν φτάνει καθόλου. Αυτό συμβαίνει άλλες φορές με ευθύνη αυτών που την αναζητούν και άλλες φορές με ευθύνη αυτών που προσπαθούν να την αποκρύψουν.

Η παράξενη λίμνη
Ας δούμε όμως, πρώτα από όλα ποια είναι η περί ου ο λόγος λίμνη. Πρόκειται για μια τεράστια μάζα γλυκού νερού, η οποία έχει εγκλωβιστεί σε βάθος 3.700 με 4.100 μέτρων, κάτω από τους αφιλόξενους πάγους της Ανταρκτικής. Αποτελεί την μεγαλύτερη από τις περίπου 150 με 200 γνωστές υποπάγιες λίμνες γλυκού νερού σε όλο τον πλανήτη γη. Όπως μπορεί να καταλάβει ο καθένας, το σημείο που βρίσκεται, είναι από τα πιο ανεξερεύνητα και δυσπρόσιτα του πλανήτη και δυσκολεύει τις όποιες προσπάθειες που έχουν πραγματοποιήσει κατά καιρούς επιστήμονες από διάφορα κράτη.
Ο πρώτος που ασχολήθηκε με τη συγκεκριμένη περιοχή, ήταν ένας Ρώσος επιστήμονας, ο οποίος είχε επισημάνει από το 1950, την ισχυρή πιθανότητα ύπαρξης μιας τέτοιας λίμνης στο συγκεκριμένο σημείο. Ωστόσο, έπρεπε να φτάσουμε αρχικά μέχρι το 1974 και εν συνεχεία μέχρι το 1996 για να πραγματοποιηθούν έρευνες που αποδεικνύουν την ύπαρξη της σχετικής λίμνης. Συγκεκριμένα, οι πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξη της λίμνης ήρθαν από βρετανικά ραντάρ, που εξέτασαν το παγωμένο υπέδαφος της Ανταρκτικής τη δεκαετία του 1970.Η ύπαρξή της όμως δεν επιβεβαιώθηκε μέχρι το 1993, με τους επιστήμονες να προβαίνουν σε αναλυτικές ανακοινώσεις το 1996. Πλέον, αρκετοί υποστηρίζουν πως η λίμνη Βοστόκ είναι απομονωμένη από τον υπόλοιπο πλανήτη για διάστημα που κυμαίνεται από 15 μέχρι 34 εκατομμύρια χρόνια.

Οι περισσότερες μελέτες καταλήγουν στο εντυπωσιακό συμπέρασμα πως η συγκεκριμένη λίμνη αποτελεί μέρος ενός τεράστιου δικτύου 200 υποθαλάσσιων λιμνών. Οι επιστήμονες τονίζουν πως κάποιες από αυτές τις λίμνες υπήρχαν από τότε που η Ανταρκτική ήταν ενωμένη με την Αυστραλία. Φυσικά μιλάμε για εποχές που το κλίμα στη συγκεκριμένη περιοχή ήταν ηπιότερο και καταλληλότερο και το γύρω περιβάλλον εντελώς διαφορετικό.



Οι προσπάθειες για προσέγγιση της επιφάνειας της λίμνης
Οι πρώτες προσπάθειες για να εξερευνηθεί το σημείο στο οποίο βρίσκεται η λίμνη Βοστόκ ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 80’ (1989 από τους Ρώσους, ακόμα ήταν Σοβιετική Ένωση). Από τότε μέχρι σήμερα κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι για να φτάσουμε στα δεδομένα των ημερών μας. Λίγο ο βαρύς και επικίνδυνος χειμώνας της Ανταρκτικής, λίγο οι απειλές και οι προειδοποιήσεις μεταξύ των ισχυρών κρατών και ο χρόνος πέρασε.
Η λίμνη Βοστόκ έχει μήκος 250 χλμ. και πλάτος 50 χλμ. και επιφάνεια 15.690 τετ. χλμ. Το βάθος της φτάνει σε ορισμένα σημεία τα 800 μέτρα. Τέσσερα χιλιόμετρα πιο πάνω, στην επιφάνεια του πάγου, βρίσκεται ο ρωσικός σταθμός Βοστόκ, όπου έχει καταγραφεί η χαμηλότερη θερμοκρασία οπουδήποτε στη Γη. Στις 21 Ιουλίου του 1983 είχε καταγραφεί η χαμηλότερη θερμοκρασία στην ιστορία (-89,4 βαθμοί Κελσίου).
Η λίμνη Βοστόκ ονομάστηκε έτσι, λόγω του ρωσικού ερευνητικού σταθμού που εγκαταστάθηκε εκεί για αυτό το σκοπό. Ας μην ξεχνάμε πως οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι για πολλά εκατομμύρια χρόνια το υδάτινο στοιχείο της λίμνης δεν έχει έρθει σε επαφή με τον αέρα, το φως ή οποιαδήποτε μορφή ζωής. Η γεωθερμική ενέργεια κάτω από τον πάγο κρατά τη λίμνη «υγρή».



Οι πρώτες σοβαρές αντιδράσεις
Οι Ρώσοι συνέχισαν όλα αυτά τα χρόνια αργά, αλλά σταθερά τις έρευνες και φυσικά το τρύπημα του πάγου, ώστε να φτάσουν το 2009 σε απόσταση 10-12 μέτρων από την επιφάνεια της λίμνης. Τότε, άρχισαν να βγαίνουν προς τα έξω από διάφορες πηγές και κυρίως από τις ΗΠΑ πληροφορίες που έκαναν λόγο για μόλυνση και καταστροφή του περιβάλλοντος. Μάλιστα, ακόμα και σήμερα, υπάρχουν αυτές οι απόψεις από αρκετούς επιστήμονες. Φόβοι για μόλυνσή της λίμνης με χημικά από τη γεώτρηση και βακτήρια καθώς και για τις συνέπειες της απότομης έκλυσης αερίων από ένα τέτοιο σώμα νερού, με υψηλές συγκεντρώσεις οξυγόνου και αζώτου.

Το ίδιο διάστημα κυκλοφόρησαν και δημοσιεύματα που έγραφαν για casus belli των ΗΠΑ προς την πλευρά της Ρωσίας, σε περίπτωση που αυτή προχωρούσε το τρύπημα, φτάνοντας στην επιφάνεια της λίμνης. Αρκετοί δημοσιογράφοι αναρωτήθηκαν τι ήταν αυτό που φοβούνταν τόσο πολύ οι Αμερικανοί και ήθελαν να σταματήσουν τους Ρώσους, απειλώντας τους μάλιστα με πόλεμο; Η ρωσική ομάδα ανακοίνωσε πως σταματάει τη γεώτρηση, προκειμένου να μετρήσει τα επίπεδα της πίεσης.

Τώρα «μιλάει» το νερό και οι Ρώσοι… κάνουν παιχνίδι
Λίγο, ο βαρύς χειμώνας με τις ακραίες καιρικές συνθήκες, λίγο η κραυγή αγωνίας άλλων χωρών για πιθανές μολύνσεις, λίγο οι οικονομικές δυσκολίες και η παγκόσμια κρίση, χρειάστηκε να φτάσουμε μέχρι τον Φεβρουάριο του 2012, όπου έγινε αυτό που έμοιαζε εξαρχής αναπόφευκτο. Οι Ρώσοι με περηφάνια ανακοίνωσαν πως το τεράστιο τρυπάνι τους έφτασε μέχρι την επιφάνεια του νερού της «στοιχειωμένης» λίμνης. Για περίπου μία εβδομάδα δημιουργήθηκε ένα αλαλούμ σχετικά με τις ειδήσεις που έβγαιναν προς τα έξω.
Οι γεωτρήσεις επαναλήφθηκαν τον Ιανουάριο αφού είχαν διακοπεί το 1998 σε βάθος 3.580 μέτρων, δηλαδή 188 μέτρα πάνω από το στρώμα του νερού. Η διακοπή αυτή είχε γίνει, μετά από συνεχείς εκκλήσεις της διεθνούς κοινότητας, η οποία ζητούσε τη διακοπή των εργασιών, μέχρι να υπάρξουν ασφαλέστερες τεχνολογίες γεώτρησης, ώστε να αποφευχθεί μια οικολογική καταστροφή.
Σε απόσταση περίπου 1300 χιλιομέτρων από το Νότιο Πόλο, στο ψυχρότερο σημείο της ψυχρότερης ηπείρου της γης, οι Ρώσοι είχαν πετύχει το σημαντικότερο σκοπό τους, μέχρι φυσικά τον επόμενο. Μάλιστα, στήθηκε και ένα γαϊτανάκι, που ήθελε κάποια μέλη της αποστολής να αγνοούνται για πολλές μέρες, αφού λίγο πιο πριν είχαν ανακοινώσει πως είχαν εντοπίσει κάτι πολύ σοβαρό και σημαντικό. Βέβαια, το πιο πιθανό είναι να πήραν εντολή ώστε να κλείσουν τους ασυρμάτους τους και να κόψουν κάθε επικοινωνία προς τα έξω, μέχρι να τους δοθεί εντολή για τα περαιτέρω.



Την αποστολή την παρακολουθούσαν και αντιπροσωπείες αποστολών από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, που σχεδιάζουν αντίστοιχες έρευνες το 2013 σε μικρότερες λίμνες. Φυσικά και θα ήθελαν να είναι αυτοί στις θέσεις των Ρώσων, αλλά δυστυχώς τους πρόλαβαν. «Εδώ και έξι ημέρες δεν έχουν δώσει σημεία ζωής», σχολίασε ο Τζον Πρίσκου, καθηγητής της Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα. Ο τελευταίος είχε επικοινωνήσει με τους Ρώσους, μέσω e-mail. Οι Ρώσοι του είχαν τονίσει πως βρίσκονται περί τα 13,5 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της λίμνης, μόνο που είχαν προχωρήσει περισσότερο. Τόσο ο Πρίσκου όσο και οι Ρώσοι γνώριζαν πως μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου έπρεπε να έχουν ολοκληρώσει τις προσπάθειες τους, αφού στη συνέχεια ο χειμώνας γίνεται φονικός στην Ανταρκτική.

Η ομάδα του σταθμού Βοστόκ άφηνε να εννοηθεί πως δουλεύει 24 ώρες το 24ωρο σε βάρδιες για να τα καταφέρει. «Είναι πολύ πρόωρο για να σκεφτόμαστε για το χειρότερο. Η ομάδα είναι προσηλωμένη στη δουλειά της όσο μπορεί να την κάνει ακόμη. Δεν θα ανησυχούσα τόσο πολύ. Όταν κάνεις κάτι τόσο σοβαρό, το τελευταίο που σε νοιάζει είναι να σπαταλάς το χρόνο σου μιλώντας με άλλο κόσμο. Η εξερεύνηση της λίμνης Βοστόκ είναι μια πολύ σημαντική υπόθεση για τη Ρωσία και η ομάδα του κ. Λούκιν η καλύτερη στις γεωτρήσεις σε όλο τον κόσμο. Ποιος ξέρει τι βρήκαν και αν αυτό σχετίζεται με την εξαφάνισή τους», σχολίαζε η ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Κολούμπια Ρόμπιν Μπελ.
Ενώ λοιπόν όλοι οι άλλοι προσπαθούσαν να τιθασεύσουν τα νεύρα και την αγωνία τους, οι Ρώσοι είχαν βρει αυτό που ήθελαν και περίμεναν για να αποφασίσουν εν κρυπτώ τις επόμενες κινήσεις τους. Όταν, όλα είχαν αποφασιστεί, ο επικεφαλής της αποστολής του Ρωσικού Ινστιτούτου Αρκτικής και Ανταρκτικής Εξερεύνησης (AARI), Βαλερί Λούκιν, έβγαλε στη δημοσιότητα επιστολή, σύμφωνα με την οποία το τρυπάνι ήρθε, επιτέλους, σε επαφή με το νερό της λίμνης. «Η ανακάλυψη της λίμνης Βοστόκ μπορεί να συγκριθεί με την πρώτη πτήση στο διάστημα», αναφερόταν σε αυτήν.
Το συμβατικό γεωτρύπανο της γεώτρησης αντικαταστάθηκε από ένα θερμαντικό στοιχείο που έλιωσε τον πάγο μέχρι να φτάσει στο επιθυμητό βάθος. Στις 5 Φεβρουαρίου η ρωσική ομάδα σταμάτησε τη γεώτρηση σε βάθος 3.768 μέτρων και έφτασε στην επιφάνεια της λίμνης. Ένας αισθητήρας στην άκρη του θερμαντικού στοιχείου «ενημέρωσε» την ομάδα για την παρουσία υγρού νερού. Στο σημείο αυτό οι ειδικοί απάντλησαν την κηροζίνη, με αποτέλεσμα να ρυθμίσουν την πίεση του νερού της λίμνης, για να αρχίσει να ανεβαίνει στο φρεάτιο της γεώτρησης. Όπως ξεκαθαρίστηκε, ο καιρός επιτάσσει τη διακοπή των ερευνών, η ο ποία θα συνεχιστεί από τη ρωσική αποστολή στο τέλος του 2012 ή τις αρχές του 2013.

Εικασίες, θεωρίες και προσμονή
Μετά από αυτή την πρωτόγνωρη εξέλιξη, άρχισαν από πολλούς ανά τον κόσμο επιστήμονες και ειδικούς οι θεωρίες για τα ευρήματα της λίμνης. Εάν οι επιστήμονες επιβεβαιώσουν την ύπαρξη ζωής σε μία παγωμένη λίμνη, κάτω από στρώμα πάγου μεγαλύτερου των τριών χιλιομέτρων στην Ανταρκτική, θα αποδειχθεί για ακόμη μια φορά ότι η ζωή μπορεί να επιβιώσει στα πιο σκληρά και αφιλόξενα μέρη. Έτσι, θα αναπτερωθούν οι ελπίδες πως μπορεί να βρεθεί ζωή σε παρόμοιες συνθήκες σε άλλα μέρη του σύμπαντος. Ο λόγος γίνεται φυσικά για μικροοργανισμούς και βακτήρια.

Η Ευρώπη, δορυφόρος του Πλανήτη Δία και ο Εγκέλαδος δορυφόρος του Κρόνου, έχουν παγιδευμένο νερό κάτω από ένα μεγάλο στρώμα πάγου. Ο ερευνητής του πανεπιστημίου του Κολοράντο, Τεντ Σκάμπος δηλώνει βέβαιος για τα αποτελέσματα των αναλύσεων του νερού της λίμνης Βοστόκ. Πιστεύει πως εφόσον σχετικά βακτήρια υπάρχουν και στον πάγο που βρίσκεται πάνω από τη λίμνη, είναι λογικό και επόμενο να υπάρχουν και στο νερό αυτής.



Την ανακάλυψη τέτοιων μικροβίων περιμένουν με αγωνία οι αστροβιολόγοι, οι επιστήμονες που μελετούν τις συνθήκες, που ευνοούν την εμφάνιση ζωής και προσπαθούν να ανακαλύψουν εξωγήινους. Από την πλευρά τους οι Ρώσοι δεν έχουν ανοίξει ακόμα τα χαρτιά τους. Οι περισσότεροι περιμένουν πως μελλοντικά θα στείλουν στα βάθη της λίμνης ένα αποστειρωμένο ρομποτικό βαθυσκάφος, για να προχωρήσουν τις έρευνες τους.