Η προέλευση των αθέων

Σύμφωνα με μια κοινωνιολογική έρευνα του 2007, οι φοιτητές του περίφημου πανεπιστημίου της Οξφόρδης ανήκουν στις πιο άθεες ομάδες που έχουν μελετηθεί ποτέ στην Βρετανία: το 57.3% του δείγματος δήλωσε πως δεν πιστεύει σε κανένα θεό την στιγμή που στην υπόλοιπη Βρετανία το αντίστοιχο ποσοστό είναι περίπου μόλις 5%.

Αναμενόμενο θα μπορούσε να πει κανείς, οι εν λόγω φοιτητές ακολουθούν τις διδαχές του καθηγητή τους νεοδαρβινιστή Richard Dawkins μιας και η αθεΐα αποτελεί την φυσιολογική στάση των μορφωμένων, ή μήπως όχι; Φαίνεται πως επαληθεύεται το γνωστό κλισέ του διαφωτισμού πως εκεί που κυριαρχεί η λογική ο Θεός συνταξιοδοτείται.

Στο ίδιο δείγμα της παραπάνω μελέτης φαίνεται ότι αν και οι άθεοι φοιτητές υπερτερούν (ελαφρά) σε σχέση με τους … πιστεύοντες, στους μεταπτυχιακούς φοιτητές (δηλαδή αυτούς που έχουν ακόμη καλύτερη μόρφωση) οι πιστεύοντες υπερτερούν και μάλιστα με σημαντικά μεγαλύτερη διαφορά (ποσοστό 67.3%). Μια σειρά επιπλέον δεδομένων και ερευνών δείχνουν ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ αθεΐας και μορφωτικού επιπέδου. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά:

Ας δούμε τα αποτελέσματα από την Παγκόσμια Έρευνα Αξιών (World Values Survey), μια διεθνή προσπάθεια να προσδιορισθεί η παγκόσμια κατάσταση των κοινωνικό-πολιτισμικών, ηθικών και πολιτικών αξιών. Τα αποτελέσματα από τις τελευταίες έρευνες του 2005 δείχνουν ότι αν και υπάρχει θετικός συσχετισμός μεταξύ μόρφωσης και έλλειψης πίστης, το φαινόμενο είναι ασθενέστερο και όχι ισχυρότερο μεταξύ όσων έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση (14.8% έναντι 17.2% όσων έχουν δευτεροβάθμια μόρφωση). Επιπρόσθετα, η μελέτη δείχνει πολύ ισχυρότερο συσχετισμό μεταξύ μόρφωσης και παράλογων δοξασιών: Για παράδειγμα μόλις 29.6% των ανθρώπων χωρίς καν στοιχειώδη μόρφωση πιστεύουν στην τηλεπάθεια σε αντίθεση με ένα 51.8% των ανθρώπων με πανεπιστημιακή μόρφωση.

Επιστρέφοντας στην Βρετανία, μια μελέτη των Βρετανικών Κοινωνικών Τάσεων του 2008 (British Social Attitudes-BSA) του καθηγητή David Voas από το πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ αποκαλύπτει ότι ο ιστορικός (θετικός) συσχετισμός μεταξύ μόρφωσης και αθεΐας όχι μόνο έχει αδυνατίσει αλλά στην πραγματικότητα έχει αναστραφεί. Σε δείγμα λευκών ανδρών ηλικίας μεταξύ 25-34 που δηλώνουν άθεοι, μόλις το 25% έχει πανεπιστημιακή μόρφωση εν αντιθέσει με ένα 40% που δηλώνουν θρησκευόμενοι. Η ίδια τάση υπάρχει και μεταξύ των γυναικών και διαφορετικών εθνικών ομάδων (αλλά με διαφορετικά ποσοστά).

Φαίνεται συνεπώς ότι η υπόθεση του διαφωτισμού πως η θρησκεία θα αδυνατίζει καθώς ο πληθυσμός μορφώνεται δεν ισχύει πλέον ή τουλάχιστον απαιτούνται νέα ευρήματα για να συνεχίσει να υποστηρίζεται. Όλα αυτά μαζί με κάποιες προσπάθειες για απαντήσεις αναφέρθηκαν στο εναρκτήριο συνέδριο του παγκόσμιου διεπιστημονικού Μη-θρησκευτικού και Κοσμικού Ερευνητικού Δικτύου που διοργανώθηκε στο κολέγιο Γούλφσον της Οξφόρδης τον περασμένο Δεκέμβριο 2009, το δεύτερο συνέδριο αυτού του είδους που διοργανώθηκε ποτέ (το πρώτο διοργανώθηκα το 1969 στο Βατικανό κάτι που έχει την σημασία του). Οι ομιλίες κατέδειξαν ένα τυφλό σημείο της έρευνας: Την ίδια την αθεΐα. Εμφανίζονται τα πρώτα στοιχεία μιας ιστορικής ανατροπής: Πολλοί κοινωνιολόγοι (που γενικά θεωρούνται οι πιο άθεοι μεταξύ των επιστημόνων), ψυχολόγοι, γνωστικοί ανθρωπολόγοι του 19ου αιώνα (Μάρξ, Φρόϋντ, Βέμπερ, Ντουρκχάιμ, Κομτ) ήταν άθεοι ή “θρησκευτικώς άμουσσοι” όπως το έθετε ο Βέμπερ. “Πως είναι δυνατόν να πιστεύουν τόσοι πολλοί άνθρωποι σε τόσο παράλογες θεϊστικές δοξασίες;” αναρωτιόνταν για τους πιστεύοντες.
Αυτό που δεν κατανόησαν ήταν πως υπο εξέταση πρέπει να τεθεί και η δική τους αδυναμία να πιστέψουν.

http://eatheia.blogspot.com/2010/03/blog-post_13.html