Ποιος θα είναι ο μέσος όρος ζωής στον 21ο Αιώνα;

Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου UNI.NA. Federico II
Ειδικός στα Χρόνια Νοσήματα και στις Μεταβολικές ΔιαταραχέςAmerican College for the Advancement in Medicine

Ένα αισιόδοξο (και όμως αληθινό) μήνυμα για να ξεκινήσουμε τον καινούργιο χρόνο.
Μέσα στην τελευταία εκατονταετία ο μέσος όρος ζωής αυξήθηκε κατά 30 περίπου χρόνια. Στο βίντεο που ακολουθεί ο Χανς Ρόσλινγκ, ειδικός στα δεδομένα και τις στατιστικές που αφορούν στην παγκόσμια υγεία, περιγράφει με πολύ ρεαλιστικό τρόπο την πορεία της υγείας και του εισοδήματος της ανθρωπότητας στα 200 χρόνια που μόλις πέρασαν.120.000 στατιστικά στοιχεία παρουσιάζονται με την χρήση προηγμένων τεχνολογικών εφαρμογών μέσα σε 4 λεπτά...

Παρακολουθείστε να ξετυλίγεται ζωντανά μπροστά σας η πορεία των δύο πιο σημαντικών δεικτών διαβίωσης (μέσος όρος ζωής και εισόδημα) από το 1810 μέχρι σήμερα. Δείτε το μέχρι το τέλος αξίζει τον κόπο (και Αγγλικά να μην γνωρίζεται οι εικόνες μιλούν από μόνες τους)!

Ποιοι είναι οι πραγματικοί λόγοι για την αύξηση του μέσου όρου ζωής;

Είναι ζωτικής σημασίας να ξεχωρίσουμε τους πραγματικούς λόγουςπίσω από το τεράστιο άλμα του ανθρώπου να αυξήσει την διάρκεια ζωής του. Αναγνωρίζοντας τα πραγματικά αίτια, μπορούμε ατομικά αλλά και ως κοινωνικό σύνολο να ενισχύσουμε τις πετυχημένες ενέργειες και να προχωρήσουμε ακόμη παραπέρα.

Κάθε μία με δύο δεκαετίες, η ανθρωπότητα σπάει το προηγούμενο φράγμα σχετικά με την μέγιστη διάρκεια ζωής του ανθρώπου και διαψεύδει σταθερά όσους μελετητές έχουν θέσει αυθαίρετα όρια σχετικά με αυτήν. Αυτό μπορεί να μην αρέσει στους ασφαλιστικούς οργανισμούς που υποχρεώνονται να αλλάζουν συνεχώς δείκτες, αλλά οι άνθρωποι σε πείσμα των παγκόσμιων προβλημάτων (κρίσεις, τοξικά, πολέμους, πείνα, αλλαγή του κλίματος αλλά και των πλανητικών συνθηκών)συνεχίζουμε να ζούμε όλο και περισσότερο.

Οι περισσότεροι από εμάς πιστεύουμε ότι η αύξηση του μέσου όρου ζωής οφείλεται κυρίως στην ιατρική και στα νέα φάρμακα που ανακαλύφθηκαν κατά την διάρκεια του προηγούμενου αιώνα.

Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική. Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες η ιατρική βοήθησε πράγματι στη μείωση της θνησιμότητας από οξέα νοσήματα και ατυχήματα. Ενώ όμως σώζονται ζωές με αυτές τις ενέργειες, η συνολική τους συνεισφορά στην αύξηση του μέσου όρου ζωής είναι πολύ μικρή για να επηρεάσει την συνολική εικόνα.

Εκεί βέβαια που η συνεισφορά της ιατρικής είναι σημαντική είναι η μείωση της περιγεννητικής θνησιμότητας όπως και η βελτίωση της ποιότητας ζωής κατά την διάρκεια κάποιας νόσου. Η μείωση του πόνου και άλλων δυσάρεστων συναισθημάτων (δύσπνοια, ζάλη, φαγούρα κλπ). Σύμφωνα όμως με μελέτες η συνολική επιρροή της ιατρικής στην αύξηση του μέσου όρου διαβίωσης δεν υπερβαίνει το 5%!
Είναι επίσης πολλοί εκείνοι που νομίζουν ότι ένα μεγάλο μέρος της μείωσης των θανάτων οφείλεται στα εμβόλια και στην καταπολέμηση των μολυσματικών ασθενειών όπως η φυματίωση. Οι αριθμοί όμως είναι αμείλικτοι και σε αυτή την περίπτωση.

Ακολουθεί γράφημα που δείχνει την πορεία θανάτων από διάφορες μολυσματικές ασθένειες από την αρχή του αιώνα μέχρι το 1965. Μπορείτε να παρατηρήσετε την πτωτική τάση των θανάτων από φυματίωση όπως καταγράφεται σταθερά από την αρχή του γραφήματος μέχρι το τέλος, χωρίς ουσιαστική αλλαγή αυτής της τάσης (πράσινη γραμμή, Tuberculosis) παρά την είσοδο των εμβολίων. Το εμβόλιο της φυματίωσης (BCG) ανακαλύφθηκε το 1921 και άρχισε να εκτελείται μαζικά μετά από τον ΙΙ Παγκόσμιο πόλεμο.

Αντίστοιχες τάσεις παρουσιάζουν και οι υπόλοιπες μολυσματικές ασθένειες ενώ η πλειοψηφία των προληπτικών εμβολιασμών ξεκίνησε μαζικά μετά την δεκαετία του ’50.

Σύμφωνα λοιπόν με επιδημιολογικές και στατιστικές μελέτες οι κύριοι παράγοντες που συνεισέφεραν στην αύξηση του μέσου όρου ζωής στο 95% ήταν:

- Η βελτίωση της δημόσιας υγείας με την δημιουργία συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης
- Η βελτίωση των συνθηκών ζωής με καλύτερα σπίτια και δημόσια κτίρια
- Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης του πληθυσμού
- Η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής στην συντήρηση και μεταφορά τροφίμων

Όλα τα παραπάνω οφείλονται βέβαια σε επιστημονικές και ιατρικές ανακαλύψεις που μας βοήθησαν να βελτιώσουμε μαζικά τις συνθήκες διαβίωσης και δεν οφείλονται όπως αφήνεται πολλές φορές να εννοηθεί στις θεραπευτικές ιατρικές πρακτικές. Τουναντίον νεώτερα δεδομένα δηλώνουν ότι όσο λιγότερο παρεμβαίνουμε ιατρικά τόσο καλύτερη είναι και η πορεία των ασθενών (Less Is More).

Φτάσαμε τα όρια μας ως είδος;
Η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής ήταν ο κύριος παράγοντας στο να αυξηθεί ο μέσος όρος ζωής κατά τα τελευταία 200 χρόνια.
Δεν αυξάνεται όμως μόνο ο μέσος όρος, αυξάνεται και το μέγιστο όριο επιβίωσης ενώ το σημαντικότερο είναι ότι παράλληλα μετατοπίζεται και η εμφάνιση νοσημάτων προς μεγαλύτερες ηλικίες. Νοσήματα που εμφανίζονταν στην ηλικία των 50 εμφανίζονται τώρα στην ηλικία των 60 κ.ο.κ.
Ποιο είναι όμως το μέγιστο όριο ζωής για το ανθρώπινο είδος; Κάθε είδος φαίνεται να έχει ένα μέγιστο όριο ζωής, ποιο είναι αυτό του ανθρώπου;

Το ανώτατο όριο ζωής του ανθρώπου είχε προσδιοριστεί κατά την δεκαετία του 80 κοντά στα 100 χρόνια, την επόμενη δεκαετία αυξήθηκε στα 110 χρόνια και το 1997 η Γαλλίδα Ζαν Καλουμέτ έφτασε στα 122 χρόνια ζωής.

Αν αποκλείσουμε και τον γενετικό παράγοντα που σύμφωνα με μελέτες παίζει μικρό ρόλο (κάτω του 25%), τι μπορούμε να κάνουμε για να ζήσουμε περισσότερο και καλύτερα;

Η αύξηση του μέσου όρου ζωής κατά 30 χρόνια, μόνο με αλλαγές στις συνθήκες υγιεινής, ενώ είχαμε παράλληλη επιδείνωση της διατροφής, του περιβάλλοντος, μείωση της άσκησης και αύξηση του ψυχολογικού στρες, υποδεικνύει ότιτα περιθώρια βελτίωσης είναι ακόμη πολύ μεγάλα.
Εφόσον φτάσαμε τα 122 χρόνια, έστω και ένας από εμάς, αυτό σημαίνει ότι το σώμα μας έχει τις γενετικές προδιαγραφές γι αυτό, ως είδος. Σύμφωνα με πειράματα στο εργαστήριο και υπολογισμούς που βασίζονται στην μέγιστη διάρκεια ζωής μεμονωμένων κυττάρων του ανθρώπινου σώματος, το όριο για την μέγιστη διάρκεια ζωής του ανθρώπου, με σημερινά στοιχεία, τίθεται μεταξύ 140-170 έτη. Προσωπικά θεωρώ ότι με αυτά που γνωρίζουμε σήμερα τα 140 έτη ζωής είναι ένας εφικτός στόχος

Περισσότερα Χρόνια πιο Νέοι και πιο Υγιείς
Αυτό που επιθυμούμε όλοι μας δεν είναι να ζήσουμε περισσότερο και να υποφέρουμε από τα προβλήματα του γήρατος, αλλά να ζήσουμε περισσότερο απολαμβάνοντας μια καλή φυσική κατάσταση.

Επιστήμονες σε πληθώρα ερευνητικών κέντρων ανά τον κόσμο ερευνούν διαφορετικές κατευθύνσεις με στόχο την επίτευξη μιας μακρύτερης και υγιέστερης διαβίωσης. Οι πιο ελπιδοφόρες έρευνες, χωρίς να είναι και οι μοναδικές, αφορούν:

- Στην επιμήκυνση των τελομερών

- Την μείωση της δράσης των υποδοχέων της ινσουλίνης και σχετικών αυξητικών παραγόντων
   [IGF-1, insulin/insulinlike growth factor signalling (IIS)]

- Στην δράση του πρωτεασώματος, πρόκειται για έναν μηχανισμό που βρίσκεται στο εσωτερικό
  των κυττάρων μας και είναι υπεύθυνος για την διάσπαση άχρηστων πρωτεϊνών. Αν το
  πρωτεάσωμα δεν λειτουργεί σωστά προκύπτει κυτταρικός θάνατος

- Οι σιρτουίνες (SIR2), είναι ουσίες που ενισχύουν την επιδιόρθωση του DNA και επεκτείνουν την
  διάρκεια ζωής των κυττάρων

- TOR (Target Of Rapamycin), αφορά σε έναν υποδοχέα που παίζει σημαντικό ρόλο στο
   μηχανισμό της γήρανσης και έχει πειραματικά χρησιμοποιηθεί στην αύξηση της διάρκειας ζωής
   στα ποντίκια

Φαίνεται ότι σε πολλές από αυτές τις έρευνες είμαστε πολύ κοντά σε εφαρμόσιμες λύσεις όπως στην περίπτωση των τελομερών, όπου απονεμηθεί και το Νόμπελ Ιατρικής του 2009.

Η δική μας υποχρέωση, μέχρι την στιγμή της μαζικής εφαρμογής λύσεων που θα αντιστρέφουν το βιολογικό ρολόι του γήρατος, είναι να διατηρηθούμε στην καλύτερη δυνατή φυσική κατάσταση και βιοχημική ισορροπία. Η ενίσχυση των μηχανισμών υγείας που υπάρχουν εγγενώς στο σώμα μας είναι η μόνη πραγματική λύση για μια μακρύτερη και καλύτερη ζωή.

Τα επόμενα 15 χρόνια αναμένεται να δούμε συνταρακτικές εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα.

Καλή Χρονιά με Υγεία!