Πόσο χρόνο θα ζήσετε;

Μπορούμε μέσω των τελομερών να προβλέψουμε πόσα χρόνια θα ζήσουμε;

Μια εταιρεία του Ηνωμένου Βασιλείου σχεδιάζει να ξεκινήσει την πώληση ενός αιματολογικού τεστ που φέρεται να σας λέει πόσο χρόνο ακόμα θα ζήσετε. Αυτός ο ισχυρισμός σηκώνει φυσικά κόκκινη σημαία. Πώς μπορεί ένα αιματολογικό τεστ να προσδιορίζει κάτι τόσο περίπλοκο όπως η διάρκεια ζωής; Ο σκεπτικισμός αυτός είναι πιθανότατα δικαιολογημένος.

Το τεστ το οποίο θα κοστίσει 700 δολάρια, μετράει το μήκος των τελομερών ενός
ατόμου. Τα τελομερή είναι τα καλύμματα στα τέλη των χρωμοσωμάτων, συχνά συγκρινόμενα με τα πλαστικά μέρη που καλύπτουν τις άκρες των κορδονιών. Ο σκοπός των τελομερών είναι η προστασία των άκρων των χρωμοσωμάτων κατά τη διάρκεια της αντιγραφής. Τα ένζυμα που αντιγράφουν κάθε κλώνο του DNA που συναρμολογεί κάθε χρωμόσωμα δε μπορούν να διαβάσουν πληροφορίες στο απώτατο άκρο του νήματος, συνεπώς κάθε φορά που ένα χρωμόσωμα αντιγράφεται, μια μικρή ποσότητα του άκρου παραλείπεται. Εάν όλη η απαραίτητη γενετική πληροφορία διασχίσει όλη τη διαδρομή προς το τέλος, τότε λίγη από αυτή την πληροφορία θα χαθεί με κάθε αντιγραφή, προκαλώντας προβλήματα. Κατά συνέπεια, το κάθε χρωμόσωμα καλύπτεται με ένα μικρό, μη κωδικοποιημένο τμήμα DNA, που αποκαλείται τελομερές (μια επαναλαμβανόμενη ακολουθία των γραμμάτων TTAGGG σε όλα τα σπονδυλωτά), και μια μικρή ποσότητα από αυτό αποβάλλεται σε κάθε αντιγραφή αντί να γίνει χρήσιμη πληροφορία.
Τα τελομερή θα γίνονται λοιπόν όλο και μικρότερα μέχρι το κύτταρο να μην μπορεί να διαιρεθεί περαιτέρω. Παρ' όλα αυτά, υπάρχει ένα ένζυμο με το όνομα τελομεράση το οποίο επιμηκύνει τα τελομερή, συντηρώντας τα κατ' αυτόν τον τρόπο και ονομάζεται τελομερική ομοιόσταση (παρεμπιπτόντως, υπάρχει επίσης ένας εναλλακτικός μηχανισμός για την επιμήκυνση των τελομερών). Ωστόσο η τελομεράση ενεργοποιείται κυρίως στα έμβρυα και στα βρέφη και στη συνέχεια εξασθενεί προοδευτικά στους περισσότερους ιστούς ενηλίκων. Επομένως, παρά την κάποια ικανότητα διατήρησης του μήκους των τελομερών, αυτό τείνει να μικραίνει όσο μεγαλώνουμε ηλικιακά.
Ο λόγος της καταστολής της τελομεράσης είναι να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου για τον ίδιο λόγο που δεν έχουμε απεριόριστα στελέχη που να αναγεννιούνται από όλους τους ιστούς μας. Κατά τα φαινόμενα εξελιχθήκαμε για να ζούμε τόσο όσο χρειαζόμαστε για την αναπαραγωγή μας και το μεγάλωμα των παιδιών μας μέχρι να φτάσουν σε αναπαραγωγική ηλικία, και όχι για να είμαστε αθάνατοι.
Η ερώτηση αναφορικά με το μήκος των τελομερών είναι, ποιά η σχέση τους με τη γήρανση και τις ασθένειες. Το μήκος μπορεί να αποτελεί ένα κυτταρικό σημάδι γι' αυτές, όμως τα συρρικνωμένα τελομερή είναι που προκαλούν τη γήρανση ή είναι απλά το αποτέλεσμα αυτής; Εάν συμβαίνει το δεύτερο, τότε οι αναπτυσσόμενες θεραπευτικές αγωγές δεν θα επιβραδύνουν, σταματήσουν ή αντιστρέψουν απαραίτητα τη γήρανση ή τις ασθένειες.
Το ερώτημα παραμένει αναπάντητο. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν πολλές ενδείξεις που υποδεικνύουν ότι το μήκος των τελομερών παίζει αιτιώδη ρόλο, τουλάχιστον μερικώς, στη γήρανση και τις ασθένειες. Για παράδειγμα, έχει συσχετιστεί με τον κίνδυνο ανάπτυξης ρευματώδους αρθρίτιδας. Η δραστηριότητα της τελομεράσης είναι επίσης σημαντική στο να διατηρεί αθάνατες τις κυτταρικές γραμμές στον πολιτισμό. Όμως η βιολογία είναι πολύπλοκη και μέχρι τώρα διαθέτουμε μια μη ολοκληρωμένη εικόνα.
Επομένως, η ιδέα ότι το μήκος των τελομερών σχετίζεται με τη μακροβιότητα δεν είναι τρελή. Πρόκειται για γνήσια, αν όχι προκαταρκτική, επιστήμη. Είναι ένα συναρπαστικό πεδίο έρευνας και παρότι είναι αμφίβολο ότι θα οδηγήσει σε θεραπεία για τη γήρανση, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές θεραπευτικές αγωγές στο μέλλον.
Τι θα λέγατε όμως για την ιδέα μιας αιματολογικής εξέτασης για το μήκος των τελομερών προκειμένου να προσδιοριστεί πόσο καιρό θα ζήσετε; Αυτό δεν βασίζεται στην επιστήμη και στην πραγματικότητα πρόκειται για εσφαλμένη ανάγνωση της υπάρχουσας επιστήμης. Η ιδέα πίσω από αυτή την εξέταση συγχέει τη μακροβιότητα ή τη διάρκεια ζωής με την προσδοκώμενη διάρκεια ζωής. Η πρώτη αφορά στην πιθανή διάρκεια ζωής κάποιου και συνδέεται ευλογοφανώς με το μήκος των τελομερών παρόλο που η υπόθεση αυτή δεν έχει τεκμηριωθεί.
Ωστόσο, το πόσο πολύ θα ζήσει κάποιος συνδέεται πιο στενά με την προσδοκώμενη διάρκεια ζωής (μια στατιστική αναφορά για το πόσο θα ζήσει κάποιος πραγματικά) και αυτό έχει να κάνει με πολυάριθμους παράγοντες. Επί παραδείγματι, η προσδοκώμενη διάρκεια ζωής ενός στρατιώτη στις πρώτες γραμμές ενός θανατηφόρου πολέμου είναι πολύ μικρότερη απ' όσο θα υποδείκνυε οποιοδήποτε μέτρο υγείας. Αλλά ακόμα κι αν παραβλέψουμε τον κίνδυνο ατυχήματος ή τραυματισμού και απλώς λάβουμε υπόψη μας ιατρικά θέματα, υπάρχουν πολλοί παράγοντες όπως η διατροφή, η άσκηση, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, ο ύπνος, ο δείκτης σωματικής μάζας, το επίπεδο χοληστερίνης και άλλοι παράγοντες που δεν έχουν καμία σχέση με το μήκος των τελομερών και που επηρεάζουν αξιοσημείωτα την προσδοκώμενη διάρκεια ζωής.
Η μέτρηση απλώς του μήκος των τελομερών έχει ασαφή σχέση με τη διάρκεια ζωής, αλλά ακόμα κι αν είχε μια προβλέψιμη σχέση δεν υπολογίζει όλους τους σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την προσδοκώμενη διάρκεια ζωής, την οποία πραγματικά επιθυμούν να γνωρίζουν τέλος πάντων οι άνθρωποι. Με λίγα λόγια, η συγκεκριμένη αιματολογική εξέταση δεν θα σας πει πόσο πρόκειται να ζήσετε.
Επίσης δεν έχουμε λάβει υπόψη όλα τα γενικά θέματα που πρέπει να υπολογιστούν για οποιοδήποτε ανάλογη εξέταση: ποιά είναι η προβλεπόμενη αξία της και με ποια ευαισθησία και εξειδίκευση; Θα πάρει χρόνια για να διευθετηθούν αυτά τα ερωτήματα (αφού ασχολούμαστε με το πόσο πολύ θα ζήσουν οι άνθρωποι, το οποίο εξ' ορισμού χρειάζεται πολλά χρόνια συνεχιζόμενης έρευνας για να καθοριστεί). Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε προσωρινά είναι η διεξαγωγή αναδρομικών μελετών, αν και αυτές μαστίζονται από ανεξέλεγκτες μεταβλητές.
Υπάρχει και το επιπλέον ερώτημα, τι μπορεί να κάνει κάποιος με αυτή την πληροφορία. Για το πάρσιμο ιατρικής απόφασης ο εμπειρικός κανόνας είναι να μην ζητά κάποιος μία εξέταση εάν δεν γνωρίζει ακριβώς τι θα κάνει με τα αποτελέσματα. Διαφορετικά υπάρχει το ρίσκο να λάβει αφύσικα αποτελέσματα για τα οποία δεν μπορεί να κάνει κάτι ή να μην ξέρει πώς να κάνει κάτι. Εάν κάποιος παραγγείλει αυτό το τεστ, τι θα κάνει με τα αποτελέσματα άσχετα απ' το τι θα δείξουν; Εάν διαθέτει μεγαλύτερα τελομερή από τα αναμενόμενα για την ηλικία του, αποκτά 'άδεια' να είναι απερίσκεπτος με την υγεία του; Εάν είναι μικρότερα από το αναμενόμενο τι μπορεί να κάνει γι' αυτό;
Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το εν λόγω άτομο μπορεί να βελτιώσει το lifestyle του, όμως αυτό θα το πράξει έτσι κι αλλιώς.
Φαίνεται ότι το μοναδικό αποτέλεσμα μιας τέτοιας εξέτασης είναι να εμφυσήσει είτε αχρείαστη ανησυχία είτε εσφαλμένη αίσθηση ασφάλειας. Το γεγονός ότι αυτή η εξέταση προσφέρεται από μια ιδιωτική εταιρεία κατ' ευθείαν στον καταναλωτή συνιστά μια ενοχλητική τάση που έχει σημειωθεί ξανά στο παρελθόν. Μερικές εταιρείες ενεργούν νωρίτερα από την επιστήμη και εισάγουν στις αγορές προκαταρκτική επιστημονική γνώση διαφημίζοντάς την υπερβολικά και δίνοντας ψεύτικες υποσχέσεις. Είναι, ωστόσο, επιστημονικοφανές. Πιθανότατα πρόκειται είτε για άσκοπη διαδικασία είτε στην χειρότερη περίπτωση για απειλή προς την ανθρώπινη υγεία.
Δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα αποτελεσματικοί κανονισμοί που να στοχεύουν σε αυτό το πρόβλημα (και όπως συνήθως, οι σχετικοί κίνδυνοι και τα οφέλη ενός τέτοιου κανονισμού είναι συζητήσιμα), συνεπώς ο καταναλωτής είναι αυτός που πρέπει να επιδείξει την δέουσα προσοχή.

Μετάφραση - Απόδοση: Δημήτρης Μητρόπουλος, για το ESOTERICA.gr

http://kalyterotera.blogspot.com