Ποια μικρόβια μας προκαλούν.... διάρροια;

Η διάρροια που οφείλεται σε παθογόνους μικροοργανισμούς είναι ιδιαίτερα συχνή.
Στην διάρροια οι κενώσεις παρουσιάζουν αύξηση της συχνότητας ή της ρευστότητάς τους. Τα περισσότερα λοιμώδη παθογόνα που συνοδεύονται από διάρροια εισέρχονται στον οργανισμό κατά κύριο λόγο από την στοματική πρωκτική οδό ή μέσω νερού και τροφίμων που επιμολύνθηκαν από παθογόνα ανθρώπινων ή ζωικών περιττωμάτων. ..

Εκτός όμως από αυτά τα παθογόνα υπάρχουν και παθογόνα που εισέρχονται στον οργανισμό κατά κύριο λόγο μέσω της εισπνοής, με συνέπεια να προκαλούνται λοιμώξεις στις οποίες η διάρροια αποτελεί ένα μόνο από μία σειρά συστηματικών συμπτωμάτων, όπως ο πυρετός, τα δέκατα, ο κοιλιακός πόνος, ο βήχας, ο πονόλαιμος. Σπανιότερα ορισμένα παθογόνα που προκαλούν διάρροια μεταδίδονται σεξουαλικώς, ενώ άλλα μέσω άλλων ζώων και εντόμων.

Υπάρχουν και σύνθετοι τρόποι μετάδοσης. Ακόμη και στις περιπτώσεις που το παθογόνο εισέρχεται αμιγώς μέσω της στοματικής πρωκτικής οδού και εγκαθίσταται τοπικά στο έντερο, υπάρχει ο κίνδυνος να διαπεράσει τον γαστρεντερικό φραγμό, να εισέλθει στην συστηματική κυκλοφορία και να προκαλέσει σοβαρές φλεγμονές σε διάφορα όργανα.

Στην διαφορική διάγνωση της διάρροιας περιλαμβάνονται ορισμένοι σπάνιοι λοιμογόνοι μικροοργανισμοί, όπως η λιστέρια, τα κεστώδη, οι νηματώδεις σκώληκες, η νόσος των λεγεωναρίων, η φυματίωση, η βρουκέλλα, η λεπτοσπείρωση κ.λπ.

Ο άνθρωπος με καλό ανοσοποιητικό σύστημα έχει ενδογενείς μηχανισμούς αντίστασης έναντι των λοιμογόνων που προκαλούν διάρροια. Έτσι το γαστρικό οξύ του στομάχου, οι εκκρίσεις του γαστρεντερικού σωλήνα με τα τοξικά ένζυμα και τους ανοσολογικούς παράγοντες, η ωφέλιμη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου, αποτελούν σημαντικά στοιχεία του τοπικού γαστρεντερικού φραγμού έναντι των λοιμογόνων που καταπίνονται.

Υπάρχουν όμως και συστηματικά πεδία άμυνας όπου τα λευκά αιμοσφαίρια, το συμπλήρωμα, ο σπλήνας έχουν ουσιαστικό ρόλο.

Η καλή διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, η αποφυγή του καπνού, η σωστή ρύθμιση νόσων όπως ο διαβήτης, ο επαρκής ύπνος, τονώνουν την άμυνα του οργανισμού. Τα άτομα που είναι υπό αντιβίωση ή έχουν λάβει αντιβίωση, κινδυνεύουν να νοσήσουν από οξεία διάρροια λόγω καταστροφής της ωφέλιμης μικροβιακής χλωρίδας του εντέρου που έχει ουσιαστικό ρόλο στην εξουδετέρωση των παθογόνων.

Η διάρροια όταν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να προκαλέσει σημαντική συνολική εξασθένηση του οργανισμού με απώλεια ζωτικών ουσιών που μπορεί να απειλήσει ακόμα και την ζωή.

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται τα πιο κοινά από τα πολυάριθμα παθογόνα που προκαλούν διάρροια και εκτίθενται αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης.

Συνήθη μεταδιδόμενα παθογόνα μέσω στοματικής οδού τροφίμων νερού

Άτομα υψηλού κινδύνου είναι οι ταξιδιώτες, οι καταναλωτές τροφίμων αμφιβόλου ποιότητας προέλευσης, τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα, οι ένοικοι βρεφονηπιακών σταθμών, τα ιδρυματικά άτομα, οι ηλικιωμένοι.

Σύμφωνα με έρευνες οι καταναλωτές κακών μαγειρευμένων χάμπουργκερ, εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα προσβολής από enterohemorrhagic Escherichia coli, οι καταναλωτές τηγανητού ρυζιού προσβολή από Bacillus cereus, οι καταναλωτές μαγιονέζας και κρέμας προσβολή από Staphylococcus aureus και σαλμονέλα, οι καταναλωτές ψαρικών – θαλασσινών (ιδιαίτερα ωμών) προσβολή από ηπατίτιδα Α, Vibrio species, Salmonella, ενώ το Escherichia coli η Shigella, το Campylobacter και οι ιοί είναι τα πιο συνήθη παθογόνα γενικώς στους ταξιδιώτες.

Σύμφωνα με μελέτες ταξιδιώτες στο Νεπάλ εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά διάρροιας από Cyclospora, ταξιδιώτες στην Ρωσία διάρροια από Giardia, ταξιδιώτες σε κρουαζιερόπλοια ιογενείς διάρροιες, ενώ σε εστιατόρια στα οποία τηρούνται πλημμελώς οι όροι υγιεινής μπορεί να εμφανιστούν επιδημίες από Shigella, Salmonella, Giardia, Cryptosporidium, εντεροιούς, Escherichia coli, Staphylococcus aureus, ηπατίτιδα, Listeria.

Τα άτομα με ορισμένες διαταραχές του ανοσοποιητικού και οι ηλικιωμένοι ευρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου για εμφάνιση οξείας διάρροιας από ασυνήθιστα λοιμώδη αίτια. Η κλινική εικόνα διαφοροποιείται ανάλογα με το επιτιθέμενο αίτιο και την άμυνα του οργανισμού.

To Escherichia coli, ένα σύνηθες μικρόβιο που παράγει εντεροτοξίνη και προσβάλλει τα κρεατικά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αρτοπαρασκευάσματα προκαλεί γενικώς οξεία υδαρή διάρροια χωρίς πυρετό απότομης έναρξης με μικρού βαθμού κοιλιακό πόνο.

Η Shigella προκαλεί γενικά οξεία αιματηρή διάρροια και πυρετό, φούσκωμα, κράμπες, κοιλιακό πόνο.

Το Campylobacter προκαλεί αθρόα υδαρή ή αιματηρή διάρροια με πυρετό.

Η Salmonella προκαλεί γενικά οξεία διάρροια με δέκατα ή πυρετό.

Η Aeromonas προκαλεί υδαρή ή αιματηρή διάρροια.

Ο Staphylococcus aureus και ο Bacillus cereus που μολύνει κλασσικά στο ξαναζεσταμένο τηγανητό ρύζι, προκαλούν υδαρή διαρροϊκά σύνδρομα με χαμηλό ή καθόλου πυρετό και έντονο εμετό.

Ορισμένα παθογόνα, μπορεί να προκαλέσουν συστηματικές εκδηλώσεις, όπως ουρηθρίτιδα – επιπεφυκίτιδα – αρθρίτιδα (σύνδρομο Reiter από Salmonella, Campylobacter, Shigella, Yersinia), αυξημένης θνητότητας αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο (enterohemorrhagic Escherichia coli, Shigella), πυρετό με προσβολή ήπατος (ηπατίτιδα Α).

Ο χρόνος επώασης, η στιγμή της εκδήλωσης της νόσου μετά από την έκθεση, ποικίλλει ανάλογα με το αίτιο. Έτσι στο Staphylococcus aureus και στο Bacillus cereus είναι γενικώς μία με οκτώ ώρες, ορισμένα όμως παθογόνα μπορεί να έχουν μακρύ χρόνο επώασης, όπως ορισμένα στελέχη Campylobacter Salmonella Aeromonas, στα οποία ο χρόνος επώασης εκτείνεται στις ένδεκα ημέρες. Χρονίζουσα διάρροια προκαλείται πολλές φορές από παράσιτα σε υγιείς οργανισμούς και από πολλούς διαφορετικούς μικροοργανισμούς σε ανοσοκατεσταλμένους.

Τα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν το καλό πλύσιμο των χεριών και των τροφίμων, το καλό ψήσιμο των τροφών. Δεν πρέπει να καταναλώνονται τρόφιμα από πλανόδιους πωλητές, μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, αμφιβόλου προέλευσης ποτά, νερό και παγάκια.

Τα φρούτα πρέπει να ξεφλουδίζονται στα ταξίδια και να μην καταναλώνονται αναποφλοίωτα, το φαγητό πρέπει να σερβίρεται ζεματιστό. Οι κολυμβητές δεν πρέπει να κολυμπούν σε μη ελεγμένα και αμφιβόλου ποιότητας ύδατα. Ορισμένα ειδικά διαρροϊκά σύνδρομα σε ομάδες υψηλού κινδύνου προλαμβάνονται με εμβόλια (ηπατίτιδα Α).

Σε άτομα υψηλού κινδύνου ή σε περίπτωση ταξιδιών σε ορισμένες περιοχές υψηλού κινδύνου χορηγείται φαρμακευτική προφυλακτική αγωγή έναντι της διάρροιας των ταξιδιωτών ή έναντι ειδικών διαρροϊκών συνδρόμων.

Συνήθη μεταδιδόμενα παθογόνα μέσω της πρωκτικής οδού και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα

Παθογόνα που μεταδίδονται στο έντερο, μέσω πρωκτικής συνουσίας και προκαλούν εντερίτιδες ποικίλλουσας βαρύτητας είναι πολλά, με συνηθέστερα σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες ορισμένα χλαμύδια, τον herpes simplex, την neisseria. Διάρροια μπορεί να προκαλέσουν γενικώς σεξουαλικώς μεταδιδόμενα όπως το AIDS και η ηπατίτιδα.

Η χρήση προφυλακτικού και η αποφυγή σεξουαλικών επαφών υψηλού κινδύνου παρέχει καλή προστασία. Για την ηπατίτιδα Β γίνεται σήμερα προληπτικός εμβολιασμός εφόσον δεν υπάρχουν σχετικές αντενδείξεις.

Συνήθη μεταδιδόμενα παθογόνα μέσω της εισπνοής

Oι ιώσεις αναπνευστικού που κλασσικά εκδηλώνονται ως κοινό κρυολόγημα, φαρυγγίτιδα, λαρυγγοτραχειοβρογχίτιδα, τραχειίτιδα, βρογχιολίτιδα, βρογχίτιδα και ιογενή πνευμονία συνοδεύονται αρκετές φορές από διάρροια.

Οι λοιμώξεις αυτές συμβαίνουν σε όλη την διάρκεια του έτους με εποχικές κορυφώσεις κατά το Φθινόπωρο Χειμώνα Άνοιξη. Παρά το γεγονός ότι η διάρροια δεν αποτελεί κλασσικό σύμπτωμα της κοινής γρίπης, ορισμένα είδη γρίπης όπως η γρίπη των χοίρων συνοδεύεται συχνά από διάρροια.

Η πρόληψη περιλαμβάνει τον επαρκή αερισμό και καθαρισμό των χώρων, το καλό πλύσιμο των χεριών, την αποφυγή της άσκοπης χρήσης αντιβίωσης που μπορεί να αναπτύξει ανθεκτικά στελέχη και διάρροια από αντιβιοτικά στις κοινές λοιμώξεις, τον προληπτικό εμβολιασμό έναντι της κοινής γρίπης και της πνευμονίας. Η προληπτική χρήση μάσκας κατά τα αεροπορικά ταξίδια και σε χώρους με συνωστισμό προστατεύει αποτελεσματικά σύμφωνα με μελέτες.

Η σωστή ιατρική εξέταση επιβάλλεται σε κάθε περιστατικό διάρροιας που παρουσιάζει έντονο κοιλιακό πόνο, έντονη διάρροια, εμφανίζει και άλλα συμπτώματα (π.χ. δέκατα ή πυρετό ή βήχα ή εμετό), είναι παρατεινόμενο (η διάρροια διαρκεί πάνω από 48 ώρες), αφορά χρονίως πάσχοντες, ηλικιωμένους, ανθρώπους με πτώση της ανοσολογικής ικανότητας, άτομα που έχουν λάβει προσφάτως αντιβιοτικά, ή ανθρώπους που έχουν πρόσφατα ταξιδέψει.

Σε πολλές περιπτώσεις επιβάλλεται διερεύνηση με εξετάσεις κοπράνων και αίματος. Σε αρκετές περιπτώσεις τα αίτια δεν απομονώνονται στις γενικές εξετάσεις κοπράνων και αίματος και απαιτείται ειδική συνεννόηση με το μικροβιολογικό εργαστήριο, για απομόνωση ειδικών λοιμογόνων παραγόντων. Σπανιότερα μπορεί να απαιτηθεί νοσοκομειακή εισαγωγή. Η ακριβής διάγνωση καθορίζει την σωστή και αποτελεσματική θεραπεία.

Dr. Αναστασία Μοσχοβάκη
Ιατρός Ειδική Παθολόγος


www.ygeiaonline.gr
http://www.on-news.gr