Οι σιαγόνες τεντώνονται, το στόμα ανοίγει και εισέρχεται μια μεγάλη ποσότητα αέρα. Μετά ακολουθεί μια σύντομη εκπνοή, συνοδευμένη από...
Όλα τα ζώα
«Όταν βλέπω ένα σκύλο ή ένα άλογο να χασμουριούνται, σκέφτομαι ότι όλα τα ζώα είναι φτιαγμένα με την ίδια δομή». Έτσι εξέφρασε ο Κάρολος Δαρβίνος στις σημειώσεις του το 1838 την οικουμενικότητα αυτής της συμπεριφοράς. Είτε προκαλείται από την κόπωση, την ανία ή τη διαδικασία της πέψης, εμφανίζεται σε όλα τα σπονδυλωτά, γεγονός που υποδηλώνει μια αρχαιότατη προέλευση – πιθανώς ανάγεται σε κάποιον κοινό πρόγονο όλων των έμβιων όντων. Η επιβίωση του χασμουρητού, που έχει μείνει απαράλλαχτο εδώ και εκατομμύρια χρόνια, δηλώνει ότι πρέπει να έχει κάποια θεμελιώδη εξελικτική λειτουργία. Γι’ αυτό, τα ανθρώπινα έμβρυα των 15 εβδομάδων ήδη το βιώνουν. Χρησιμεύει για να οξυγονώνει τον εγκέφαλο; Για να οξύνει την προσοχή; Ή μήπως έχει σχέση με τη σεξουαλική διέγερση; Μέχρι σήμερα δεν έχουν δοθεί οριστικές απαντήσεις.
«Όταν βλέπω ένα σκύλο ή ένα άλογο να χασμουριούνται, σκέφτομαι ότι όλα τα ζώα είναι φτιαγμένα με την ίδια δομή». Έτσι εξέφρασε ο Κάρολος Δαρβίνος στις σημειώσεις του το 1838 την οικουμενικότητα αυτής της συμπεριφοράς. Είτε προκαλείται από την κόπωση, την ανία ή τη διαδικασία της πέψης, εμφανίζεται σε όλα τα σπονδυλωτά, γεγονός που υποδηλώνει μια αρχαιότατη προέλευση – πιθανώς ανάγεται σε κάποιον κοινό πρόγονο όλων των έμβιων όντων. Η επιβίωση του χασμουρητού, που έχει μείνει απαράλλαχτο εδώ και εκατομμύρια χρόνια, δηλώνει ότι πρέπει να έχει κάποια θεμελιώδη εξελικτική λειτουργία. Γι’ αυτό, τα ανθρώπινα έμβρυα των 15 εβδομάδων ήδη το βιώνουν. Χρησιμεύει για να οξυγονώνει τον εγκέφαλο; Για να οξύνει την προσοχή; Ή μήπως έχει σχέση με τη σεξουαλική διέγερση; Μέχρι σήμερα δεν έχουν δοθεί οριστικές απαντήσεις.
Ο πατριάρχης της ιατρικής, ο Ιπποκράτης, ήταν ο πρώτος που έγραψε σχετικά με αυτό το θέμα. Σύμφωνα με τη θεωρία του, πρόκειται για ένα σύστημα που αποβάλλει τον «κακό αέρα» από τους πνεύμονες. Μια νέα άποψη εμφανίστηκε μόλις στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν οι Γάλλοι νευρολόγοι Ζαν-Μαρτέν Σαρκό και Ζορζ Ζιλ ντε λα Τουρέ άρχισαν να μελετούν περιπτώσεις γυναικών στις οποίες το χασμουρητό συνόδευε την τότε λεγόμενη «υστερία», δηλαδή τον οργασμό.
Χορός ουσιών
Το ακούσιο άνοιγμα του στόματος εξαπολύει έναν πραγματικό ανεμοστρόβιλο βιοχημικών σημάτων στον εγκέφαλο. Η ντοπαμίνη, η οξυτοκίνη, η ακετυλοχολίνη, η σεροτονίνη και η υποκρετίνη είναι κάποιες από τις ουσίες που επεμβαίνουν στη σύνθετη και ακατανόητη νευρωνική διαδικασία που ενεργοποιείται όταν χασμουριόμαστε. Η ντοπαμίνη, συγκεκριμένα, φαίνεται να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. Πρακτικά, αυτή η ουσία απουσιάζει από τον εγκέφαλο όσων πάσχουν από Πάρκινσον, από τους οποίους σχεδόν εκλείπει αυτή η ενέργεια. Κάποια φάρμακα που ανακουφίζουν από τη ναυτία κατά τη διάρκεια ταξιδιών αναχαιτίζοντας την ακετυλοχολίνη επίσης μειώνουν σε αξιοσημείωτο βαθμό τη συχνότητα του χασμουρητού. Τέλος, οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει την εμφάνιση σεξουαλικών ορμονών και οπιοειδών ουσιών κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Οι πρώτες θα μπορούσαν να συσχετιστούν με τη διέγερση που κάποιες φορές παρατηρείται στους άντρες, ενώ οι δεύτερες πρέπει να εξασθενούν την ικανότητά μας να αντιδρούμε, κάνοντας το χασμουρητό αχαλίνωτο.
Το ακούσιο άνοιγμα του στόματος εξαπολύει έναν πραγματικό ανεμοστρόβιλο βιοχημικών σημάτων στον εγκέφαλο. Η ντοπαμίνη, η οξυτοκίνη, η ακετυλοχολίνη, η σεροτονίνη και η υποκρετίνη είναι κάποιες από τις ουσίες που επεμβαίνουν στη σύνθετη και ακατανόητη νευρωνική διαδικασία που ενεργοποιείται όταν χασμουριόμαστε. Η ντοπαμίνη, συγκεκριμένα, φαίνεται να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. Πρακτικά, αυτή η ουσία απουσιάζει από τον εγκέφαλο όσων πάσχουν από Πάρκινσον, από τους οποίους σχεδόν εκλείπει αυτή η ενέργεια. Κάποια φάρμακα που ανακουφίζουν από τη ναυτία κατά τη διάρκεια ταξιδιών αναχαιτίζοντας την ακετυλοχολίνη επίσης μειώνουν σε αξιοσημείωτο βαθμό τη συχνότητα του χασμουρητού. Τέλος, οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει την εμφάνιση σεξουαλικών ορμονών και οπιοειδών ουσιών κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Οι πρώτες θα μπορούσαν να συσχετιστούν με τη διέγερση που κάποιες φορές παρατηρείται στους άντρες, ενώ οι δεύτερες πρέπει να εξασθενούν την ικανότητά μας να αντιδρούμε, κάνοντας το χασμουρητό αχαλίνωτο.
Είναι όμως τυχαίος όλος αυτός ο εγκεφαλικός μηχανισμός που ενεργοποιείται για μια απλή ένδειξη ανίας; Οδηγούμε, διαβάζουμε, περιμένουμε, μετακινούμαστε με τα μέσα μαζικής μεταφοράς… οι μονότονες και επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες είναι οι καταστάσεις στις οποίες εκδηλώνεται με μεγαλύτερη συχνότητα. Άλλες περιπτώσεις που ευνοούν αυτή την ενέργεια δε μοιάζουν πολύ σύνθετες: οι στιγμές πριν ξαπλώσουμε και μόλις ξυπνήσουμε, η πέψη ενός λουκούλλειου γεύματος, η ναυτία στα ταξίδια. Καμιά από αυτές τις καταστάσεις δε δικαιολογεί τη σύνθετη εγκεφαλική διαδικασία ούτε τη χιλιετή επιβίωση του χασμουρητού.
Υπάρχει ένα σύνολο περιπτώσεων που δε χαρακτηρίζονται από κόπωση, εξάντληση ή γαστρική πληρότητα αλλά επίσης το προκαλούν: οι αθλητές πριν από τον αγώνα, οι αλεξιπτωτιστές πριν από την πρώτη πτώση τους, οι φοιτητές όταν πρόκειται να δώσουν εξετάσεις, οι μουσικοί που ετοιμάζονται για μια συναυλία… Φαίνεται ότι ο εγκεφαλικός μηχανισμός του χασμουρητού ενεργοποιείται πριν από κάποιο σημαντικό γεγονός και συνυπάρχει με μια κατάσταση εγρήγορσης και ετοιμότητας.
Οι ίδιες συνθήκες επικρατούν και στο ζωικό βασίλειο. Σε πολλά είδη το χασμουρητό προηγείται του ζευγαρώματος. Τα αρσενικά ψάρια μαχητές (siamese fighting fish) χασμουριούνται πριν επιτεθούν σε κάποιον αντίπαλο. Στους ζωολογικούς κήπους είναι πολύ συνηθισμένο να βλέπουμε τα λιοντάρια να χασμουριούνται ή τους πιθήκους να ανοίγουν το στόμα τους λίγο πριν από το φαγητό. Με τον ίδιο τρόπο, τα αρπακτικά συνηθίζουν να το κάνουν πριν πάνε για κυνήγι, ενώ οι ύαινες όταν περιτριγυρίζουν ένα κουφάρι. Αυτές οι παρατηρήσεις παρείχαν τις ενδείξεις για τη διατύπωση μιας θεωρίας που είναι πολύ διαδεδομένη σήμερα.
Οξυγόνωση εγκεφάλου;
Το παλιό επιχείρημα, που εξακολουθεί να κυκλοφορεί, σύμφωνα με το οποίο το χασμουρητό χρησιμεύει για να «οξυγονώνει τον εγκέφαλο» έχει διαψευστεί. Τη δεκαετία του ’80 ο Ρόμπερτ Προβάιν, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ (ΗΠΑ), δοκίμασε να το αποδείξει. Ζήτησε σε μια ομάδα φοιτητών να σκεφτούν το χασμουρητό ενώ εισέπνεαν αέρα με διάφορες συγκεντρώσεις CO2. Κατά μέσο όρο οι εθελοντές αντιδρούσαν με χασμουρητό περίπου 24 φορές την ώρα, ανάλογα με τη συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα. Τελικά, το πείραμα απέκλεισε τη συνεισφορά οξυγόνου ως εξήγηση για αυτή την πράξη.
Το παλιό επιχείρημα, που εξακολουθεί να κυκλοφορεί, σύμφωνα με το οποίο το χασμουρητό χρησιμεύει για να «οξυγονώνει τον εγκέφαλο» έχει διαψευστεί. Τη δεκαετία του ’80 ο Ρόμπερτ Προβάιν, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ (ΗΠΑ), δοκίμασε να το αποδείξει. Ζήτησε σε μια ομάδα φοιτητών να σκεφτούν το χασμουρητό ενώ εισέπνεαν αέρα με διάφορες συγκεντρώσεις CO2. Κατά μέσο όρο οι εθελοντές αντιδρούσαν με χασμουρητό περίπου 24 φορές την ώρα, ανάλογα με τη συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα. Τελικά, το πείραμα απέκλεισε τη συνεισφορά οξυγόνου ως εξήγηση για αυτή την πράξη.
Ένας συνάδελφος του Προβάιν, ο Ρόναλντ Μπένινγκερ από το Πανεπιστήμιο Τεμπλ στη Φιλαδέλφεια (ΗΠΑ), αποφάσισε να αντιμετωπίσει εκ βάθρων το πρόβλημα. Έδωσε σε διάφορα άτομα μια φορητή συσκευή ζητώντας τους να πατούν ένα κουμπί της κάθε φορά που χασμουριούνταν. Αφού συγκέντρωσε στοιχεία δύο εβδομάδων, ο Μπένινγκερ διαπίστωσε ότι η μεγαλύτερη συχνότητα καταγραφόταν 15 λεπτά πριν από οποιαδήποτε δραστηριότητα προϋπέθετε ορισμένη προσοχή ή προσήλωση.
Αποκοπή από το περιβάλλον
Το πείραμα επιβεβαίωσε ότι πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα που αυξάνει την προσοχή των ζώων. Αυτό μοιάζει εμφανές για τις σεξουαλικές δραστηριότητες ή το κυνήγι, όμως η εκδήλωσή του κατά τις στιγμές κόπωσης ή ανίας επίσης θα μπορούσε να εξηγηθεί ως μια προσπάθεια του σώματος να μην αποκοπεί από ό,τι υπάρχει γύρω.
Το πείραμα επιβεβαίωσε ότι πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα που αυξάνει την προσοχή των ζώων. Αυτό μοιάζει εμφανές για τις σεξουαλικές δραστηριότητες ή το κυνήγι, όμως η εκδήλωσή του κατά τις στιγμές κόπωσης ή ανίας επίσης θα μπορούσε να εξηγηθεί ως μια προσπάθεια του σώματος να μην αποκοπεί από ό,τι υπάρχει γύρω.
Όμως αυτή η θεωρία δεν εξηγεί το πιο γοητευτικό φαινόμενο, το μεταδοτικό χασμουρητό, το οποίο βιώνουν μόνο οι άνθρωποι και κάποια πρωτεύοντα. Όμως, παρ’ όλο που οι γονείς εκδηλώνουν έτσι την κούρασή τους, ποτέ δε θα τους μιμηθεί το μωρό που τους κρατά ξύπνιους με το κλάμα του. Ένα πείραμα που έγινε το 2003 από τον ψυχολόγο Τζέιμς Άντερσον, από το Πανεπιστήμιο Στέρλινγκ (Ηνωμένο Βασίλειο), απέδειξε ότι αυτή η συμπεριφορά δεν εκδηλώνεται πριν από την ηλικία των 5-6 ετών.
Μια άλλη έρευνα που έγινε το 2007 από μια ομάδα με επικεφαλής τον ψυχολόγο Ατσούσι Σενγιού, του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, αποκάλυψε ότι τα αυτιστικά παιδιά δεν επηρεάζονται. Η σχεδόν παντελής απουσία του φαινομένου από άτομα με ελλιπή ενσυναίσθηση το συνδέει με την ικανότητα δεσμού με τον πλησίον. Η ενσυναίσθηση έχει θεμελιώδη εξελικτική λειτουργία. Για παράδειγμα, όταν ένα περιστέρι νιώσει ότι πλησιάζει κάποιος πεζός, αρχίζει να πετά και αμέσως όλο το κοπάδι το ακολουθεί, παρ’ όλο που τα περισσότερα περιστέρια δε γνωρίζουν το λόγο του συναγερμού.
Ομαδικό χασμουρητό
Το 2005 μια ομάδα Γερμανών και Σουηδών νευροεπιστημόνων, με επικεφαλής τη Ρίιτα Χάρι, του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, στη Φινλανδία, περιέγραψε ότι, κατά τη διάρκεια ενός «μεταδοτικού χασμουρητού», ενεργοποιείται η άνω κροταφική αύλακα, η ίδια δομή που ενεργοποιείται με την αντίληψη της κίνησης των ματιών και του στόματος. Όπως δείχνει η χρήση των emoticons στα ηλεκτρονικά μηνύματα και στα sms, αυτές οι κινήσεις είναι ένα βασικό μέσο για να καταλάβουμε τα συναισθήματα των ομοίων μας. Αυτή η συλλογική τάση ίσως παγιώθηκε κατά τη διάρκεια της εξέλιξης ως ένα εργαλείο για να «κοινοποιείται» η κατάσταση επαγρύπνησης και ετοιμότητας σε μια ομάδα. Παρ’ όλο που δε γνωρίζουμε αν είναι όντως έτσι, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την αχαλίνωτη δύναμη που μας ωθεί να χασμουρηθούμε. Είναι τυχαίο που ανοίξατε το στόμα σας τόσες φορές διαβάζοντας αυτό το άρθρο;
Το 2005 μια ομάδα Γερμανών και Σουηδών νευροεπιστημόνων, με επικεφαλής τη Ρίιτα Χάρι, του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, στη Φινλανδία, περιέγραψε ότι, κατά τη διάρκεια ενός «μεταδοτικού χασμουρητού», ενεργοποιείται η άνω κροταφική αύλακα, η ίδια δομή που ενεργοποιείται με την αντίληψη της κίνησης των ματιών και του στόματος. Όπως δείχνει η χρήση των emoticons στα ηλεκτρονικά μηνύματα και στα sms, αυτές οι κινήσεις είναι ένα βασικό μέσο για να καταλάβουμε τα συναισθήματα των ομοίων μας. Αυτή η συλλογική τάση ίσως παγιώθηκε κατά τη διάρκεια της εξέλιξης ως ένα εργαλείο για να «κοινοποιείται» η κατάσταση επαγρύπνησης και ετοιμότητας σε μια ομάδα. Παρ’ όλο που δε γνωρίζουμε αν είναι όντως έτσι, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την αχαλίνωτη δύναμη που μας ωθεί να χασμουρηθούμε. Είναι τυχαίο που ανοίξατε το στόμα σας τόσες φορές διαβάζοντας αυτό το άρθρο;
Πηγή: focus
http://universitas.gr
Χασμουρητό!!!
![Χασμουρητό!!!]()
Reviewed by Unknown
on
12:30
Rating:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου