Η αξία της φιλοσοφίας

Πρέπει λοιπόν να μην επιτρέπουμε το ελεύθερο παιδί να μην ακούει και μην παρακολουθεί όλα τ’ άλλα τα αποκαλούμενα εγκύκλια μαθήματα...

αλλά αυτά μεν να τα μαθαίνει επιτροχάδην, έτσι που να πάρει μια γεύση (διότι είναι αδύνατο το τέλειο σε όλα), με τη φιλοσοφία όμως (πρέπει) να ασχολείται σοβαρά. Και μπορώ βέβαια με μια εικόνα να κάνω παραστατική τη γνώμη μου' όπως δηλαδή είναι καλό να περιηγηθεί κάποιος πολλές πόλεις, χρήσιμο όμως είναι να κατοικήσει στην άριστη...Ακόμη, ο Βίων ο φιλόσοφος με χαριτωμένο τρόπο έλεγε ότι, όπως οι μνηστήρες, επειδή δεν μπορούσαν να πλησιάσουν την Πηνελόπη συνευρίσκονταν με τις υπηρέτριες της, έτσι και οι αδυνατούντες να φθάσουν τη φιλοσοφία, ματαιοπονούν σε άλλα μαθήματα μηδαμινής αξίας. Γι’ αυτόν το λόγο επιβάλλεται να καταστήσουμε τη φιλοσοφία ένα είδος συγκεφαλαίωσης της υπόλοιπης παιδείας. Δηλαδή, για μεν τη φροντίδα του σώματος οι άνθρωποι βρήκαν δύο επιστήμες, την Ιατρική και τη Γυμναστική, εκ των οποίων η μεν πρώτη εξασφαλίζει την υγεία και η δεύτερη την ευεξία· των ασθενειών όμως της ψυχήςκαι των παθών μόνο η φιλοσοφία είναι φάρμακο.

Διότι από αυτήν και με αυτήν είναι δυνατό να μάθουμε τι είναι καλό, τι αισχρό, τι δίκαιο, τι άδικο, τι γενικά είναι προτιμητέο, τι άξιο αποφυγής· πώς πρέπει να φερόμαστε στους θεούς, πώς στους γονείς, πώς στους γεροντότερους, πώς στους νόμους, (πώς στους ξένους), πώς στους άρχοντες, πώς στους φίλους, πώς στις γυναίκες, πώς στα τέκνα, πώς στους δούλους· ότι δηλαδή πρέπει τους μεν θεούς να σεβόμαστε, τους δε γονείς να τιμάμε, τους γεροντότερους να ντρεπόμαστε, στους νόμους να πειθαρχούμε, στους άρχοντες να υπακούουμε, τους φίλους να αγαπάμε, στις γυναίκες να είμαστε σώφρονες, στα παιδιά να δείχνουμε αγάπη, τους δούλους να μην καθυβρίζουμε' και, το κυριότερο, να μην είμαστε περιχαρείς στις ευτυχισμένες στιγμές, ούτε περίλυποι στις συμφορές μας, ούτε να είμαστε ακόλαστοι στις ηδονές, ούτε στους θυμούς παθιασμένοι και θηριώδεις. Αυτά βεβαίως εγώ κρίνω ως τα σοβαρότερα από όλα τα αγαθά που επισημαίνονται από τη φιλοσοφία· διότι το να υφίστασαι την ατυχία με αξιοπρέπεια είναι ιδιότητα σπουδαίου άνδρα, ενώ το να ευημερείς χωρίς φθόνο είναι ιδιότητα (σωστού) ανθρώπου, είναι ακόμη σοφού (ιδιότητα) να ελέγχει τις ηδονές με το μυαλό, και δεν είναι του όποιου τυχαίου άνδρα το να συγκρατεί το θυμό του.

Τέλος, τέλειους ανθρώπους θεωρώ αυτούς που μπορούν να ενώσουν και να συγκεράσουν την πολιτική δύναμη με τη φιλοσοφία, και, επειδή τα μέγιστα αγαθά είναι δύο, θεωρώ ότι αυτοί έχουν καλή επίδοση και στον κοινωφελή βίο, όταν πολιτεύονται, και στην ατάραχη και γαλήνια ζωή, όταν καταπιάνονται με τη φιλοσοφία. Διότι, ενώ υπάρχουν τρεις τρόποι ζωής, ένας εκ των οποίων είναι πρακτικός, ο άλλος θεωρητικός και ο τρίτος απολαυστικός, ο μεν τρίτος είναι ζωώδης και μικροπρεπής ως έκλυτος και δούλος των ηδονών, ο δε πρακτικός, όταν δεν μετέχει της φιλοσοφίας, είναι άμουσος και ελαττωματικός, ενώ ο θεωρητικός, όταν αστοχεί στο πρακτικό μέρος, είναι ανωφελής. Πρέπει λοιπόν να προσπαθούμε όσο μπορούμε και με τα κοινά να ασχολούμαστε και με τη φιλοσοφία να καταγινόμαστε, όσο το επιτρέπουν οι περιστάσεις. Έτσι έκανε στη ζωή του ο Περικλής, έτσι ο Αρχύτας ο Ταραντίνος, έτσι ο Δίων ο Συρακόσιος, έτσι ο Επαμεινώνδας ο Θηβαίος, ένας από τους οποίους υπήρξε σύντροφος του Πλάτωνα. Και δεν αντιλαμβάνομαι γιατί πρέπει για την παιδεία να διαθέσω περισσότερο χρόνο, ασχολούμενος με περισσότερα. Πλέον των όσων έχουν αναφερθεί, είναι χρήσιμο, ή, καλύτερα, αναγκαίο, να μην αδιαφορούμε για την απόκτηση παλαιών συγγραμμάτων, αλλά να κάνουμε συλλογή από αυτά κατά τη γεωργική συνήθεια... κατά τον ίδιο τρόπο η χρήση των βιβλίων είναι το όργανο της παιδείας, και από αυτά σαν από πηγή συμβαίνει να διατηρούμε την επιστήμη (γνώση).

Πηγή: (Πλουτάρχου Περί Παίδων Αγωγής, κεφ 10, 7C-8b), "Η Παιδαγωγική - Διδακτική στους Αρχαίου Συγγραφείς", Α. Βερτσετης, Αθηνα 2001

ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ