Ο Φρέντυ Μέρκιουρι το τραγούδησε εύστοχα το σημερινό μας θέμα – γεννημένοι για να γίνουμε βασιλιάδες, είμαστε τα πριγκήπια του σύμπαντος! Βέβαια, τον ίδιο τον έφαγε η μαρμάγκα από έναν ιό “τόσο δα” που ακόμα μας κάνει ζάφτι -αρχίδια πρίγκιπες λοιπόν- και τα τυπάκια στα οποία αναφερόταν α) ζούσαν υπό τον φόβο πως για να μην τους αποκεφαλίσουν διάφοροι παλαβοί με σπαθί έπρεπε να τους αποκεφαλίσουν οι ίδιοι πρώτοι, β) όταν το έκαναν αυτό τρώγαν κεραυνούς στην μάπα με αποτέλεσμα να φριζάρει πολύ άσχημα το μαλλί γ) κατάγονταν από μια “γραμμή αίματος” όπου οι άντρες φορούσαν φούστες… Oh wait, πότε πέρασες τελευταία φορά έξω από την βουλή; Πότε μπήκες τελευταία φορά μέσα; Όπως και να έχει η ζωή ενός Χάιλαντερ ήταν γεμάτη άγχος και conditioner, εμείς σήμερα δεν θέλουμε τίποτε από αυτά, παρά μόνο να ζήσουμε αιώνια.
Αν ψάχνεις την αθανασία, μην βάλεις αγγελία σε κάποια στήλη “Σε είδα – Σε αναζητώ“. Το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να μελετήσεις το “γιατί πεθαίνουμε” για να βρεις τι πάει “στραβά” ώστε να μπορείς να το φτιάξεις, ουσιαστικά να μελετήσεις ένα φαινόμενο γνωστό ακόμα και στους εντελώς άσχετους: την γήρανση (ψάξε για senescence). Πολύ χοντρικά και απλοϊκά, η γήρανση είναι το φαινόμενο όπου οι διάφοροι επιδιορθωτικοί μηχανισμοί του σώματος ατονούν και δεν μπορούν πλέον να αντεπεξέλθουν στην φυσιολογική φθορά του να “χρησιμοποιείς το σώμα σου“. Μέσα σε αυτό εμπλέκονται πολλοί παράγοντες, όπως το περιορισμένο του αριθμού των διαιρέσεων που μπορεί να κάνει ένα κύτταρο ώστε να “αντικαταστήσει” τα φθαρμένα (γνωστό ως Όριο Hayflick), η σταδιακή απώλεια της δυνατότητάς τους να ανταπεξέρχονται στην συσσώρευση “άχρηστων” ή επιζήμιων παραγώγων (βλέπε κακοδιπλωμένες πρωτεΐνες), η συσσώρευση μεταλλάξεων στο DNA που μπορεί να οδηγήσει και σε καρκίνο, και άλλα πολλά που για να τα μάθεις δεν θα αρκέσει ένα άρθρο του Fridge – αξιοποίησε ίντερνετ και βιβλιοθήκες, πληρώνεις την σύνδεσή σου στον παγκόσμιο ιστό, κάνε την να αξίζει τα λεφτά της…
Θες να βρεις ”κόλπα” που θα οδηγήσουν στην βιολογική αθανασία σου; Είναι αρκετά σοφό να αρχίσεις, όχι προσπαθώντας να εφεύρεις de novo τον τροχό αλλά κοιτώντας αν μπορείς να μελετήσεις και να μιμηθείς -με μια πεταλιά αντίστροφης μηχανικής- “αθάνατα” βιολογικά συστήματα που ήδη υπάρχουν γύρω σου. Έτσι εξοικονομείς τις δυνάμεις σου για την εφαρμογή τους στον άνθρωπο. Υπάρχουν όμως τέτοια συστήματα; “Υφάρχουν κυρία, φως δεν υφάρχουν“. Για τζάσε να δεις με τι θα σου γεμίσω το κρανίο σήμερα — οτιδήποτε εκτός της άσκησης και του περιορισμού λήψεως θερμίδων.
Καρκινικά κύτταρα
Ένας όγκος! Ναι, αυτό το πράγμα είναι φτιαγμένο από καρκινικά κύτταρα, το έβγαλαν μέσα από άνθρωπο και ζυγίζει γύρω στα 130 κιλά. Πόσα κιλά είσαι είπαμε;
Όσο το κορμάκι σου γερνάει, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα τα κύτταρά σου να συσσωρεύσουν μεταλλάξεις που δεν κατάφεραν να διορθώσουν -και αυτό διότι… ζεις αναπνέεις, παράγονται “ελεύθερες ρίζες” μέσα σου (ουσίες που είναι το χημικό αντίστοιχο του “πέφτουλα” στο μπαρ, όσον αφορά την αλληλεπίδρασή τους με άλλες ουσίες του κυττάρου), εκτίθεσαι σε μεταλλαξιογόνους παράγοντες ή απλά τα κύτταρά σου κάνουν “λαθάκια“ κατά την αντιγραφή του DNA. Αυτό σχετίζεται άμεσα με το γεγονός πως όσο γερνάς τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να εμφανίσεις καρκίνο, από την στιγμή που ο καρκίνος είναι μια πάθηση που για να εμφανιστεί συνήθως χρειάζεσαι “αρκετές” μεταλλάξεις να συμβούν στο DNA κάποιων κυττάρων σου. Υπό το πρίσμα των παραπάνω, αν γουστάρεις ιμορταλιές, πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να αντιμετωπιστεί ο καρκίνος διότι σε ένα άπειρο (ή έστω πολύ μεγάλο με τα σημερινά κριτήρια) διάστημα ζωής η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου θα φτάσει το 100%.
Και γιατί μιλώντας για “αθάνατους οργανισμούς” ή παραδείγματα προς μελέτη αθανασίας αναφέρουμε τα καρκινικά κύτταρα; Διότι ένα από τα προβλήματα με τούτα, που αποτελεί μεγάλο μέρος του “τι είναι ένας καρκίνος“, είναι πως παρουσιάζουν ιδιότητες “βιολογικής αθανασίας“: όσο έχουν πρόσβαση σε θρεπτικά συστατικά πολλαπλασιάζονται. Τούτοι οι μάγκες δεν γνωρίζουν από Όριο Hayflick, διαιρούνται ασυγκράτητα χωρίς να επέρχεται η γήρανση που θα τους σταματούσε και ξεφεύγοντας από την απόπτωση (προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος — “κυτταρική αυτοκτονία“) που συνήθως σταματάει τα κύτταρα που έχουν υποστεί μεγάλη βλάβη ή που έχουν αρχίσει “να κάνουν τα δικά τους εις βάρος του συνόλου του οργανισμού“. Πειστήριο εδώ η καλλιέργειά τους σε “αθανατοποιημένες κυτταρικές σειρές” στα εργαστήρια, όπου ένα τέτοιο δείγμα δυνητικά μπορεί να πολλαπλασιαστεί σε ποσότητες που… να φτάσει για να δώσεις σε όλα τα εργαστήρια του κόσμου – Henrietta Lacks, μανάρι μου, έχεις κάψεις καρδιές και φλάσκες κυτταροκαλλιέργειας! Το πώς τα καρκινικά κύτταρα το κάνουν αυτό είναι θέμα μεγάλης συζήτησης, ένα κομματάκι αυτής όμως που λέει να ξέρεις -για να προκαλείς εντύπωση στα cocktail πάρτι και να ρίχνεις γκομενάκια- είναι πως πολλά καρκινικά κύτταρα μπορούν να “αναγεννούν” με διάφορους τρόπους τα τελομερή τους. Τα τελομερή είναι τα άκρα των χρωμοσωμάτων που με κάθε κυτταρική διαίρεση “φθείρονται” και “κονταίνουν“, με αποτέλεσμα όταν κοντύνουν αρκετά το κύτταρο να φτάσει στο Όριο Hayflick. Τα καρκινικά κύτταρα, λοιπόν, ίσως κρατάνε ένα από τα κλειδιά της αθανασίας — mors janua vitae!
Ύδρες… και λοιπά υδρόβια
Ύδρες: μικρές υδρόβιες ομορφιές που “ζουν για πάντα”. Έχει φάση να τις κόβεις στην μέση!
Αν τα καρκινικά κύτταρα δεν “σου κάνουν” ως “μοντέλο αθανασίας, πάμε για άλλα! Ύδρα λοιπόν, θα την βρεις απέναντι από τις Σπέτσες, έχει επτά με εννιά κεφάλια και πεινάει. Πεινάει πολύ, θέλει να σε φάει σαν εκείνη την βαρέλω που σου έκανε τα γλυκά μάτια χθες στο μπαρ και εσύ νόμιζες πως γουστάρει να σε βάλει στο βρακί της… Άσε όμως αυτόν τον εφιάλτη πίσω, το τερατάκι που κοιτάμε είναι ένα γένος από ζωάκια του γλυκού νερού κυριολεκτικά, που φτάνουν μόλις τα 10 χιλιοστά. Αυτό το ζωάκι έχει δυο κοινά με το μυθολογικό τέρας: αν του κόψεις κάποιο μέλος μπορεί να προβεί σε αναγέννησή του και… είναι αθάνατο, δεν γερνάει δηλαδή. Δίνε του τροφή και θα ζήσει “για πάντα“. Κόψε το στα δυο και έχεις δυο ύδρες, κάνε το κομμάτια εντελώς και έχεις περισσότερες ύδρες! Ουάουα, μακάρι να μπορούσε να το κάνει ο εγκέφαλός σου αυτό στην ολότητά του, θα είχαμε πολύ λιγότερα προβλήματα! Αναρωτιέσαι όμως τι μαγκιές κάνει η ύδρα και καταφέρνει τέτοιες χουντινιές; Η απάντηση βρίσκεται εν μέρει εκεί που βρίσκεται η απάντηση της (περιορισμένης) αναγέννησης του δικού σου σώματος: διαθέτει μεγάλη ποσότητα “βλαστοκυττάρων“, πολυδύναμων ή ολοδύναμων κυττάρων που δεν μασάνε από πολλές διαιρέσεις και μπορούν να “διαφοροποιηθούν” σε διάφορους ιστούς αυτού του ζώου ώστε να τους αναπληρώσουν. Φαντάσου αυτά τα κύτταρα σαν ένα μεγάλο “στοκ” ανειδίκευτων “εργατών” που αν υπάρξει πρόβλημα στην “εταιρεία” μπορούν τάχιστα να “ειδικευτούν” και να αναπληρώσουν οποιοδήποτε κενό έχει προκύψει. Nice, very nice — αντικατάσταση της φθοράς από νέο πράμα.
Αν γουστάρεις κάτι πιο μεγάλο και ζελατινώδες, εγώ και η Wikipedia σου έχουμε μεδουσίτσες! Turritopsis nutricula και τα κύτταρα στα κάγκελα — πάλι παίζουμε σε κατηγορία “χιλιοστών” αλλά το συγκεκριμένο ζωάκι κάνει κάτι εκπληκτικό. Μπορεί, ακόμα και μετά την σεξουαλική του ωρίμανση, να “πισωγυρίσει” σε κατάσταση πολύποδα δηλαδή σε “νεότερη μορφή του” ανανεώνοντας έτσι το “δυναμικό” των κυττάρων του — θα ήταν το αντίστοιχο κατά κάποιο τρόπο του να μπορούσες εσύ να κοκουνιάσεις και να σκάσεις μούρη σαν “βρέφος“, ξαναρχίζοντας το βιολογικό σου ρολόι από εκείνο το σημείο… Χμ… και έλεγα κατιτίς τις προάλλες για κακή επιστημονική δημοσιογραφία! Το κόλπο που επιτρέπει σε αυτό τον οργανισμό να κάνει το “άλμα πίσω στον χρόνο” ονομάζεται διαδιαφοροποίηση (transdifferentiation), μια μορφή μεταπλασίας όπου ένα ενήλικο σωματικό κύτταρο ενός τύπου μπορεί να αλλάξει τύπο χωρίς να περάσει από ενδιάμεσο βλαστικό στάδιο. Τέλος, αν και αυτό δεν σε ικανοποιεί, το βρίσκεις μικρό και άχρωμο ενώ θες κάτι κόκκινο, πρησμένο και τερατώδες, τότε κοίτα κατά αστακούς μεριά. Για αυτούς θα σε αφήσω να μου πεις εσύ στα σχόλια, για να πουλήσεις και λίγο μόστρα.
Heterocephalus glaber
Heterocephalus glaber: Σε “έχει” χαλαρά σε διαγωνισμό ομορφιάς, εκτός από διαγωνισμό επιδιόρθωσης DNA και αντοχή σε στρες και ελεύθερες ρίζες.
Είναι ολότελα φαλακρός, με παπουδιασμένo δέρμα, χάλια όραση, δόντια που μπορείς να ανοίξεις μπύρα και ζει στο λαγούμι του. Όχι, ο λόγος που τον αναφέρω δεν είναι η πιθανή ομοιότητά σου με αυτό το πλάσμα δοθέντος χρόνου — είναι διότι είναι θηλαστικό άρα πολύ πολύ κοντά στον άνθρωπο από άποψη φυσιολογίας και ανατομίας. Ο συγκεκριμένος τρωκτίκουλας, γνωστός και ως naked mole rat, εκτός του να είναι μια ομορφιά και μισή έχει πολύ ενδιαφέρουσες ιδιότητες και κάνει πράγματα που θα ενδιέφεραν πολύ την ιατρική. Η τελευταία θα πλήρωνε για να μάθει πώς τα κάνει και πιθανότατα να εμπνευστεί για την εφαρμογή τους στον άνθρωπο. Το συγκεκριμένο πλάσμα μπορεί να αντέξει πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις οξυγόνου και ο εγκέφαλός του έχει μεγάλη αντοχή στην ανοξία, από τις μεγαλύτερες αν όχι τη μεγαλύτερη των “τρωκτικών των εργαστηρίων” — μυρίζει τούτο έρευνα σε πιθανές θεραπείες εγκεφαλικών επεισοδίων.
Αυτό όμως που μας ενδιαφέρει εδώ είναι πως το συγκεκριμένο ζωάκι ζει 9 φορές περισσότερο από τον ποντικό, γύρω στα 32 χρόνια έζησε το γηραιότερο καταγεγραμένο παπούκι του είδους, αποτελώντας το μακροβιέστερο είδος τρωκτικού. Όπως κάθε έξυπνο παιδάκι θα σκεφτεί εδώ, δεν είναι το “χρόνια πολλά” που μετράει αλλά το “χρόνια καλά” — και αυτό ακριβώς κάνει ο Heterocephalus: καθώς “γερνάει” δεν… γερνάει. Δείχνει μίνιμουμ φθορά των οργάνων του, του καρδιαγγειακού του συστήματος και καλή διατήρηση οστικής και μυϊκής μάζας. Το άλλο όμορφο που σ’ ενδιαφέρει είναι πως αυτό το ζώο δεν έχει βρεθεί ποτέ να έχει “εκ του φυσικού του” καρκίνο, χτυπώντας έτσι αλύπητα και την δεύτερη ανησυχία μιας πιθανής αθάνατης/αιώνιας κατάστασης. Το πώς κάνει αυτές τις μαγκιές προς το παρόν δεν είναι πλήρως γνωστό, αυτό που είναι γνωστό είναι πως φαίνεται να έχει πολύ καλή ρύθμιση της ποιότητας των πρωτεϊνών του (“όχι πια κακοδιπλωμένα σεντόνια“), πολύ καλούς μηχανισμούς επιδιόρθωσης του DNA και εξαιρετική ικανότητα καταπολέμησης των καρκινικών κυττάρων αλλά και ελέγχου τους πριν αυτά δημιουργηθούν.
Αν σε ψήνει η αθανασία, ο τρανσουμανισμός, οι “μετάνθρωποι” και λοιπές έννοιες σκέψου πως ήδη είσαι αθάνατος κατά κάποιο τρόπο και αυτό με μια πολύ παράξενη μέθοδο: μεγαλώνεις και προτού φτάσεις στον θάνατο της βιολογικής μονάδας σου, δίνεις ένα κύτταρό σου με το “μισό” DNA σου, το οποίο ενώνεται με ένα αντίστοιχο κύτταρο άλλου μέλους του είδους σου. Αυτά σχηματίζουν μια “παντοδύναμη“, νέα, μάζα κυττάρων με “ρεσεταρισμένο” χρονικό ρολόι — ουσιαστικά το πρώτο ζωντανό κύτταρο που υπήρξε και οδήγησε στην δημιουργία του ανθρώπου ζει ακόμα, όπως ζουν ακόμα και όλοι οι πρόγονοί σου διότι ένα βιολογικό κομμάτι τους δραπέτευσε του θανάτου για να μπορείς να υπάρξεις εσύ. Σε ενδιαφέρει όμως όχι η “αθανασία” σε επίπεδο είδους αλλά η προσωπική σου αθανασία, η αθανασία σου ως ενσυνείδητη μονάδα που αντιλαμβάνεται την ύπαρξή της σε ατομικό επίπεδο. Χμ… Έχει ειπωθεί πως ο άνθρωπος συσσωρεύει τεχνολογική πρόοδο γρηγορότερα από ότι συσσωρεύει κουλτούρα, πράγμα αρκετά ανησυχητικό στην περίπτωση που θες να ζήσεις για πάντα — παραδέξου το, το μόνο που μας ανακουφίζει από την δυσλειτουργικότητά σου, τα κόμπλεξ σου, τους πολέμους σου, την μαλακία σου και γενικά τα σκατά που κουβαλάς στο κεφάλι σου είναι ο φυσικός σου θάνατος που ευτυχώς είναι θέμα χρόνου να έρθει. Μη μου τσατίζεσαι, την εκδίκησή σου τη παίρνεις διότι η ανακούφιση είναι περιοδική — υπάρχει και η “οριζόντια” μεταφορά που ονομάζεται “παράδοση“, “ανατροφή“, “νοοτροπία” με την οποία εμποτίζεις τον πιθανό μούλο σου αλλά ίσως και άτομα γύρω σου. Ας φροντίσουμε πρώτα λοιπόν να “εξελιχθούμε” ψυχοσυναισθηματικά εκτός από νοητικά και τότε, μόνο τότε, ας σκεφτούμε την αθανασία του φυσικού μας σώματος. Does this make SENS to you?
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου