Η ύπουλη απειλή της φωτορρύπανσης

Μιλώντας για ρύπανση, έχουμε συνηθίσει να εξετάζουμε την ποιότητα του νερού που πίνουμε, του εδάφους στο οποίο καλλιεργούμε την τροφή ή του αέρα που αναπνέουμε, ειδικά στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής και του φαινομένου του θερμοκηπίου. Όσοι ζούμε στα αστικά κέντρα όμως, βιώνουμε τις συνέπειες της ανθρώπινης δραστηριότητας σε μια μορφή ρύπανσης ιδιαίτερα ύπουλη, αφού δε …μυρίζει και δεν έχει χρώμα και η οποία μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση και την πνευματική μας διαύγεια, ακόμα και την ποιότητα του βραδινού μας ύπνου.


Όσο εντυπωσιακή κι αν είναι η εικόνα μιας φωτισμένης πόλης το βράδυ, όσο κι αν τραβάει την προσοχή μας από χιλιόμετρα μακριά ένας προβολέας που κατευθύνεται στον ουρανό, το αποτέλεσμα που έχει αυτό το είδος φωτισμού στην φωτορρύπανση αλλάζει την ποιότητα και το ρυθμό της ζωής όλων των οργανισμών στο οικοσύστημα μιας μεγαλούπολης. Πού συναντάμε τη φωτορρύπανση; Παρατηρήστε μια νυχτερινή φωτογραφία που απεικονίζει τον ουρανό της πόλης: οι φωτεινές ακτίνες που εκπέμπονται από τους προβολείς, διαθλώνται μέσα από τον αέρα, ειδικά σε βραδιές που η υγρασία είναι αυξημένη και τα σωματίδια νερού στον αέρα περισσότερο πυκνά, δημιουργώντας μια φωτεινή «κουβέρτα» στον κατά τα άλλα σκοτεινό ουρανό.

Ή δοκιμάστε να οδηγήσετε ένα αυτοκίνητο σε έναν σκοτεινό δρόμο, ενώ οι οδηγοί από το άλλο ρεύμα κυκλοφορίας έχουν αναμμένους τους προβολείς του αυτοκινήτου τους: ο έντονος φωτισμός από αυτούς τους προβολείς αναγκάζει τις κόρες των ματιών να συσταλθούν για να προστατέψουν το μάτι κι έτσι λιγότερη φωτεινή ακτινοβολία από την περιφερειακή όραση γίνεται αισθητή, κάνοντας τον οδηγό να μη μπορεί να αντιληφθεί όσα μπορεί να γίνονται στην άκρη του δρόμου. Κοιτάζοντας λίγο και την αισθητική πλευρά του προβλήματος, όλοι έχουμε θαυμάσει την εικόνα του ουρανού τη νύχτα όταν βρισκόμαστε σε διακοπές σε κάποιο ήσυχο μέρος: τα αστέρια είναι περισσότερο ορατά, αφού έχουν να «συναγωνιστούν» πολύ λιγότερη φωτεινή ακτινοβολία από την ανθρώπινη δραστηριότητα, από όση συναντάμε σε μια πολυσύχναστη πόλη. Η διαφορά είναι ορατή ακόμα και με γυμνό μάτι – φανταστείτε τη σύγκριση αν χρησιμοποιούμε ένα τηλεσκόπιο!



Όπως συμβαίνει και με τις υπόλοιπες μορφές ρύπανσης, το αποτέλεσμα δεν περιορίζεται στην αισθητική πλευρά. Ο ρυθμός με τον οποίο ξυπνάμε και κοιμόμαστε, ο κιρκάδιος ρυθμός όπως ονομάστηκε από τον Αμερικανό βιολόγο Franz Halberg γιατί διαρκεί περίπου (“circa” στα λατινικά) μια μέρα («diem»), καθορίζεται με βάση την ώρα που ο ήλιος ανατέλλει και δύει – έτσι, η παρουσία ισχυρής φωτεινής ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα μπορεί να μπερδέψει τα αποδημητικά πουλιά, κάνοντάς τα να πιστέψουν ότι η διάρκεια της ημέρας έχει μεγαλώσει, κι έτσι να τα οδηγήσει στο να φύγουν για τον προορισμό τους πολύ νωρίτερα. Αντίστοιχο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και τα ζώα που χρησιμοποιούν τα άστρα και τα άλλα ουράνια σώματα σαν οδηγό: οι θαλάσσιες χελώνες κοιτάζουν το φεγγάρι για να εντοπίζουν την κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να κινηθούν αφού αποθέσουν τα αυγά τους στην άμμο. Αν τα φώτα των διερχόμενων αυτοκινήτων τις μπερδέψουν, τότε μπορεί να χάσουν το δρόμο τους και να καταλήξουν μακριά από το θαλασσινό νερό. Ακόμα και η τροφική αλυσίδα μπορεί να διαταράσσεται: τα έντομα προσελκύονται από τις λάμπες στο δρόμο και οι αράχνες, που κανονικά θα τρέφονταν με αυτά, μένουν αναγκαστικά ...νηστικές.Σε ό,τι αφορά στον άνθρωπο, ο παράγοντας που επηρεάζεται περισσότερο είναι η έκκριση μελατονίνης στον οργανισμό. Εκτός από την επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα, η μελατονίνη καθορίζει τη στιγμή στην οποία πέφτουμε σε βαθύ ύπνο, ενώ η χαμηλή παραγωγή της από τον οργανισμό έχει συνδεθεί και με σύνδρομα αυτισμού. Οι γνωστές συνέπειες της έλλειψης ύπνου αφορούν στην παχυσαρκία, το διαβήτη τύπου ΙΙ, την υπέρταση, τις καρδιοπάθειες, ακόμα και μορφές καρκίνου, αφού η μελατονίνη δρα και σαν αντιοξειδωτικό. Οι εργαζόμενοι κάτω από τεχνητό φωτισμό φαίνεται να ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου για τέτοιες παθήσεις, αφού, για παράδειγμα, οι γυναίκες στις ανεπτυγμένες χώρες έχουν πέντε φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν από καρκίνο του μαστού από όσο στις αναπτυσσόμενες.

Φαίνεται λοιπόν ότι η ευαισθητοποίησή μας σας συλλογικές δράσεις όπως η ώρα της Γης δε θα έχει αντίκτυπο μόνο στο ...πορτοφόλι μας ή στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι λάμπες εξωτερικού χώρου που ανάβουν μέσω ανιχνευτών κίνησης, δηλαδή όταν είναι πραγματικά απαραίτητο, η μείωση των τεράστιων φωτεινών επιγραφών και η εξάλειψη των προβολέων που φωτίζουν τον ουρανό, αλλά και η μείωση της έντασης στο καθιστικό μας μια ώρα πριν κατευθυνθούμε στην κρεβατοκάμαρα, δε θα μας εξασφαλίσουν μόνο μικρότερο λογαριασμό της ΔΕΗ, αλλά και πραγματικά μια ...καλή νύχτα!


http://www.openscience.gr
http://thecuriosityofcat.blogspot.gr