«Τίποτα το μαγικό» με τα βιολιά του Στραντιβάριους

Σκάνδαλο στους κύκλους των φιλόμουσων: Ακόμα και οι πεπειραμένοι σολίστες αποτυγχάνουν να ξεχωρίσουν με κλειστά μάτια τα φημισμένα Στραντιβάριους από τα κορυφαία σύγχρονα βιολιά, δείχνει μια νέα, διπλά τυφλή μελέτη.

Αρκετές προηγούμενες δοκιμές είχαν δείξει ότι η ανωτερότητα των Στραντιβάριους είναι εν πολλοίς μύθος. Όμως οι έρευνες αυτές είχαν δεχθεί επικρίσεις για το μικρό αριθμό βιολιών που εξέτασαν, ή για άλλες ατέλειες στο σχεδιασμό των δοκιμών, και οι πιστοί των ιταλικών βιολιών παρέμεναν δύσπιστοι.

Η νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην ηλεκτρονική επιθεώρηση PNAS, είναι η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα και ίσως η πιο αξιόπιστη, καθώς ήταν μια «διπλά τυφλή» δοκιμή, στην οποία ούτε οι ερευνητές ούτε οι εξεταζόμενοι γνώριζαν ποια ήταν τα παλιά και ποια τα νέα βιολιά.

Ο Φριτζ Κερτέν του γαλλικού Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας κάλεσαν 10 επαγγελματίες σολίστες στο Παρίσι για να εξετάζουν 13 νέα βιολιά και 9 παλιά ιταλικά, από τα οποία τα έξι ήταν κατασκευασμένα από τον Αντόνιο Στραντιβάριους (1644-1737) και δύο από τον επίσης ξακουστό σύγχρονό του Τζιουζέπε Αντόνιο Γκαρνέρι «ντελ Γκεσού» (1698-1744).

Οι σολίστες κλήθηκαν να ακούσουν τα βιολιά και στη συνέχεια να τα παίξουν, τόσο σε ένα μικρό δωμάτιο όσο και σε μια συναυλιακή αίθουσα, φορώντας μαύρα γυαλιά ώστε να μην τα βλέπουν. Στη συνέχεια, οι εθελοντές κλήθηκαν να διαλέξουν τα τέσσερα καλύτερα βιολιά και να τα βαθμολογήσουν σε μια σειρά παραμέτρων που μόνο τα έμπειρα αυτά καταλαβαίνουν. Στην τελική φάση του πειράματος, οι σολίστες κλήθηκαν να μαντέψουν αν τα όργανα που άκουσαν σε ηχογράφηση ήταν παλιά ή νέα.

Οι απαντήσεις έδειξαν ότι οι εθελοντές σίγουρα μπορούσαν να διακρίνουν τον ήχο ενός βιολιού από τον ήχο ενός άλλου, αναφέρει ο δικτυακός τόπος του Science.

Το περίεργο όμως ήταν ότι οι σολίστες να προτιμούν τα σύγχρονα βιολιά, τα οποία ήταν και τα περισσότερα στη λίστα των προτιμήσεών τους σε αναλογία 3 προς 2. Επιπλέον, το δημοφιλέστερο βιολί ήταν ένα καινούργιο. Ακόμα και όταν έπρεπε να διακρίνουν τον ήχο ενός παλιού ιταλικού βιολιού, οι εθελοντές έδειχναν να δίνουν απαντήσεις στην τύχη, καθώς είχαν δίκιο μόνο στις μισές περίπου περιπτώσεις.

Ο ίδιος ο Κερτέν αναγνωρίζει ότι το αναπάντεχο συμπέρασμα της δοκιμής ισχύει μόνο για τα 13 όργανα που εξετάστηκαν και όχι για τα βιολιά γενικά. Διευκρινίζει όμως ότι η μελέτη είναι απίθανο να έδινε διαφορετικά αποτελέσματα αν εξέταζε διαφορετικά βιολιά.

Δεδομένου όμως ότι τα Στραντιβάριους θεωρούνται ουσιαστικά έργα τέχνης, οι τιμές τους, που μπορούν να φτάσουν τα δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, είναι απίθανο να πέσουν.

Είναι ωστόσο καλό να γνωρίζει κανείς ότι μπορεί να έχει την ίδια απόδοση από μια σύγχρονη, φθηνότερη εναλλακτική λύση: Το μεγαλύτερο ποσό που έχει δοθεί σε πλειστηριασμό για το βιολί ενός ζωντανού κατασκευαστή είναι μόλις 132.000 δολάρια.