ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΒΙΒΛΙΑ:ΑΟΡΑΤΑ,ΦΩΤΕΙΝΑ ΖΑΧΑΡΕΝΙΑ......

Βιβλία αόρατα, μαγειρευτά, γύψινα, ζαχαρένια, άγραφα και τεράστια
Ο τίτλος του παρόντος άρθρου σηκώνει μεγάλη συζήτηση: τι σημαίνει «τα πιο παράξενα βιβλία»; Τα πιο παράξενα σε περιεχόμενο; Σε επίπεδο ιδεών; Σε γραφή; Σε concept; Στη γενικότερη μορφή τους; Αυθαίρετος (αναγκαστικά) ο τίτλος, οπότε να εξηγηθώ: στο παρόν άρθρο επέλεξα να συμπεριλάβω μερικά βιβλία που ξεφεύγουν από το επίπεδο της απλής εκκεντρικότητας. Κι επιπλέον δεν είναι αθέλητα παράξενα και αντισυμβατικά: όλα ανεξαιρέτως είναι προϊόν πειραματισμού με τη φόρμα ή τη γραφή. Κοντολογίς, βιβλία που είναι στοχευμένα παράξενα σε επίπεδο κατασκευής ή σχεδιασμού και όχι απλώς περιεχόμενου, που ενίοτε νοούνται περισσότερο ως έργα τέχνης και σχεδιαστικά κομψοτεχνήματα, παρά ως αμιγή βιβλία.

Codex Seraphinianus: Το βιβλίο που κανείς δεν μπορεί να διαβάσει ή Η πιο παράξενη εγκυκλοπαίδεια του κόσμου

«Αυτό το βιβλίο το έγραψε στον Μεσαίωνα ένας εξωγήινος που εστάλη στη Γη προκειμένου να μελετήσει και να κατανοήσει το ανθρώπινο είδος». Κάπως έτσι έγραψε για το βιβλίο αυτό ένας φαν στο Ίντερνετ. Και θα μπορούσε να είναι αλήθεια.
Το «Codex Seraphinianus» του Ιταλού Λουίτζι Σεραφίνι εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1981. Γραμμένο σε στυλ εικονογραφημένης εγκυκλοπαίδειας, το μεγάλων διαστάσεων βιβλίο απεικονίζει, κατά τα φαινόμενα, έναν κόσμο διαφορετικό από τον δικό μας, αυτόν μιας παράλληλης διάστασης ή ενός εξωγήινου πλανήτη. Ή έτσι φανταζόμαστε. Αφού είναι όλο γραμμένο σε μια φανταστική, άρα και ακατάληπτη γλώσσα.
Οι υπέροχες σουρεαλιστικές ζωγραφιές απεικονίζουν ανθρώπους, ζώα, φύτα, κατασκευές που είναι σε πρώτη βάση αναγνωρίσιμα αλλά συνήθως με κάποιο αλλόκοτο, ακόμα και ανατριχιαστικό twist: σώματα συνουσιαζόμενων εκφυλίζονται και συγχωνεύονται σε ένα κοινό σώμα αλιγάτορα, το ουράνιο τόξο συντίθεται από πουλιά, άνθρωποι βάζουν και βγάζουν το δέρμα τους κατά βούληση. Υβριδικές παρουσίες, στις οποίες σάρκα και μέταλλο, όργανο και μηχανικό εξάρτημα, άνθρωπος, ζώο και φυτό παρουσιάζονται συχνά αξεχώριστα, υποκείμενα σε συνεχή μεταμόρφωση ή αναδιαμόρφωση.
Η ακατάληπτη γλώσσα είναι γραμμένη σε μια εξίσου ανύπαρκτη γραφή, προφανώς αποκύημα της φαντασίας του συγγραφέα, που μοιάζει να μιμείται στοιχεία από τις σημιτικές γλώσσες. Λόγω της αινιγματικότητάς του -κανείς δεν ξέρει πραγματικά σε τι αναφέρεται και αν αναφέρεται σε κάτι- και των όμορφων σχεδίων, το βιβλίο έχει αποκτήσει φανατικό κοινό, που προσπαθεί εδώ και τρεις δεκαετίες να το αποκρυπτογραφήσει και να ξεκλειδώσει τα μυστικά του. Πάντως, ο ίδιος ο Σεραφίνι -που έχει παραδεχθεί πως στο παρελθόν είχε δοκιμάσει ψυχοτροπικά ναρκωτικά- τα τελευταία χρόνια δήλωσε σε συνεντεύξεις του πως το κείμενο δεν έχει κανένα νόημα. Αυτό που ήθελε ήταν να αποδώσει την εμπειρία που είχαμε μικροί, 3-4 ετών, όταν δεν ξέραμε ανάγνωση και ξεφυλλίζαμε τα βιβλία, κοιτάζοντας απλώς τις εικόνες, ενώ το κείμενο ήταν μια άγνωστη, αχαρτογράφητη περιοχή γεμάτη μυστήριο και δυνατότητες. Υπό αυτή την έννοια, το «Codex Seraphinianus» είναι μια μοναδική αναγνωστική εμπειρία, αφού θα παραμείνει για πάντα απόσβατο για τον φυσικό ομιλητή κάθε γλώσσας.
Πάντως, μέχρι σήμερα ερευνητές και γλωσσολόγοι επιμένουν πως πρόκειται για κρυπτογραφημένη γλώσσα με δομή και περιεχόμενο και προσπαθούν να «σπάσουν» τον κώδικα. Μερικοί διατείνονται πως τα έχουν καταφέρει. Ο Βούλγαρος γλωσσολόγος Ιβάν Ντερζάνσι έχει καταφέρει πάντως να αποδείξει πως η αρίθμηση του βιβλίου ακολουθεί μια δομή επηρεασμένη από το θεσιακό σύστημα του αριθμού 21. Μπορείς να διαβάσεις ολόκληρο το βιβλίο εδώ.


Blank: Το βιβλίο που δεν έχει τίποτα μέσα

Blank δηλαδή «κενό». Βιβλίο όνομα και πράμα. Tabula rasa. Αν και στο εξώφυλλο αυτοαποκαλείται «μυθιστόρημα», στην πραγματικότητα το βιβλίο του Ντέιβις Σνάιντερμαν είναι εντελώς κενό, άδειο στο εσωτερικό του. Με εξαίρεση τη σελίδα των πνευματικών δικαιωμάτων, το βιογραφικό του συγγραφέα, τον πίνακα περιεχόμενων και τους τίτλους είκοσι κεφαλαίων. Μόνο τίτλοι, χωρίς κείμενο. Παραδείγματα: «Κεφάλαιο 1ο: Ένας χαρακτήρας», «Κεφάλαιο 2ο: Άλλος ένας χαρακτήρας», «Κεφάλαιο 3ο: Συναντιούνται, «Κεφάλαιο 8ο: Το Διαλύουν», «Κεφάλαιο 14ο: Συναντιούνται Ξανά Πολλοί έχουν αναρωτηθεί τι νόημα έχει το βιβλίο κι αν πρόκειται απλά για ένα επιτηδευμένο γκαγκ. Οι τίτλοι των κεφαλαίων μοιάζουν κάπως σκωπτικοί, σχεδόν σαν να παραπέμπουν στην τυπική δομή ενός μυθιστορήματος, στην αριστοτελική δηλαδή δομή των τριών μερών, στην οποία κάθε μυθιστόρημα, ακόμα και το πλέον φαινομενικά αντισυμβατικό, πρέπει να υπακούσει. Όπως διερωτάται πάντως ένας αναγνώστης στο Ίντερνετ: «Πώς μπορεί κανείς να αξιολογήσει ένα κενό βιβλίο; Πόσοι θα χρησιμοποιήσουν τις λευκές, άγραφες σελίδες του για να σημειώσουν τις δικές τους ιστορίες; Ή λίστες με ψώνια; Ή αριθμούς τηλεφώνου
Εκτός των άλλων, το βιβλίο παραδίδεται σε συσκευασία από... γύψο, την οποία πρέπει να σπάσει ο αγοραστής προκειμένου να το ανοίξει και να αντικρίσει το... κενό. Πάντως, ο 40χρονος Σνάιντερμαν έχει το δικό του φανατικό κοινό στις ΗΠΑ, αφού το κάθε βιβλίο του συνιστά και ένα νέο πείραμα. Το πρώτο του βιβλίο, «Multifesto», κερδίζει επάξια τον τίτλο του πιο ύπουλα επιζήμιου βιβλίου: με τη ράχη του από γυαλόχαρτο, σιγά σιγά φθείρει όλα τα γειτονικά του βιβλία.

Tree of Codes: Το βιβλίο ως χαρτοκοπτική

Θεωρούμενος ένας από τους πιο ταλαντούχους και ευρηματικούς συγγραφείς της γενιάς του, ο 37χρονος Τζόναθαν Σάφραν Φόερ έβγαλε το 2010 ένα βιβλίο αληθινό κομψοτέχνημα, που μοιάζει περισσότερο με γλυπτό. Ο Φόερ πήρε το αγαπημένο του βιβλίο, «The Street of Crocodiles» (1934) του Μπρούνο Σουλτς, έκοψε το κείμενο σε λωρίδες, αφαίρεσε λέξεις και γράμμα και έφτιαξε ένα εντελώς καινούργιο βιβλίο. Ένα βιβλίο κυριολεκτικά σκαλισμένο, σμιλεμένο σαν γλυπτό, εξαιρετικά δύσκολο στην εκτύπωση λόγω της ιδιαιτερότητάς του (και σχετικά ακριβό γι' αυτόν λόγο). Ήταν όνειρο του Φόερ για χρόνια να δημιουργήσει ένα βιβλίο με την τυπογραφική μέθοδο του «κοπτικού» (die-cut) και της απάλειψης λέξεων. Το ποιητικό αφήγημα που προέκυψε μπορεί να μη θεωρήθηκε εντελώς επιτυχημένο, αλλά το βιβλίο είναι σχεδιαστικά πανέμορφο.


Το μικρότερο βιβλίο στον κόσμο

Αναγνωρίστηκε επίσημα ως το μικρότερο βιβλίο στον κόσμο από τα Γκίνες, αφού οι διαστάσεις του δεν ξεπερνούν τα 0,74x0,75 χιλιοστά. Το γιαπωνέζικο «Shiki nο Kusabana» («Λουλούδια των τεσσάρων εποχών») εκδόθηκε, το 2012, σε 250 αντίτυπα. Το κάθε αντίτυπο μετρά 22 σελίδες, απεικονίζει λουλούδια και περιλαμβάνει τις ονομασίες τους στα ιαπωνικά (σε hiragana και katakana) και σε μεταγραφή σε λατινικούς χαρακτήρες. Το βιβλίο πωλείται μαζί με μια μεγαλύτερη, σε φυσιολογικό μέγεθος, πανομοιότυπο εκδοχή του. Και το καλύτερο; Στο πακέτο της αγοράς συμπεριλαμβάνεται και μεγεθυντικός φακός για να μη στραβωθείτε. Το βιβλίο είναι τόσο μικρό που περνάει μέσα από το μάτι βελόνας.

Το Ρεκόρ Γκίνες του μικρότερου εικονικού βιβλίου στον κόσμο (ακριβέστερα, η μικρότερη ever αναπαράσταση ενός έντυπου βιβλίου) ανήκει στον Ρόμπερτ Τσάπιν. Πρόκειται για το «Teeny Ted from Turnip Town» (2007), που δημιουργήθηκε σε εργαστήριο νανοτεχνολογίας. Είναι τόσο μικρό (0,07 χιλιοστά x 0,10 μικρομέτρα) που είναι αόρατο στο μάτι. Τα γράμματα είναι χαραγμένα μέσα σε 30 μικροταμπλέτες πάνω σε κρυσταλλική σιλικόνη. Για να διαβάσει κανείς την ιστορία - ένα παραμύθι - χρειάζεται ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης.

Το μεγαλύτερο βιβλίο του κόσμου

Το μεγαλύτερο βιβλίο στον κόσμο, από το 2012, σύμφωνα με τα Ρεκόρ Γκίνες είναι «Ο Βίος του Προφήτη Μωάμεθ». Το περιεχόμενο προφανές από τον τίτλο. Το μέγεθος; Τέσσερα μέτρα ύψος, πέντε μέτρα πλάτος, 1000 κιλά βάρος. Σελίδες 429.

Από τα πιο μεγάλα, πάντως, ο 350ετής Άτλαντας Klencke που φιλοξενείται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, ύψους 1,78 μ. και πάχους 1,05 μ.

Στην Ουγγαρία επίσης, δύο τυπογράφοι, πατέρας και γιος, ισχυρίζονται πως έχουν φτιάξει το μεγαλύτερο βιβλίο στον κόσμο, ύψους 4 μ., πλάτους 3,6 μ. και βάρους 1400 κιλών.

Τα βιβλία χωρίς το γράμμα «Ε»

«Λιπογραμματικά κείμενα» είναι αυτά που σκοπίμως παραλείπουν ένα γράμμα (ή παραπάνω) της αλφαβήτου, έναν αριθμό κλπ. Πρόκειται λοιπόν για γλωσσικά πειράματα. Ορισμένοι εφάρμοσαν τους περιορισμούς του παιχνιδιού αυτού σε επίπεδο μυθιστορήματος. Το μυθιστόρημα «La Disparition» (αγγλιστί «A Void») του Ζορζ Περέκ, από το 1969, το οποίο αριθμεί 300 σελίδες, δεν περιέχει καμία λέξη που να περιέχει το γράμμα «Ε» (με εξαίρεση το ονοματεπώνυμο του συγγραφέα). Χρονικά προηγείται όμως το μυθιστόρημα «Gadsby» (1939) του Έρνεστ Βίνσεντ Ράιτ, 250 σελίδων, που επίσης απαλείφει το γράμμα «Ε», ενώ το μυθιστόρημα «Le Train de Nulle Part» (2004) του Μισέλ Ντανσέλ, 233 σελίδων, δεν περιέχει κανένα ρήμα.

Το πιο δηλητηριώδες βιβλίο του κόσμου

Κυριολεκτικά, αφού χρειάζεσαι γαντάκια για να το ξεφυλλίσεις, αφού το εξώφυλλο και οι σελίδες περιέχουν στοιχεία αρσενικού.

Το μόνο βιβλίο που μπορείς να μαγειρέψεις και να φας

Είναι γερμανικός τσελεμεντές, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Korefe και είναι ο ορισμός του αναλώσιμου βιβλίου. Εν μέρει βιβλίο, εν μέρει λαζάνια. Οι σελίδες του είναι φύλλα ζυμαρικών. Αφού το διαβάσεις, λοιπόν, μπορείς να το μαγειρέψεις, μαζί με κρέας και λαχανικά και να το σερβίρεις.


Ένα βιβλίο σκέτη γλύκα

Πώς να κάνεις πιο ελκυστικούς τους καταλόγους των εκθέσεων τέχνης, ειδικά για τις νεαρές ηλικίες; Για τις ανάγκες της έκθεσης Design Criminals, ο καλλιτέχνης Αντρέας Ποχαντσένικ σχεδίασε καταλόγους, των οποίων τα εξώφυλλα είναι φτιαγμένα από ζάχαρη. Εκτός από τα εξώφυλλα, μπορείς να καταβροχθίσεις και τις σελίδες-βάφλες, ενώ ακόμα και το μελάνι που χρησιμοποίησε είναι οργανικό, άρα και βρώσιμο.

Το βιβλίο που είναι (κυριολεκτικά) ο καθρέφτης μας

Το «The Mirror Book» των Τζον Κρίστι και Ρον Κινγκ κυκλοφόρησε σε 35 αντίτυπα το 1985. Οι 22 σελίδες του δεν είναι χάρτινες: είναι καθρέφτες. Σύμφωνα με τους ίδιους τους δημιουργούς, είναι ένα βιβλίο για την αυτογνωσία και την ενδοσκόπηση. Καθώς γυρνάει κανείς τις σελίδες, βλέπουμε το πρόσωπό μας, διαστρεβλωμένο. Έτσι, ο ίδιος ο αναγνώστης «γίνεται» το κείμενο.

Το βιβλίο που λάμπει στο σκοτάδι

Οι Κροατές designers Bruketa&Žinić σχεδίασαν το μόνο βιβλίο στον κόσμο που λάμπει στο σκοτάδι. Ταιριαστός τίτλος: «Good ideas in the glow in the dark». Τι πραγματεύεται, μη με ρωτήσετε.
Το δίδυμο είχε πρωτοτυπήσει και παλαιότερα, έχοντας δημιουργήσει ένα βιβλίο μαγειρικής το οποίο πρέπει πρώτα να ψήσεις για να αποκαλυφθούν, λόγω υψηλής θερμοκρασίας, τα γραμμένα με ειδικό μελάνι κείμενά του. Προσοχή όμως: μην το παραψήσετε. Πρέπει να τυλιχθεί σε αλουμινόχαρτα για να μην καεί και μετά να ψηθεί για 25 λεπτά σε θερμοκρασία 100 βαθμών Κελσίου. Μόνο τότε μπορείτε να διαβάσετε τα κείμενα και να εμφανιστούν τα εικονογραφημένα φαγητά.