Οδηγός επιβίωσης: Πώς θα επιζήσετε από μία καταστροφή

Γιατί σε ένα ατύχημα να πεθαίνουν τόσοι πολλοί άνθρωποι, την ώρα που έχουν τα μέσα να σωθούν; Στα περισσότερα σενάρια καταστροφής, εξηγεί ο Leach, δεν χρειάζεσαι ειδικές ικανότητες για να σωθείς. Απλά πρέπει να γνωρίζεις τι πρέπει να κάνεις
Ο John Leach, εκπαιδευτής επιβίωσης στρατιωτών και καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Portsmouth, μελετά εδώ και δεκαετίες τη συμπεριφορά ανθρώπων σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. «Ο ρόλος μου σαν εκπαιδευτής είναι να διδάσκω τους στρατιώτες πώς να επιβιώσουν.
Ο ρόλος μου σαν ψυχολόγος είναι να διδάσκω στους ανθρώπους πώς να μην πεθάνουν» λέει στο BBC. Κι αν είστε από αυτούς που δεν θέλουν ούτε να σκέφτονται ότι μπορεί κάποτε να βρεθούν σε μια τέτοια κατάσταση, οι συμβουλές του θα σας φανούν ακόμα πιο χρήσιμες.
Ο ίδιος ο Leach είναι επιζών μίας πυρκαγιάς που ξέσπασε στον υπόγειο σταθμό King Cross του Λονδίνου στις 18 Νοεμβρίου 1987 και κόστισε τη ζωή σε 31 ανθρώπους. Η έρευνά του εστιάζει στις αντιδράσεις επιζώντων και θυμάτων σε δεκάδες τραγωδίες και τα ευρήματά του δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά.
Ειδικότερα, το 75% των ανθρώπων, όταν βρεθούν σε συνθήκες όπου απειλείται η ζωή τους, τα χάνουν τόσο πολύ που δεν είναι σε θέση να σκεφτούν έναν τρόπο διαφυγής. Η σκέψη τους μπλοκάρει και δεν μπορούν κάνουν απλά πράγματα, όπως να βρουν την έξοδο κινδύνου ή να ακολουθήσουν απλές οδηγίες διάσωσης.

Μόνο ένα 15% είναι σε θέση να παραμείνουν ψύχραιμοι και να πάρουν αποφάσεις που θα σώσουν τη ζωή τους. Όσο για το υπόλοιπο 10% αφορά εκείνους που πανικοβάλλονται σε τέτοιο βαθμό που γίνονται επικίνδυνοι όχι μόνο για τους εαυτούς τους αλλά και γα τους άλλους.
Γιατί σε ένα ατύχημα να πεθαίνουν τόσοι πολλοί άνθρωποι, την ώρα που έχουν τα μέσα να σωθούν; Στα περισσότερα σενάρια καταστροφής, εξηγεί ο Leach, δεν χρειάζεσαι ειδικές ικανότητες για να σωθείς. Απλά πρέπει να γνωρίζεις τι πρέπει να κάνεις.
Για παράδειγμα, το απόγευμα της 27ης Σεπτεμβρίου του 1994, το κρουαζιερόπλοιο MS Estonia μπάρκαρε από το Ταλιν με 989 επιβάτες αλλά δε έφτασε ποτέ στον προορισμό του, τη Στοκχόλμη. Μετά από 6 ώρες στη Βαλτική θάλασσα η πόρτα του έσπασε, άρχισε να μπάζει νερά και βυθίστηκε μέσα σε μία ώρα, μαζί με 852 επιβάτες και μέλη του πληρώματος.

Οι ειδικοί εξεπλάγησαν με τον υψηλό αριθμό των θυμάτων. Το πλοίο κηρύχθηκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης μισή ώρα αφού είχε ήδη βυθιστεί και εν τω μεταξύ οι περισσότεροι δεν έλαβαν καμία πρωτοβουλία για να σωθούν, έχοντας παραλύσει από το φόβο τους, αναφέρει η επίσημη αναφορά για το ατύχημα.

Έξοδος κινδύνου
Όταν οι μηχανικοί σχεδιάζουν τις διαδικασίες εκκένωσης έχουν στο μυαλό τους ότι οι άνθρωποι θα κινηθούν γρήγορα προς την έξοδο κινδύνου όταν μυρίσουν καπνό, ακούσουν το συναγερμό να χτυπά, νιώσουν το κτίριο να κουνιέται ή το πλοίο να γέρνει. Ωστόσο, σε πληθώρα δυστυχημάτων τις τελευταίες δεκαετίες, ο αριθμός των θυμάτων κρίνεται στην ταχύτητα με την οποία οι άνθρωποι θα αντιδράσουν και θα κινηθούν προς την έξοδο κινδύνου.
Για παράδειγμα, το 1985, στο αεροδρόμιο του Μάντσεστερ, 55 άνθρωποι πέθαναν μέσα σε ένα αεροσκάφος που έπιασε φωτιά πριν απογειωθεί, επειδή δεν κινήθηκαν γρήγορα προς την έξοδο.

Ακόμα μία χαρακτηριστική περίπτωση είναι η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Μία έρευνα του US National Institute of Standards and Technology (NIST) έδειξε πως αυτοί που σώθηκαν περίμεναν μόλις 6 λεπτά προτού κινηθούν προς τις σκάλες.
Αντιθέτως, οι υπόλοιποι περίμεναν ακόμα και μισή ώρα, περιμένοντας κάποιος άλλος να κάνει πρώτος την κίνηση να εγκαταλείψει το κτίριο. Μαρτυρίες κάνουν λόγο για ανθρώπους που έστελναν email, έπαιρναν τηλέφωνα ή κλείδωναν τα πράγματά τους στα συρτάρια. Μία γυναίκα που είχε πάει στο γραφείο με το ποδήλατο πήγε να αλλάξει ρούχα και να βάλει τη φόρμα της για τη διαδρομή προτού προσπαθήσει να εγκαταλείψει το κτίριο.
Μία εξήγηση που δίνουν οι ψυχολόγοι για την παραπάνω συμπεριφορά είναι πως οι άνθρωποι αποτυγχάνουν να προσαρμοστούν στην αλλαγή περιβάλλοντος. Η αναζήτηση -με άλλα λόγια- της εξόδου κινδύνου σε ένα φλεγόμενο κτίριο δεν είναι τόσο αυτόματη διαδικασία όπως η αναζήτηση τροφής π.χ. όταν πεινάμε, που γίνεται αυτόματα.
Σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης τα πράγματα συμβαίνουν πιο γρήγορα από όσο μπορούμε να τα επεξεργαστούμε, εξηγεί ο Leach. Γι αυτό καλό είναι να γνωρίζουμε εκ των προτέρων που βρίσκεται π.χ. η έξοδος κινδύνου σε οποιοδήποτε μέρος βρισκόμαστε. Έτσι θα έρθει πιο εύκολα στο μυαλό μας σε περίπτωση που χρειαστεί.

Η προετοιμασία μπορεί να νικήσει τον πανικό
Ο Jerome Chertkoff, καθηγητής κοινωνικής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Indiana, επισημαίνει πως όταν η ζωή σου είναι σε κίνδυνο μειώνεται η ικανότητά σου να σκεφτείς καθαρά λόγω της συναισθηματικής φόρτισης. Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν πως ο μόνος τρόπος να αυξήσεις τις πιθανότητες επιβίωσής είναι με την εκ των προτέρων προετοιμασία για μια περίπτωση εκτάκτου ανάγκης. «Η εξάσκηση φέρνει κάποια πράγματα αυτόματα στο μυαλό μας χωρίς να απαιτείται αναλυτική σκέψη» λέει ο Chertkoff.

Με άλλα λόγια, προσέξτε που βρίσκεται η έξοδος κινδύνου όταν πηγαίνετε σινεμά και φανταστείτε πώς θα την χρησιμοποιήσετε αν χρειαστεί. Διαβάστε τις οδηγίες εκκένωσης του κτιρίου όταν μένετε σε ένα ξενοδοχείο και ακούτε πάντα τις οδηγίες ασφαλείας στο αεροπλάνο όσο συχνά κι αν ταξιδεύετε.
«Κάθε φορά που ταξιδεύω με πλοίο το πρώτο πράγμα που κάνω είναι να δω που ακριβώς είναι το σωσίβιο, διότι σε περίπτωση που το χρειαστώ δεν θα πρέπει να σκεφτώ που βρίσκεται» εξηγεί ο Leach.
Συνήθως, οι επιζώντες δεν επιβιώνουν επειδή είναι πιο γενναίοι από τους άλλους αλλά επειδή είναι καλύτερα προετοιμασμένοι.

Πιο δυνατοί όλοι μαζί
Άλλος ένας παράγοντας που ενισχύει τις πιθανότητες επιβίωσης είναι η συλλογικότητα. «Σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης, ο κανόνας είναι η συνεργασία και όχι η εγωιστική συμπεριφορά. Στον κίνδυνο βοηθά ο ένας τον άλλο και δεν λειτουργεί ατομικιστικά», λέει ο Chris Cocking, που μελετά την συμπεριφορά του πλήθους στο πανεπιστήμιο του Brighton.

Αυτό συνέβη κατά τις βομβιστικές επιθέσεις στο μετρό του Λονδίνου το 2005, όπου έχασαν τη ζωή τους 52 άνθρωποι και τραυματίστηκαν περισσότεροι από 700. Εκατοντάδες άνθρωποι έμειναν για ώρες εγκλωβισμένοι χωρίς να ξέρουν τι τους περιμένει. Παρόλα αυτά, μέσα στο χάος, ήταν ιδιαίτερα συνεργάσιμοι και βοηθούσαν ο ένας τον άλλον. Είναι αυτό που ορισμένοι επιστήμονες αποκαλούν «συλλογική ανθεκτικότητα» που αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης.
“Το μόνο που πρέπει να κάνεις είναι να θέτεις στον εαυτό σου μια απλή ερώτηση: Αν κάτι πάει στραβά, ποια θα είναι η πρώτη μου αντίδραση; Εφόσον μπορείς να δώσεις την απάντηση, όλα θα γίνουν όπως πρέπει. Είναι τόσο απλό», καταλήγει ο Leach.
ΠΗΓΗ