Η λίμνη που είχε έκταση όσο η μισή Ελλάδα μετατράπηκε σε νεκροταφείο πλοίων. Το σοβιετικό πείραμα που απέτυχε και προκάλεσε μια τεράστια οικολογική καταστροφή.

Η δορυφορική φωτογραφία στα αριστερά χρονολογείται στο 1989, ενώ η φωτογραφία στα δεξιά τραβήχτηκε το 2014 από δορυφόρο της NASA. Πρόκειται για την ίδια λίμνη, την Αράλη στην Κεντρική Ασία και αποτυπώνει ξεκάθαρα την ανθρώπινη παρέμβαση και τις επιπτώσεις της στο περιβάλλον. «Είναι πιθανώς η πρώτη φορά που (η λίμνη) έχει στεγνώσει πλήρως σε 600 χρόνια, από τον μεσαιωνικό τρόπο αποξήρανσης που συνδέεται με την εκτροπή του ποταμού Amu Darya με την Κασπία Θάλασσα» ανέφερε το 2014 ο γεωγράφος Φίλιπ Μίκλιν, ειδικός σε ότι αφορά στην κρίση της Αράλης.

Η θάλασσα της Αράλης, που στην ουσία πρόκειται για λίμνη, υπήρξε η τέταρτη μεγαλύτερη λίμνη γλυκού νερού παγκοσμίως δημιουργώντας μια προσοδοφόρα βιομηχανία αλιείας και δέρματος μοσχοπόντικα. Οι πόλεις που χτίστηκαν γύρω από την τεράστια λίμνη ήκμασαν, καθώς μόνο η αλιεία παρείχε περισσότερες από 40.000 θέσεις εργασίας αλλά και το ένα έκτο των αλιευμάτων που εφοδίαζε την Σοβιετική Ένωση. Οι λάθος αποφάσεις και κινήσεις που έγιναν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 οδήγησαν στην σταδιακή και ανεπανόρθωτη καταστροφή της λίμνης.

Με την εκτροπή των ποταμών που εφοδίαζαν την Αράλη προς την έρημο, η λίμνη αποξηράνθηκε, προκαλώντας τεράστια οικολογική καταστροφή και μετατρέποντας τις αχανείς εκτάσεις της σε νεκροταφείο πλοίων.

Το φιλόδοξο σχέδιο άρδευσης των Σοβιετικών στην ασιατική έρημο.

 Η Αράλη τροφοδοτούταν με τα νερά δύο μεγάλων ποταμών, του Amu Darya και του Syr Darya. Τη δεκαετία του ‘60 και για οικονομικούς κυρίως λόγους, μηχανικοί της Σοβιετικής Ένωσης αποφάσισαν να κατασκευάσουν ένα αρδευτικό δίκτυο ικανό να τροφοδοτήσει με νερό τις αχανείς ασιατικές στέπες, με στόχο να μετατραπούν σε περιοχές κατάλληλες για καλλιέργεια βαμβακιού και σταριού. Ήδη από τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο, η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών έπαψε να εξάγει βαμβάκι στην Ρωσία, με αποτέλεσμα το μετέπειτα προπύργιο των Σοβιετικών να βρει άλλες λύσεις για να καλύψει τις ανάγκες. Με εντολή της κυβέρνησης Χρουστσόφ, οι δύο κύριες πηγές της Αράλης εκτράπηκαν προς την έρημο με τη δημιουργία ενός δικτύου που αποτελούταν από κανάλια μήκους 20.000 μιλίων, 45 φράγματα και πάνω από 80 δεξαμενές νερού και κάλυπτε αρκετές περιοχές του Καζακστάν και του Ουζμπεκιστάν. Το πλάνο για το αρδευτικό σύστημα είχε μια σύντομη επιτυχία όμως στο σύνολο του ήταν πρόχειρο και αναποτελεσματικό. Οι ποταμοί γρήγορα αποστραγγίστηκαν και στις δεκαετίες που ακολούθησαν τα επίπεδα νερού της λίμνης έπεσαν κατά 20 μέτρα, η Αράλη περιορίστηκε σε μια χούφτα από μικρές λίμνες και τα νερά της απέκτησαν αρκετά υψηλή αλμυρότητα, σκοτώνοντας σχεδόν το σύνολο των ψαριών. Οι ακτές υποχώρησαν αρκετά χιλιόμετρα και οι πόλεις που άλλοτε ευδοκιμούσαν ήρθαν αντιμέτωπες με μια τεράστια οικολογική καταστροφή συνοδευόμενη από μια οικονομική, γεωργική και αλιευτική συμφορά.

Με τα επίπεδα νερού της λίμνης να έχου πέσει στο 10% τίποτα δεν μπορεί να ευδοκιμήσει.

Τοξικά απόβλητα και δοκιμές απειλούν την υγεία των κατοίκων

 Οι περισσότεροι από 60 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν γύρω από τη λίμνη, πέρα από την παρηκμασμένη αλιευτική βιομηχανία αντιμετωπίζουν και σοβαρά προβλήματα υγείας. «Δεν μπορείς να δεις το αλάτι στον αέρα, αλλά το νιώθεις στο δέρμα, το αισθάνεσαι στην γλώσσα σου» αναφέρει η σύζυγος ενός κατοίκου που υποφέρει από χρόνια βρογχίτιδα Το αλάτι όμως δεν είναι η μοναδική απειλή. Σε ασθένειες όπως ο καρκίνος, η φυματίωση και η αναιμία τα επίπεδα είναι αρκετά υψηλά. Οι ανεμοθύελλες που συχνά πλήττουν την περιοχή μεταφέρουν υπολείμματα από φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνταν παλιότερα στις καλλιέργειες βαμβακιού, καθώς και άλλες ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν από τους Σοβιετικούς το 1950. Το νησί Vozrozhdeniye στο κέντρο της λίμνης Αράλη κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου λειτουργούσε ως μια άκρως απόρρητη ρωσική εγκατάσταση δοκιμής βιολογικών όπλων

Εξαιτίας της υψηλής αλμυρότητας του νερού, όλα τα ψάρια που φιλοξενούνταν στην λίμνη πέθαναν.

Πειράματα με τοξικές ουσίες για τη δημιουργία μαζικών συμπτωμάτων πανώλης, ευλογιάς και άνθρακα, γίνονταν όχι σε ειδικά εργαστήρια αλλά ελεύθερα στον αέρα μέχρι την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, όπου σταδιακά από το 1990 η βάση εγκαταλείφτηκε. Ο εξοπλισμός θάφτηκε και η γη καλύφτηκε με χλωρίνη, το νησί ωστόσο έγινε κομμάτι με την υπόλοιπη ηπειρωτική ασιατική περιοχή. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν εκτεθειμένοι δοκιμαστικοί σωλήνες και ταΐστρες για πειραματόζωα, ενώ το μικρόβιο του άνθρακα που είναι αρκετά ανθεκτικό, σε περίπτωση που εισπνέεται, έχει ποσοστό θνησιμότητας 90%.

Χαλάσματα κτιρίων μιας εποχής που οι πόλεις γύρω από την Αράλη ήκμαζαν οικονομικά.

Προσπάθειες για τη διάσωση της λίμνης

 Ήδη ατό το 2000, ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, UNESCO, ανέπτυξε ένα πρόγραμμα διάσωσης της περιοχής που έως το 2025 θα έχει τροφοδοτήσει εκ νέου με νερό την αποξηραμένη λίμνη. Το 2005 η Παγκόσμια Τράπεζα χρηματοδότησε την κατασκευή ενός φράγματος και το σχέδιο αποκατάστασης ξεκίνησε από το Καζακστάν. Από τότε τα επίπεδα νερού έχουν αυξηθεί και η αλμυρότητα έχει εξασθενήσει. Χωρίς ωστόσο μια γενικευμένη προσπάθεια αποκατάστασης του νερού της Αράλης και της ευρύτερης περιοχής ειδικοί κάνουν λόγο για την ολοσχερή αποξήρανση της λίμνης τα επόμενα χρόνια, καθιστώντας αυτή την τροπή, ως μια από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές που προξένησε ο άνθρωπος.
ΠΗΓΗ