Σουν Τσου: Η Τέχνη του Πολέμου – Το παλαιότερο χειρόγραφο για στρατιωτικές τακτικές από την αρχαία Κίνα

Η Τέχνη του Πολέμου είναι μια κινεζική στρατιωτική πραγματεία που γράφτηκε κατά τη διάρκεια του 6ου αιώνα π.Χ. από τον Σουν Τσου. Αποτελείται από 13 κεφάλαια, καθένα από τα οποία καταπιάνεται με μια πτυχή του πολέμου, έχει χαρακτηριστεί ως καθοριστικό έργο για τις στρατιωτικές στρατηγικές και τακτικές της εποχής του.
Είναι επίσης ένα από τα αρχαιότερα βιβλία στρατιωτικής στρατηγικής στον κόσμο
Είναι το παλαιότερο χειρόγραφο για τις στρατιωτικές τακτικές από την αρχαία Κίνα, φέρεται να είναι γραμμένο τον 4ο ή 5ο αιώνα π.Χ. από τον Κινέζο στρατηγό Σουν Τσου (γνωστό και Sunzi ή «Δάσκαλο Sun»).
Αλλά η ιστορική φυσιογνωμία του Σουν Τσου (αν υπήρξε βέβαια) μάλλον δεν ήταν ο πραγματικός συγγραφέας του έργου, το οποίο μπορεί να ήταν μια συλλογή Κινέζων θεωρητικών των στρατιωτικών τακτικών.

Σύμφωνα με μετέπειτα βιογράφους του, ο Σουν Τσουγεννήθηκε κατά τη διάρκεια της βίαιης περιόδου «Άνοιξη και Φθινόπωρο» της Κίνας (μια περίοδο στην κινεζική ιστορία από το 771 μέχρι το 476 ή το 403 π.Χ.), ανάλογα με την πηγή είτε κατά τη διάρκεια της δυναστείας Τσι ή της Γου, και έγινε στρατηγός του στρατού του Γου. Η επιτυχία του έργου εν μέρει οφείλεται στις συμβουλές του. Το υπόλοιπο μπορεί να αποδοθεί και στον μύθο που καλλιεργείται γύρω από τον άνθρωπο που υποτίθεται ότι το έγραψε.

Ο ίδιος ήταν γνωστός για την σκληρότητά του
Ο Sima Qian, ένας βιογράφος που έγραφε τον 2ο αιώνα π.Χ. περίπου, αποδέχθηκε την ικανότητά του Σουν Τσου να μοιράζει τις στρατιωτικές συμβουλές του με τον ισχυρισμό ότι ο στρατηγός νίκησε ένα στρατό 10 φορές μεγαλύτερο από τον δικό του στη Μάχη της Boju. Ο Sima Qian έκανε πολλά για να εδραιωθεί η φήμη της σκληρότητας του Σουν Τσου.
Ένα επεισόδιο είναι που ξεχωρίζει ιδιαίτερα: Σύμφωνα με τον Sima Qian, ο βασιλιάς του Γου είπε στον Σουν Τσου ότι είχε διαβάσει την πραγματεία και ήθελε να δοκιμάσει τις θεωρίες του. Ο βασιλιάς ρώτησε αν οι συμβουλές του για τη διαχείριση των στρατιωτών θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στις γυναίκες. Ο στρατηγός απάντησε καταφατικά.
Για να το αποδείξει, 180 παλλακίδες του βασιλιά μεταφέρθηκαν στην αυλή και χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Μαζί με τις δύο αγαπημένες παλλακίδες του βασιλιά ως επικεφαλής, δόθηκαν λόγχες σε όλες τις γυναίκες.
Ο στρατηγός άρχισε να δίνει βασικά παραγγέλματα στις γυναίκες, αλλά αρχικά οι γυναίκες γέλασαν. «Αν οι διαταγές δεν είναι σαφείς και διακριτές, αν τα παραγγέλματα δεν είναι κατανοητά, τότε φταίει ο στρατηγός», είπε. Προσπάθησε ξανά και έλαβε σαν απάντησε περισσότερα γέλια.

«Αλλά αν οι διαταγές του είναι σαφείς, και οι στρατιώτες, ωστόσο, παρακούσουν, τότε φταίνε οι αξιωματικού του», είπε. Ως τιμωρία, ο Σουν Τσου διέταξε να αποκεφαλιστούν επί τόπου οι δυο παλλακίδες που ήταν επικεφαλής, μπροστά στον ίδιο τον βασιλιά. Άλλες γυναίκες αναγκάστηκαν να παίρνουν τις θέσεις τους. Την επόμενη φορά που οι παλλακίδες έλαβαν μια διαταγή, εκτέλεσαν με ακρίβεια αλλά τρομοκρατημένες.
Η Τέχνη του Πολέμου είναι πιο πολύ για να μη διεξάγει κάποιος πόλεμο, παρά να διεξάγει
Παρά άλλες ανάλογες ιστορίες όπως αυτή, η πραγματεία ανησυχεί εξίσου για τη μη βίαιη στρατηγική: «Η υπέρτατη τέχνη του πολέμου είναι να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχες», δηλώνει. Ο Σουν Τσου θεωρεί τον πόλεμο ως αναγκαίο, αλλά σπάταλο, κακό και κάτι που πρέπει να αποφεύγεται όποτε είναι δυνατόν.
Αυτό έχει νόημα αν σκεφτεί κανείς ότι κατά τη στιγμή της συγγραφής του βιβλίου, η Κίνα ήταν εγκλωβισμένη σε μια αδυσώπητη σύγκρουση που κρατούσε σχεδόν χίλια χρόνια, μεταξύ των επτά βασικών υποτελών της. Οι στρατιωτικοί ηγέτες της εποχής ήταν όλοι πάρα πολύ εξοικειωμένοι με το πραγματικό κόστος μιας μάχης και ήταν πρόθυμοι να το αποφύγουν.


Το κείμενο ήρθε στην Ευρώπη από έναν ιεραπόστολο
Η πραγματεία παρέμεινε σημαντικό και δημοφιλές κείμενο στην κινεζική παράδοση και μέσα στους αιώνες η φήμη του εξαπλώθηκε σε όλη την Ασία. Παρόλα αυτά, παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό άγνωστο στο δυτικό κόσμο μέχρι το 1772, όταν «ανακαλύφθηκε» από έναν Ιησουίτη ιεραπόστολο και μεταφράστηκε στα γαλλικά. Υποτίθεται ότι ο ίδιος ο Ναπολέων ήταν ένας από τους πρώτους Ευρωπαίους θιασώτες του κειμένου. Η Τέχνη του Πολέμου μεταφράστηκε στα αγγλικά το 1905, αλλά αποτελεί μπεστ-σέλερ από τότε.
Ο Tόνι Σοπράνο βοήθησε στις πωλήσεις
Σε ένα επεισόδιο του The Sopranos, ο Τόνι λέει στον θεραπευτή του ότι είχε διαβάσει την Τέχνη του Πολέμου, μια χρήσιμη επιλογή για το αφεντικό της μαφίας. Οι πωλήσεις του βιβλίου αμέσως εκτινάχθηκαν στα ύψη, και μέχρι το τέλος του μήνα.

Άγαλμα του Σουν Τζου στο Yurihama, Τοτόρι στην Ιαπωνία

Η Τέχνη του Πολέμου πολέμησε
Μεταξύ του 1943 και του 1946, μια μη κερδοσκοπική ομάδα που αποτελούνταν από πωλητές βιβλίων, εκδότες, βιβλιοθηκονόμους και συγγραφείς, άρχισε να δημοσιεύει φθηνές, σε μέγεθος τσέπης εκδόσεις δημοφιλών και κλασικών βιβλίων για τους στρατιώτες που υπηρετούν στον Β” Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ομάδα κατάφερε να βάλει σχεδόν 123 εκατομμύρια αντίτυπα 1.322 τίτλων στα χέρια στρατιωτών. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και ο Δράκουλας του Μπραμ Στόκερ, το The Art of Illusion (ένα βιβλίο του 1944 με μαγικά κόλπα), κ.ά.
Το 2002, ένας συγγραφέας και συλλέκτης ονόματι Andrew Carroll αναβίωσε το πρόγραμμα για τους Αμερικανούς στρατιώτες που υπηρετούν στο εξωτερικό. Η Τέχνη του Πολέμου επιλέχθηκε ως ένα από τα τέσσερα βιβλία που τυπώθηκαν και απεστάλησαν στο εξωτερικό.

Οι επιχειρηματίες το λατρεύουν …
Η Ιαπωνία είχε μια μακροχρόνια σχέση με τον Σουν Τσου, που χρονολογείται τουλάχιστον από τον 8ο αιώνα μ.Χ., όταν η πρώτη εμφανίστηκε η ιαπωνική μετάφραση. Στη δεκαετία του 1960, του ’70 και του ’80, οι Ιάπωνες επιχειρηματίες άρχισαν να εφαρμόζουν τις διδασκαλίες του Σουν Τσου στην αναπτυσσόμενη εταιρική κουλτούρα της χώρας, με καλά αποτελέσματα.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, η Wall Street, βλέποντας με δέος το με αυξανόμενο επιχειρηματικό δαιμόνιο της Ιαπωνίας, προσάρμοσε τις συμβουλές του βιβλίου για έναν πιο υλικό κόσμο. Το κείμενο έκτοτε πήρε και άλλες μορφές για τις επιχειρήσεις και μάλιστα ήταν επαναερμηνεύτηκε για γυναίκες επικεφαλής (The Art of War for Women). Λες και οι γυνείκες δεν μπορούν να διαβάσουν τίποτα αν δεν έχει στον τίτλο το «για γυναίκες».


Αλλά οι Κινέζοι φοιτητές το αγνοούν…
Παρά το γεγονός ότι είναι ένας από τους πυλώνες της κινεζικής στρατιωτικής θεωρίας, η δυτική επιχειρηματική παράδοση έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό την Τέχνη του Πολέμου στις κινέζικες σχολές επιχειρήσεων.