Το Πριγκιπάτο του Θεόδωρου

Αὐθεντία πόλεως Θεοδωροῦς καὶ παραθαλασσίας
Το Πριγκιπάτο του Θεόδωρου, επίσης γνωστό ως Γοτθία, ήταν ένα μικρό πριγκιπάτο στα νότιο-δυτικά της Ταυρίδας (Κριμαίας) από τις αρχές του 14ου αιώνα μέχρι την κατάληψή της από τους Οθωμανούς το 1475. Πρωτεύουσά του πριγκιπάτου ήταν το Δώρος, το οποίο ήταν επίσης γνωστό ως Θεόδωρο και σήμερα είναι γνωστό ως Mangup.

Η αρχαία πρωτεύουσα του μεσαιωνικού πριγκιπάτου του Θεόδωρου βρισκόταν στην κορυφή της ορεινής περιοχής των περίπου 90 στρεμμάτων, που υψώνεται πάνω από τις γύρω κοιλάδες στα 250 μέτρα πάνω και από την επιφάνεια της θάλασσας στα 583 μ.
Η κατάσταση του πριγκιπάτου ήταν στενά συνδεδεμένη με την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Ο πληθυσμός της ήταν
ένα μείγμα Ελλήνων, Γότθων της Κριμαίας, Αλανών, διασωθέντων Βουλγάρων, Κουμάνων, Κιπτσάκ και άλλων εθνολογικών ομάδων, που ασπάστηκαν τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Επίσημη γλώσσα του πριγκιπάτου ήταν τα Ελληνικά. Το έδαφος ήταν αρχικά υπό τον έλεγχο της Τραπεζούντας, και πιθανώς μέρος της Περατείας.

Σκάλισμα από το Θεόδωρο με τον δικέφαλο Ρωμέϊκο αετό

Η Περατεία («τόπος πέρα από την θάλασσα») ήταν το υπερπόντιο έδαφος της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, που περιλαμβάνει τις πόλεις της Κριμαίας Χερσώνας, Κερτς και της ενδοχώρας τους. Το έδαφος ήταν πιθανώς τμήμα κατά τη διάρκεια της βυζαντινής κυριαρχίας, και από την Τραπεζούντα όταν οι Κομνηνοί δημιούργησαν ξεχωριστή αυτοκρατορία λίγες εβδομάδες πριν από την λεηλασία των σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολης το 1204.Η κυριαρχία της Τραπεζούντας επί της Περατείας ήταν αδύναμη σχεδόν από την αρχή, αφού πιεζόταν από τους Γενουάτες και τους Τατάρους, από τη στιγμή του θανάτου του Αλεξίου Α΄ το 1222. Το επόμενο έτος οι Σελτζούκοι Τούρκοι εισέβαλαν στης ακτές της Περατείας και έχτισαν το φρούριο της Sudak ώστε να έχουν το εμπόριο της Κριμαίας από την Τραπεζούντα στους Σελτζούκους της Σινώπης. Μετά από αυτό, η περιοχή διοικήθηκε από την οικογένεια Γαβρά, που ήταν πλούσιοι της Τραπεζούντας που αργότερα δημιούργησαν το πριγκιπάτο του Θεόδωρο.

Χερσόνησος ,Καλαμίτα -Ρωμέϊκη «Βυζαντινή» εκκλησία -Σεβαστούπολη μέρος του πριγκιπάτου του Θεόδωρου

Το Πριγκιπάτο αναφέρθηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 14ου αιώνα, από τον μεταβυζαντινό ιστορικό Θεόδωρο Σπανούδη, που έχει καταγράψει την ύπαρξη ενός "Πριγκιπάτου της Γοτθίας" κατά τη βασιλεία του Ανδρόνικου Γ 'Παλαιολόγου (1328-1341). Περαιτέρω αναφορές υπάρχουν κατά τη διάρκεια του 14ου αιώνα, με αρκετούς μελετητές να προσδιορίζουν τον "Ντμίτρι", έναν από τους τρεις πρίγκιπες των Τατάρων στη Μάχη των Μπλε Νέρων (περ 1362/3), με έναν πρίγκιπα της Γοτθίας.

Το σύνολο των βράχων που επάνω κτίστηκε το κάστρο

Η επικράτεια του πριγκιπάτου και οι πόλεις του

Το όνομα σε αυτή την περίπτωση μπορεί ενδεχομένως να είναι το όνομα του βαπτίσματος του Τάταρου άρχοντα του Mangup, που ονομαζόταν Khuitani. Η ονομασία "Θεοδωρώ" εμφανίζεται για πρώτη φορά σε ελληνική επιγραφή επίσης που χρονολογείται γύρω στο 1361/2, και στη συνέχεια και πάλι ως "Θεόδωρο Μανγκοπ" σε Γενουάτικο έγγραφο του 1374.

Ρωμέικος καστρόπυργος από το πριγκιπάτο σε παλαιά φωτογραφία

Προτάθηκε από τον Μερκάτη ότι το γενουάτικο έγγραφο είναι παραφθορά του ελληνικού πληθυντικού "οι Θεόδωροι", "των Θεοδώρων", που πιθανόν θα εννοεί τους άγιους Θεόδωρο τον Στρατηλάτη και τον Θεόδωρο Τήρων ( O Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων ή Θεόδωρος Αμασείας), αλλά ο Bănescu πρότεινε την εναλλακτική εξήγηση ότι αυτή προέκυψε από την οριστική του ελληνικού ονόματος του Δόρος (σε Δώρος) ή σε Δόρυ, μετά την πρώιμη μεσαιωνική ονομασία της περιοχής.Ανεξάρτητα από την προέλευσή του, το όνομα έμεινε από το 1420 η επίσημη ονομασία του πριγκιπάτου ως: "αὐθέντης πόλεως Θεοδωροῦς και παραθαλάσσιας" ενώ στην καθομιλουμένη ονομαζόταν Θεοδωρίτσι, "μικρο Θεοδωρώ" από τους κατοίκους της.

Πέρα από τον Πόντο, για το πριγκιπάτο του Θεόδωρο ,της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, πολλά έχουν γραφτεί, ως ένα πολυεθνικό κράτος που βρίσκεται στην παρευξείνια περιοχή της νότιας Μαύρης Θάλασσας, ότι ήταν το τέρμα του φημισμένου Δρόμου του Μεταξιού και ήταν επίσης το τελευταίο Ελληνικό έδαφος ως κράτος που θα υποκύψει και ενσωματωθεί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Το κάστρο σε ζωγραφική του 18-19 ου αιώνα 

Ως γέφυρα μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας, εκεί που σχηματίζεται ο παράδεισος του οριενταλιστή, εμπνέει συγγραφείς στις λογοτεχνικές αναζητήσεις τους ,όπως ο Μιγκέλ Δε Θερβάντες που για να περιγράψει τον ήρωα του Δον Κιχώτη τον θέτει ως να «φαντάζεται τον εαυτό του για την ανδρεία του ότι ήδη στεφθεί τουλάχιστον αυτοκράτορας της Τραπεζούντας.»Ο Γάλλος συγγραφέας Rabelais, από την άλλη πλευρά, είχε στο έργο του τον χαρακτήρα του πικρόχολου κυβερνήτη του Πιεμόντε, ο οποίος δηλώνει : «Θέλω, επίσης, να είμαι αυτοκράτορας της Τραπεζούντας», ενώ Rose Macaulay αρχίζει την κλασική του ιστορία από τους Πύργους της Τραπεζούντας με την αθάνατη γραμμή: "Πάρτε μου καμήλα, αγαπητή μου. " Βυζαντινή εκκλησία στο Καλαμίτα στη Χερσόνησο, στην Σεβαστούπολη και μέρος του πριγκιπάτου του Θεόδωρου .


Υπόσκαφοι κατοικήσιμοι χώροι μέσα στο Ρωμέικο κάστρο του Πριγκιπάτου

Συλλέκτης ομβρίων μέσα το κάστρο

Υπόσκαφοι κατοικήσιμοι χώροι μέσα στο Ρωμέικο κάστρο του Πριγκιπάτου

Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό όμως, είναι ότι η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας επεκτείνεται πολύ πέρα από τα σύνορα της σύγχρονης ,δηλαδή βόρεια σε όλη τη διαδρομή προς την Ταυρίδα ( Κριμαία), όπου η «εξοχότητα της πόλεως του Θεόδωρο και της θαλάσσια περιοχή αυτής » (Αὐθεντία πόλεως Θεοδωροῦς καὶ παραθαλασσίας) σχηματίζεται και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας.
Αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Από την αρχαία εποχή, Έλληνες ίδρυσαν αποικίες στην περιοχή της Ταυρίδας(Κριμαίας).

Ο Ρωμέικος δικέφαλος σε σκάλισμα στο Πριγκιπάτο

Στους ρωμαϊκούς χρόνους, προέκυψε ένα «υβριδικό» Ελληνο-σκυθικόυ πολιτισμού κράτος στο πλαίσιο του βασιλείου του Βοσπόρου, σύμμαχος της Ρώμης. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Ρωμέϊκής Αυτοκρατορίας «του Βυζαντίου», στην Ταυρίδα (Κριμαία) έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού και της Ορθοδοξίας στους Σλάβους, καθώς και την «παροχή» τόπου εξορίας αλλά και για να ξεφύγουν διάφοροι Έλληνες αυτοκράτορες, όπως ο φαύλος Ιουστινιανός Β ο οποίος, αφού του έκοψαν την μύτη μετά καθαιρέθηκε, χρησιμοποίησε την Ταυρίδα(Κριμαία) για να ανασυνταχτεί και εκ νέου να λάβει το θρόνο, κάτω από το παρατσούκλι του « Ρινότμητου».
Από το 1204, όταν οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη με τον πιο βάναυσο τρόπο, προκαλώντας τη μερική διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στα αντίπαλα πια βασίλεια, ανήκει το πριγκιπάτο του Θεόδωρου, επίσης γνωστό στα ελληνικά ως Γοτθία , λόγω της παραμονής των γερμανικών φυλών στην περιοχή αιώνες νωρίτερα, το οποίο τέθηκε υπό τον έλεγχο της δυναστείας του Κομνηνού στην Τραπεζούντα.

Είχε το όνομα « Δώρος» , ονομάζεται επίσης «πριγκιπάτο Θεόδωρο » και σήμερα είναι γνωστό με το όνομά του από το Mangup, είναι μια πόλη που αποτέλεσε ξεχωριστή εκκλησιαστική μητρόπολη ήδη από τον έβδομο αιώνα. Στην Ταυρίδα ( Κριμαία) στη μέση του 15ου αιώνα μάλλον το πριγκιπάτο του Θεόδωρο εμφανίζεται με πράσινο χρώμα
Σύμφωνα με το πολυεθνικό παρελθόν της Κριμαίας, παρά την πληθώρα των γλωσσών που ομιλούνται στην περιοχή από τους κατοίκους της, επίσημη γλώσσα του πριγκιπάτου ήταν η Ελληνική . Η παλαιότερη αναφορά της Ταυρίδας ( Κριμαίας) ως τμήμα της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας γίνεται μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, ο ιστορικός Θεόδωρος Σπανούδης είναι που κάνει την μνεία για την ύπαρξη ενός «Πρίγκιπα της Γοτθίας" κατά τη βασιλεία του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ 'Παλαιολόγου (1328-1341). Άλλες αναφορές κάνουν λόγο και για διάφορα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο δέκατο τέταρτο αιώνα.
Για παράδειγμα, μερικοί χρονογράφοι εντοπίζουν το όνομα "Ντμίτρι», έναν από τους τρεις Ταρτάρους πρίγκιπες που αντιστάθηκαν στην εισβολή των Λιθουανών στην Ουκρανία κατά την επική μάχη των «Γαλάζιων υδάτων » με τον Πρίγκιπα του Θεόδωρου , ο οποίος ήταν υποτελής στον αυτοκράτορα της Τραπεζούντας. Από την άλλη πλευρά, η ονομασία «Θεόδωρο» (στην παραφρασμένη μορφή «Θεοδωραω» ) εμφανίζεται για πρώτη φορά σε ελληνική επιγραφή που χρονολογείται στο 1361 και στη συνέχεια και πάλι ως "Θεόδωρο Mangop" σε έγγραφο των Γενουατών του 1374.

Ερείπια του «Mangup», την πρωτεύουσα του πριγκιπάτου Θεόδωρου

Οι μελετητές έχουν προτείνει ότι το όνομα της πόλης ήταν στην πραγματικότητα "Θεόδωροι», αναφερόμενος στους αγίους , ο Θεόδωρος ο Στρατηλάτης και Θεόδωρος ο Τήρου , αλλά και άλλοι, υποθέτω ότι αυτό είναι μια απλή εξήγηση για την αρχαία ονομασία της πόλης.
Με τα 1420 όμως, η πόλη ήταν κοινώς γνωστή ως «Θεοδωρίτσι» από τους κατοίκους της. Το πριγκιπάτο του Θεόδωρου είχε ουσιαστικά ευθυγραμμισμένη την εξωτερική πολιτική του με εκείνη του άρχοντα της Τραπεζούντας. Κατ 'ανάγκη, καλλιέργησε ειρηνικές σχέσεις με την μογγολική Χρυσή Ορδή στο Βορρά, δίνοντας τους ένα ετήσιο φόρο, αλλά ήταν σε συνεχή σύγκρουση με τις Γενουάτικες αποικίες στα νότια της προσβάσης στις ακτές και για το εμπόριο που περνούσε από τα λιμάνια της χερσονήσου της Ταυρίδας, με αποκορύφωμα μια λωρίδα της παράκτιας γης από την Μπαλακλάβα στην Alushta, γνωστό στους Έλληνες ως «Παραθαλάσσια» που υπάγονταν στον έλεγχο των Γενουατών, οπότε μετονομάστηκε σε αρχηγείο του Γοτθίου -Gothia.
Μετά ,το πριγκιπάτο του Θεόδωρου, εφόσον είχε χάσει λιμάνια στη νότια ακτή, κατασκεύασε ένα νέο λιμάνι που το αποκάλεσε Avlita στις εκβολές του ποταμού Chernaya και προφυλασσόμενο με το φρούριο της Καλαμίτα που είναι τώρα γνωστό ως Inkerman.(Σημερινές ονομασίες)

Ελληνική γραφή χαραγμένη σε πέτρα του φρουρίου «Funa » του πριγκιπάτου Θεόδωρου, Ταυρίς (Κριμαία)

Εκτός από τον προαναφερθέντα πρίγκιπα Δημήτριο, γνωρίζουμε για τους κυβερνήτες του Θεόδωρου, κυρίως μέσω της ρωσικής χρονογραφίας. Ο πρίγκιπας Στέφανος, γνωστός ως "Στεπάν Vasilyevich Khovra", μετανάστευσε στη Μόσχα το 1391, μαζί με το γιο του, τον Γρηγόριο. Αυτοί έγιναν μοναχοί, με τον Γρηγόριο πηγαίνει για να μονάσει στο μοναστήρι Simonov στη Μόσχα.

Άποψη από σημείο του Κάστρου του Πριγκιπάτου του Θεόδωρου

Άποψη από σημείο του Κάστρου του Πριγκιπάτου του Θεόδωρου Μικρά Εκκλησία

Άποψη από σημείο του Κάστρου του Πριγκιπάτου του Θεόδωρου

Άποψη από σημείο του Κάστρου του Πριγκιπάτου του Θεόδωρου

Άποψη από σημείο του Κάστρου του Πριγκιπάτου του Θεόδωρου

Άποψη από σημείο του Κάστρου του Πριγκιπάτου του Θεόδωρου

Στη σύγχρονη εποχή, οι ρωσικές οικογένειες ευγενών της Khovrin και Γκόλοβιν ισχυρίζονταν ότι κατάγονταν από αυτούς. Στο Πριγκιπάτο του Θεόδωρου, τον Στέφανο διαδέχθηκε ο άλλος γιος του , ο Αλέξιος Α, ο οποίος κυβέρνησε μέχρι το θάνατό του το 1447, διάδοχος του Αλεξίου ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Ιωάννης, ο οποίος ήταν παντρεμένος με τη Μαρία Ασανίνα, μια κυρία που συνδεόταν με τη βυζαντινή αυτοκρατορική δυναστεία των Παλαιολόγων και της βασιλικής οικογένειας της Βουλγαρίας, δείχνοντας πόσο διεθνούς εμβέλειας το πριγκιπάτο ήταν.
Το ζευγάρι είχε ένα γιο, που ονομάζεται επίσης Αλέξιος, ο οποίος πέθανε νέος στην Τραπεζούντα, αναφέροντας ότι ήταν η Βυζαντινή πρακτική ήταν ,οι άρχοντες του Θεόδωρου να στέλνουν τα παιδιά τους στην Τραπεζούντα για να μορφωθούν. Ο επιτάφιος του, με τίτλο "Για το γιο του Πρίγκιπα" (τῷ Αὐθεντοπούλῳ) έγινε από τον Ιωάννη Ευγενικό, αδελφό του Αγίου Μάρκου Ευγενικού ο οποίος ήταν κάτοικος για ένα διάστημα στην Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας.

Μαρία Παλαιολογίνα ,του πριγκιπάτου του Θεόδωρου 1477

Τέτοιο ήταν το κύρος του πριγκιπάτου Θεόδωρου, ότι όταν ο Αλέξιος ήταν επίσης σε θέση να παντρέψει την κόρη του, Μαρία, στον τελευταίο αυτοκράτορα της Τραπεζούντας , τον Άγιο Δαυίδ.. Ο Αλέξιος στη συνέχεια πέτυχε, ο γιος του, να δοθεί η μογγολική / τουρανική ονομασία Olubei για διπλωματικούς λόγους
Καμία αναφορά όμως με το όνομα Olubei υπάρχει σε οποιαδήποτε αρχεία μετά από το 1458,στα Γενουάτικα έγγραφα όμως μόνο η αναφορά …."τον άρχοντα του Θεόδωρο και τους αδελφούς του» (Dominus Tedori et Fratres ejus).

Το κάστρο από μέσα σήμερα σε ερείπια

ΟΙ ΤΕΡΆΣΤΙΟΙ ΒΡΆΧΟΙ ΌΠΟΥ ΕΠΆΝΩ ΤΟΥΣ ΚΤΊΣΤΗΚΕ ΤΟ ΚΆΣΤΡΟ

Ωστόσο, το Πριγκιπάτο ξεπέρασε τους άρχοντας της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας που πλέον υπάγονται στους Οθωμανούς το 1461. Στο 1465, αναφέρεται ένας πρίγκιπας Ισαάκ, ο οποίος τοποθετήθηκε έχοντας ελπίδες του κόσμου στο πρόσωπο του ενώπιον του επερχόμενου οθωμανικού κινδύνου, και που ασχολούνταν με την επαναπροσέγγιση με τους Γενουάτες στη κοντινή αποικία της Κάφφα και είχε παντρέψει την αδελφή του Μαρία με τον Στέφανο τον Μέγα, ηγεμόνα της Μολδαβίας.

Το μοναστήρι Shuldan , πριγκιπάτο Θεόδωρου, Ταυρίδα (Κριμαία)

Ωστόσο, η όλο και η περισσότερο φιλο-οθωμανικό στάση του κατά τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του προκάλεσε τον αδελφό του Αλέξανδρο να τον ανατρέψει. Παρά το γεγονός αυτό, το πριγκιπάτο Θεόδωρου ήταν ανίκανο να συλλάβει την επέκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τον Δεκέμβριο του 1475, μετά την κατάκτηση των άλλων χριστιανικών οχυρών κατά μήκος της ακτής της Κριμαίας, οι Οθωμανοί κατέλαβαν την πόλη μετά από πολιορκία τριών μηνών.

Ο Αλέξανδρος και η οικογένειά του στάλθηκαν αιχμάλωτοι στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο πρίγκιπας αποκεφαλίστηκε, ο γιος του εξισλαμίστηκε, και η σύζυγός του και τις κόρες του, έγιναν μέρος του χαρεμιού ​​του σιχαμένου Σουλτάνου. Οι κυβερνήτες των Θεόδωρου φαίνεται να έχουν και μέλη της οικογένειας Γαβρά, μια σημαντική βυζαντινή οικογένεια με αραμαϊκή ρίζα , η οποία έγινε ιδιαίτερα αισθητή στα τέλη του 11ου και στις αρχές του 12ου αιώνα ως ημι-ανεξάρτητοι και οιονεί κληρονομικοί κυβερνήτες της Χαλδίας, μια περιοχή στην ενδοχώρα του Πόντου .

Μία πύλη στο κάστρο

Τα τελευταία αξιοσημείωτη μέλη της οικογένειας που αναφέρονται στην Κωνσταντινούπολη κατά τους πρώτους αιώνες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπου ο Κύριλλος Γαβράς ενήργησε ως ο μέγας σκευφύλαξ του Πατριαρχείου το 1604. Άλλα μέλη της οικογένειας που πιστοποιούνται στην Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου. Ένας ανώνυμος Γαβράς εμφανίζεται στη νήσο Θήρα στις αρχές του 17ου αιώνα και πολλοί Γαβράδες μπορούν να βρεθούν στη Χίο και στην Κρήτη, ειδικά γύρω από τη Σητεία, μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα.

Η αξιολόγηση της ποντιακής ιστορίας θα υπολειπόταν εάν δεν ληφθεί υπόψη το διεθνιστικό στην προοπτική του και σε μεγάλο βαθμό ,χωρίς αποκλεισμούς ,κοινωνικό ιστό της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, όπως αποδεικνύεται από το «Πριγκιπάτο του Θεόδωρου». Σύντομη αλλά συναρπαστική ύπαρξή του μαρτυρεί τη συνεχή παρουσία της ελληνικής γλώσσας στην περιοχή εδώ και χιλιετίες, μια παρουσία που είχε δοκιμαστεί σκληρά και μειώθηκε κατά τη διάρκεια του εικοστού και εικοστού πρώτου αιώνα.

ΠΗΓΗ