Βήχας: Πότε είναι φυσιολογικός και πότε χρειάζεται γιατρό

Στην ιατρική ο βήχας δεν είναι νόσος. Είναι ένα συχνό σύμπτωμα ποικίλων παθήσεων, το οποίο αποτελεί ένα αντανακλαστικό που εκδηλώνεται με επαναλαμβανόμενη εισπνοή και βίαιη εκπνοή με πίεση του αέρα.
Μπορεί να είναι μια κουραστική και ενοχλητική εμπειρία, ωστόσο αποτελεί μέρος μιας αυτο-προστατευτικής αντίδρασης του οργανισμού. Είναι βασικό κομμάτι του μηχανισμού αυτο-καθαρισμού και χρησιμεύει κυρίως στον καθαρισμό των αεραγωγών, προστατεύοντας έτσι τους πνεύμονες.

Προκαλείται όταν ενεργοποιηθούν οι ειδικοί νεύρο-υποδοχείς στους αεραγωγούς. Για παράδειγμα ο καπνός, η σκόνη ή τα ψίχουλα της τροφής προκαλούν μια άμεση αντίδραση βήχα. Επίσης, το οξύ από το στομάχι που ανεβαίνει στον οισοφάγο (γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση) μπορεί να προκαλέσει αυτήν την αντίδραση, αλλά και η οπισθορινική συλλογή εκκρίσεων στην ιγμορίτιδα. Είναι κοινό σύμπτωμα σε αναπνευστικά νοσήματα, όπως το άσθμα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ενώ καμιά φορά μπορεί να είναι σύμπτωμα φαρμακευτικής αγωγής. Επιπλέον, η υπερβολική ποσότητα εκκρίσεων (φλέματος) στους αεραγωγούς μπορεί να ενεργοποιήσει το αντανακλαστικό του βήχα, ιδιαίτερα όταν αυτά είναι παχύρευστα και κολλώδη και εμποδίζουν τα μαλακά τριχάκια (κροσσοί) που υπό φυσιολογικές συνθήκες μεταφέρουν τη βλέννα έξω από τους αεραγωγούς.
Ο βήχας ανάλογα με τη χρονική του διάρκεια χωρίζεται σε οξύ όταν η διάρκειά του είναι μικρότερη των 3 εβδομάδων, υποξύ όταν διαρκεί από 3 έως 8 εβδομάδες και χρόνιο όταν ξεπερνάει το διάστημα των 8 εβδομάδων.
Στην περίπτωση του κρυολογήματος με βουλωμένη μύτη, ο βήχας αποτελεί ένα απλό σύμπτωμα που συνοδεύεται με μπούκωμα και δακρύρροια. Ο ασθενής συστήνεται να ακολουθήσει κλασικές συμβουλές όπως υγιεινή διατροφή και ζεστά ροφήματα, κάνοντας υπομονή μέχρι η ίωση να κάνει τον κύκλο της.
Εάν ο βήχας περιλαμβάνει φλέγματα, συνήθως πρόκειται για το γνωστό «τσιγαρόβηχα». Σε εκείνη την περίπτωση ο καπνιστής συμβουλεύεται να το σταματήσει. Εάν χρειάζεται βοήθεια, μπορεί να απευθυνθεί σε πνευμονολόγο.
Στον ξηρό βήχα που εμφανίζει επιδείνωση, το συνάχι, η έντονη καταρροή και η αίσθηση ενός ξένου σώματος στο λαιμό που δεν μπορεί να απομακρυνθεί, μπορεί να κρύβει μια λοίμωξη στο ανώτερο αναπνευστικό που δεν έχει θεραπευτεί, με αποτέλεσμα οι εκκρίσεις που ρέουν πίσω από τη μύτη να ερεθίζουν τους υποδοχείς του βήχα στο φάρυγγα. Ο ασθενής σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να απευθυνθεί στον γιατρό του.
Αν ο βήχας συνοδεύεται με δύσπνοια, υπάρχει το ενδεχόμενο να πρόκειται για άσθμα το οποίο προκαλεί χρόνιο βήχα. Συνήθως είναι ξηρός, ενώ ορισμένες φορές συνοδεύεται εκτός από δύσπνοια και με σφίξιμο στο στήθος.
Σε γενικές γραμμές ο ασθενής θα πρέπει να ζητήσει ιατρική βοήθεια στις περιπτώσεις που ο βήχας διαρκεί πάνω από 3 εβδομάδες, συνοδεύεται από αίμα και πυρετό, δύσπνοια, πόνο στο στήθος ή ακόμη και αν ανήκει σε κάποια από τις ευπαθείς ομάδες (καπνιστές, καρδιοπαθείς, ηλικιωμένους, πνευμονοπαθείς).