Οι μυστηριώδεις κάτοικοι της αβύσσου των ελληνικών θαλασσών

Η ακτογραμμή της Ελλάδος ξεπερνάει τα 16.000 χιλιόμετρα, η οποία είναι η μεγαλύτερη των χωρών της Μεσογείου, ενώ ακόμα ξεπερνάει και αυτή της Αφρικής! Ταυτόχρονα παρουσιάζει ποικιλομορφία, καθώς αριθμεί χιλιάδες νησιά, βραχονησίδες και κόλπους. Ακόμα πολλά είναι τα είδη που μεταναστεύουν στις ακτογραμμές της για να αναπαραχθούν, να τραφούν και να γεννήσουν. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει και η πληθώρα απο βαθιές ζώνες όπως το Φρέαρ των Οινουσσών με μέγιστο βάθος 4850 μέτρα(βαθύτερο σημείο της Μεσογείου), το Φρέαρ της Ρόδου, η τάφρος της Καρπάθου, το Φρέαρ του Θερμαϊκού κ.α. όπου βρίσκουν καταφύγιο παράξενα και άγνωστα πλάσματα, κοίτη, ακόμη λευκοί καρχαρίες και γιγάντια καλαμάρια!

Οι Έλληνες ήταν πάντοτε άρρηκτα συνδεδεμένοι με τη θάλασσα, την αλιεία, το θαλάσσιο εμπόριο. Παρ'όλα αυτά μόλις τα τελευταία χρόνια λόγω της ανάπτυξης της ρομποτικής τεχνολογίας και βαθυσκαφών καταφέραμε να ρίξουμε φώς σε αυτήν την υδάτινη άβυσσο. Πλάσματα που έχουν μάθει και προσαρμοστεί στο σκοτάδι, αθόρυβοι κυνηγοί που η φύση τα έχει προικίσει με παράξενα χαρακτηριστικά.
Το φως του ήλιου δεν φτάνει στις αβύσσους της θάλασσας. Το μοναδικό φως που υπάρχει είναι εκείνο που προέρχεται υπό βιοχημικά φαινόμενα. Η εξαφάνιση του φωτός, στα παράκτια νερά, πολύ θολά, μπορεί να γίνει πλήρης, σε βάθος λίγων μέτρων ή σε λιγότερο από ένα μέτρο.Το μεγαλύτερο μέρος των οργανισμών των αβυσσαίων περιοχών είναι συγκεντρωμένο στο βυθό ή κολυμπά κοντά σε αυτόν. Εξ' άλλου και στις πιο βαθιές περιοχές παρατηρήθηκαν μερικά πελαγικά είδη (οστρακόδερμα κοπέποδα, αμφίποδα και οστρακοειδή).
Παρά την έλλειψη του φωτός, μερικά αβυσσαία ψάρια έχουν υπερτροφικά μάτια. Με τον τρόπο αυτό, τα ψάρια, εκμεταλλεύονται το φως που βγαίνει ή από τα ίδια, ή από άλλα αβυσσαία ψάρια (με φωτοφόρα όργανα που παράγουν φως δια μέσου χημικών αντιδράσεων). Τα φωτοφόρα όργανα των ψαριών, χρειάζονται και για να βλέπουν τις λείες και για να τις προσελκύουν, άλλα αφορούν επίσης και την αναπαραγωγή, επειδή λειτουργούν σαν δευτερεύοντα σεξουαλικά συστήματα.

Οι περισσότεροι νομίζουμε ότι οι ελληνικές θάλασσες έχουν εξερευνηθεί, εδώ κάνουν ένα τεράστιο λάθος! Μόλις το 1% του θαλάσσιου DNA έχει χαρτογραφηθεί από τους επιστήμονες και μόνο το 3% των βυθών του κόσμου έχει εξερευνηθεί, και φυσικά η χώρα μας δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση! Η Ελλάδα που όπως προαναφέραμε λόγω της ποικιλομορφίας της, συναντάμε ακόμα και ψάρια που βρίσκουμε συνήθως στους μεγαλύτερους ωκεανούς του κόσμου. Ο ελληνικός βυθός όντας λησμονημένος απο την επιστημονική κοινότητα, πέρα από κάποιες ελάχιστες προσπάθειες που γίνονται για τα μάτια του κόσμου σε συνεργασία με ξένους πάντα φορείς(!), κρύβει ακόμα πολλά ναυάγια κάθε χρονολογικής περιόδου από την απώτατη αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Συμπερασματικά λοιπόν, θα πρέπει να γνωρίσουμε αυτούς τους παράξενους κατοίκους της ελληνικής αβύσσου καθώς αποτελούν θεματοφύλακες αρχαίων και όχι μόνο μυστικών!

Χίμαιρα - Chimaera
επιστ. ονομ/chimaera monstrosa
Εύρος βάθους:300-500 μέτρα

Γενικότερα, δεν γνωρίζουμε πολλά για το είδος, καθώς σπάνια το έχουν δει άνθρωποι, πέρα από το γεγονός ότι ζει στη βαθιά θάλασσα και οι πιο κοντινοί του (ζωντανοί) συγγενείς είναι οι καρχαρίες και τα σαλάχια. Ο "καρχαρίας - φάντασμα" με τα μεγάλα μάτια και τη σχεδόν άχρωμη επιδερμίδα εξελίχθηκε σε νέο είδος περίπου 300-400 εκατομμύρια χρόνια πριν.
Επιπλέον, είναι γνωστό ότι τα χιμαιρόμορφα τρέφονται με μαλάκια, σκουλήκια και άλλα πλάσματα της θάλασσας τα οποία ζουν στο βυθό, όπου το φως του ηλίου δεν μπορεί να φτάσει, καθώς δεν έχουν σειρές από κοφτερά δόντια, όπως οι καρχαρίες συγγενείς τους. Εντοπίζουν δε, τη λεία τους χάρη σε αισθητήρες στο κεφάλι τους.
Η πιο εντυπωσιακή λεπτομέρεια, πάντως, για την ανατομία των χιμαιρών, αφορά τα αρσενικά, τα οποία είναι γνωστό ότι έχουν το σεξουαλικό τους όργανο στο κεφάλι.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι το επιστημονικό όνομα του είδους (Hydrolagus), μεταφράζεται σε "λαγός του νερού", στα ελληνικά.


Φεγγαρόψαρο - Ocean sunfish
επιστ. ονομ/mola molaΕύρος βάθους: 20-600 μέτρα

Αυτό το ψάρι μπήκε στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες, εξαιτίας του μεγέθους του. Το φεγγαρόψαρο είναι το μεγαλύτερο οστεώδες ψάρι στον κόσμο.Οι διαστάσεις του είναι πραγματικά εντυπωσιακές, καθώς το μήκος του σώματος του μπορεί να φτάσει τα 3 μέτρα.Στην ιστορία έχουν καταγραφεί και περιπτώσεις ακόμα μεγαλύτερων τέτοιων ψαριών με μήκος 5,5 μέτρα. Η όψη αυτού του ψαριού είναι αρκετά ασυνήθιστη.Το σώμα του είναι παρόμοιο με έναν επιμηκημένο δίσκο.Η ουρά του είναι αρκετά κοντή, ενώ τα πτερύγιά του είναι ενωμένα. Το δέρμα του είναι αρκετά παχύ και άμορφο. Προς το παρόν, κανείς δεν μπορεί να δόσει μια απάντηση γιατί το φεγγαρόψαρο εξελίχθηκε έτσι.
Αυτό το ψάρι είναι επίσης διάσημο και για ένα άλλο ρεκόρ. Είναι εξαιρετικά παραγωγικό. Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής γεννάει μέχρι και 300 εκατομμύρια αυγά σε μία φορά.

Αετός
επιστ. ονομ/Myliobatis aquila
Εύρος βάθους: 2-300 μέτρα

Ανάμεσα στα ψάρια των ελληνικών θαλασσών περιλαμβάνεται και ο αετός, το επίσημο όνομα του οποίου είναι "Μυλιοβάτις ο αετός" Είναι μεγάλο σαλάχι που ανήκει στην οικογένεια των Μυλιοβατιδών (Myliobatidae).
Το μήκος του σώματός του φθάνει το 1,5 μέτρο και η ουρά του τα 80 εκατοστά. Έχει χρώμα γκρίζο λαδί, άλλοτε κοκκινωπό με ασπροκίτρινη κοιλιά. Το κεφάλι του πεπλατυσμένο στρογγυλεύει σαν πέταλο και προεξέχει με τα μάτια του στα πλάγια να προβάλουν πολύ, σαν του βάτραχου. Τα θωρακικά του πτερύγια έχουν χαρακτηριστικό τριγωνικό σχήμα, μυτερά στις άκρες, σαν τις φτερούγες των πουλιών. Η ουρά του είναι λεπτή και απολήγει σαν μαστίγιο στη βάση της οποίας φέρεται ενίοτε και δεύτερο κεντρί αγκαθωτό, ιοβόλο, ως συνέχεια ραχιαίου πτερυγίου. Στο στόμα του φέρει πλατείς οδόντες που μοιάζουν με λιθόστρωτο με τα οποία πολτοποιεί τη τροφή του.
Ζει σε αμμώδη βυθό, βούρκο ή λάσπη και τροφή του είναι όστρακα, κυρίως στρείδια αλλά και μικρά ψάρια. Πολλές φορές στο κυνήγι της τροφής του ή και καταδιωκόμενο εξέρχεται με ορμή έξω από το νερό όπου μετά από μια θεαματική τροχιά ξαναπέφτει στη θάλασσα. Τη μεγάλη του ταχύτητα οφείλει στη κυματική διαγωγή των ισχυρών πτερύγων του που θυμίζει κίνηση πέπλων.
Ο θηλυκός αετός γεννά ζωντανά ένα - δύο μικρά.
Στις ελληνικές θάλασσες υπάρχουν αρκετά είδη του που διαφέρουν περισσότερο στο χρώμα. Το κρέας τους δεν έχει ιδιαίτερη γευστική αξία και γι΄ αυτό σπάνια παρουσιάζεται στις ψαραγορές.
Συγγενικότερο είδος του μυλιοβάτη αετού είναι η "χελιδόνα" επίσημα καλούμενη "πτερομυλαίος ο βοοειδής".
Από στατιστικής άποψης η αλιεία του αετού λόγω σπανιότητας δεν παρακολουθείται.

Γιγάντιο καλαμάρι
επιστ. ονομ/Architeuthis
Εύρος βάθους: 300-1000 μέτρα

Το γιγάντιο καλαμάρι (γένος Architeuthis) είναι κεφαλόποδο μεγάλων διαστάσεων που ζει σε μεγάλα βάθη στους ωκεανούς. Το γένος μπορεί να περιλαμβάνει ακόμη και οχτώ είδη. Υπολογίζεται ότι το μήκος των θηλυκών φτάνει μαζί με τα πλοκάμια τα 13 μέτρα και των αρσενικών τα δέκα. Μόνο το κολοσσιαίο καλαμάρι (Mesonychoteuthis hamiltoni), το οποίο μπορεί να φτάσει σε μήκος 14 μέτρων είναι μεγαλύτερο. Ο μανδύας του έχει μήκος περίπου 2 μέτρα. Παρά το μεγάλο μέγεθός του, το γιγάντιο καλαμάρι είναι από τα μεγάλα ζώα που έχουν παρατηρηθεί λιγότερο. Τις 30 Σεπτεμβρίου 2004, ερευνητές από το Εθνικό Μουσείο Επιστημών της Ιαπωνίας και της Ομοσπονδία Παρακολούθησης Φαλαινών της Ογκασαβάρα φωτογράφησαν για πρώτη φορά ένα ζωντανό γιγάντιο καλαμάρι στο φυσικό του περιβάλλον.Η ίδια ομάδα κινηματογράφησε επιτυχημένα ένα γιγάντιο καλαμάρι για πρώτη φορά τις 4 Δεκεμβρίου 2006. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι τα γιγάντια καλαμάρια τρέφονται με ψάρια βαθέων υδάτων και άλλα είδη καλαμαριών. Πιάνουν το θήραμά χρησιμοποιώντας τα δύο μακριά πλοκάμια, γραπώνοντάς το με τις οδοντωτές βεντούζες στα άκρα. Στη συνέχεια, θα το φέρει προς το ισχυρό ράμφος, και τεμαχίζει με την μικρή γλώσσα με μικρά δόντια (radula) πριν φτάσει στον οισοφάγο. Πιστεύεται ότι είναι μοναχικοί κυνηγοί, καθώς μόνο μεμονωμένα γιγάντια καλαμάρια έχουν πιαστεί στα δίχτυα των ψαράδων. Παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία των γιγάντιων καλαμαριών που αλιεύονται με τράτες στα ύδατα της Νέας Ζηλανδίας έχουν συνδεθεί με το τοπικό είδος Macruronus novaezelandiae, αυτό το είδος δεν περιλαμβάνεται στη διατροφή του γιγάντιου καλαμαριού. Αυτό σημαίνει ότι τα γιγάντια καλαμάρια και οι Macruronus novaezelandiae τρέφονται με τα ίδια τα ζώα.Τα γιγάντια καλαμάρια είναι πολύ διαδεδομένα και παρατηρούνται σε όλους τους ωκεανούς του κόσμου. Βρίσκονται συνήθως κοντά σε ηπειρωτικά και νησιωτικά πρανή σπτο Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, ειδικά στη Νέα Γη, τη Νορβηγία, τις βόρειες Βρετανικές Νήσους, την Ισπανία, τις Αζόρες και την Μαδέρα και στο Νότιο Ατλαντικό γύρω από Νότια Αφρική, στο Βόρειο Ειρηνικό γύρω από την Ιαπωνία, και στο νοτιοδυτικό Ειρηνικό γύρω από τη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία.Τα δείγματα είναι σπάνια στα τροπικά και πολικά γεωγραφικά πλάτη. Η κατακόρυφη κατανομή του γιγάντιου καλαμαριού δεν είναι εντελώς γνωστά, αλλά τα δεδομένα από δείγματα που αλιεύθηκαν με τράτες και η καταδυτική συμπεριφορά των φυσητήρων δείχνουν ότι απαντόνται σε ένα ευρή φάσμα βαθών, ενδεχομένως από 300 μέχρι 1000 μέτρα. Επισήμως, η επιστημονική πλειοψηφεία δεν δέχεται την ύπαρξη τους στους ελληνικούς βυθούς, όμως οι φωτογραφίες που παραθέτουμε παρακάτω τους διαψεύδει κατηγορηματικά, όπως και οι εκατοντάδες αναφορές για ξεβρασμένα μεγάλα πτώματα καλαμαριών.

ΚΑΤΑΚΟΛΟ ΗΛΕΊΑΣ-ΞΕΒΡΑΣΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΑΚΤΗ ΓΙΓΑΝΤΙΟ ΚΑΛΑΜΑΡΙ


Μαυρόψαρο - Rudderfish
επιστ. ονομ/ centrolophus niger
Εύρος βάθους:40-1100 μέτρα

Πρόκειται για ένα ψάρι βαθύβιο, εύρος βάθους 40-1050 μέτρα. Φτάνει τα 150 εκατοστά σε μήκος και έχει επιστημονική ονομασία centrolophus niger. Λέγεται και μαύρη χοντροσκαλίδρα.
Έχει μικρό στόμα, έντονα κυρτό μέτωπο και αμβλύ μουσούδι. Ραχιαίο πτερύγιο αρκετά μακρύ, καθώς φτάνει πέρα από το θωρακικό πτερύγιο, στον ουραίο ποδίσκο.
Το χρώμα του είναι σκούρο καφετί σε μαύρο, με ακόμα πιο σκούρα τα μεσαία και πυελικά πτερύγια. Τα νεαρά ψάρια φέρουν και 2-4 κάθετους σκούρους φραγμούς.
Τα νεαρά ψάρια εμφανίζονται και στην επιφάνεια του νερού, ανάμεσα σε μέδουσες και τρέφονται μόνο με πλαγκτόν. Σχηματίζουν μικρές ομάδες ψαριών τον Μάϊο. Τρέφεται με μικρά ψάρια, καλαμάρια, μεγάλα πελάγια καρκινοειδή και πλαγκτόν.
Τρώγεται, αλλά το κρέας του δεν παρουσιάζει κανένα ενδιαφέρον.

Φωτόψαρα
επιστ. ονομ/vinciguerria attenuata-vinciguerria poweriae
Εύρος βάθους: 50-600 μέτρα

vinciguerria attenuata


vinciguerria poweriae

Στην Ελλάδα υπάρχουν δύο είδη ψαριών με επιστημονικές ονομασίες vinciguerria attenuata και vinciguerria poweriae.
Τα Lightfishes είναι μικρά ψάρια που βρίσκονται στους ωκεανούς σε όλο τον κόσμο: τα περισσότερα είδη δεν αυξάνονται πλέον από 10 εκατ., ενώ εκείνα που ανήκουν στο γένος Vinciguerria φθάνουν μόνο στα 4 εκατοστά. Είναι βιοφωτοβόλα ψάρια, κατέχοντας τις σειρές των photophores κατά μήκος των πλευρών τους, με τις οποίες κυνηγούν τα planktonic ασπόνδυλα, ειδικά krill.Το πρώτο είναι ψάρι πελάγιο, εύρος βάθους 100-600 μέτρα και μέγιστο μήκος σώματος τα 4,5 εκατοστά.Το χρώμα του είναι αργυροειδή στα πλευρά, ενώ τα πτερύγια και το σαγόνι στερούνται τις ραβδώσεις χρωστικών ουσιών. Ψάρι που βρίσκεται στα 250-600 μέτρα κατά τη διάρκεια της ημέρας και 100-500 μέτρα τη νύχτα. Και οι νεαροί και οι ενήλικοι κάνουν τις κάθετες μεταναστεύσεις. Τρέφεται με τα μικρά καρκινοειδή. Γόνοι την άνοιξη και το πρώιμο καλοκαίρι. Το δεύτερο είναι βαθύβιο, εύρος βάθους 50-600 μέτρα, με μέγιστο μήκος σώματος 4,3 εκατοστά. Στα πλευρά είναι αργυροειδή, με σκοτεινή ράβδωση χρωστικών ουσιών στη χαμηλότερη σύμφυση σαγονιών και πέρα από τα πτερύγια που στερούνται χρώματος. Ραχιαίο λιπαρό πτερύγιο παρόν. Βρίσκεται συνήθως στα 300-600 μέτρα κατά τη διάρκεια της ημέρας και στα 50-350 μέτρα τη νύχτα. Και οι νεαροί και οι ενήλικοι κάνουν τις κάθετες μεταναστεύσεις. Τρέφεται με τα μικρά καρκινοειδή. Ωοτόκος, σε planktonic μορφή αυγά και προνύμφες. Η ωοτοκία πραγματοποιείται καθ' όλη τη διάρκεια του έτους.

Ψάρι κορδέλα
επιστ. ονομ/trachipterus trachypterus
Εύρος βάθους:200-500 μέτρα

Έχει επιστημονική ονομασία trachipterus trachypterus. Λέγεται ψάρι κορδέλα με μέγιστο μήκος τα 3 μέτρα. Είναι ψάρι που ζει βαθιά στα πελάγη, βάθους ως 500 μέτρα. Δεν είναι τόσο κοινό, μάλλον αρκετά σπάνιο.Φέρει 145-184 ραχιαίες μαλακές αγκαθωτές ακτίνες. Το χρώμα του είναι αργυρό, εκτός από το μέτωπο της επικεφαλής διατροχιακής περιοχής, το ραχιαίο μέρος του ανώτερου σαγονιού και την άκρη του χαμηλότερου σαγονιού, που είναι μαύρα. Επίσης έχει και μία σκοτεινή κηλίδα στην βάση των ραχιαίων πτερυγίων. Τρέφεται με καλαμάρια και με μικρά ψάρια που βρίσκει στα μεσόνερα. Κολυμπά με το κεφάλι προς τα πάνω. Δεν έχει καμμία εμπορική αξία και δεν τρώγεται.

Λοβόψαρο
επιστ. ονομ/Lobotes surinamensisΕύρος βάθους: 40-1100 μέτρα

Έχει επιστημονική ονομασία lobotes surinamensis και είναι αποτέλεσμα της αύξησης της θερμοκρασίας των νερών. Το βρίσκουμε στα νερά της Ρόδου. Έχει χρώμα σκοτεινό καφετί ή πρασινωπό κίτρινο στην ράχη και αργυρό γκρι από κάτω, τα πιο μεγάλα στην ηλικία. Τα πτερύγια τους είναι σκοτεινότερα από το όλο σώμα, με ουραίο να έχει και κίτρινο περιθώριο. Το ουραίο πτερύγιο είναι στρογγυλεμένο και εμφανίζεται ως ενιαίο λοβωτό πτερύγιο. Τα ενήλικα κατοικούν σε κόλπους και σε λασπώδεις εκβολές ποταμών, ενώ τα νεαρότερα μπορούν να επιπλέουν και να μιμούνται ένα φύλλο. Τρέφεται με καρκινοειδή και μικρά ψάρια.

Ακανθόβατος
επιστ. ονομ/leucoraja fullonica
Εύρος βάθους: 200-600 μέτρα

Έχει επιστημονική ονομασία leucoraja fullonica.Βρίσκεται στα σχετικά κρύα παράκτια ύδατα, πιό κοινός στα βάθη περίπου των 200 μέτρων. Τρέφεται με όλα τα είδη κατώτατων ζώων, προτιμά τα ψάρια. Ωοτόκος. Ευδιάκριτη ένωση με τον εναγκαλισμό. Οι νεολαίες μπορούν να τείνουν να ακολουθήσουν τα μεγάλα αντικείμενα, όπως η μητέρα τους. Τα αυγά είναι στενόμακρες κάψες με τα δύσκαμπτα κέρατα στις γωνίες που κατατίθενται στα αμμώδη ή λασπώδη επίπεδα. Οι κάψες αυγών είναι 7.5-9.9 εκατοστά μακριές και 4.5-4.7 εκατοστά ευρείες. Το μέγιστο μήκος για το θηλυκό είναι 111 εκατοστά, ενώ για το αρσενικό 120 εκατοστά.

Διαβολόψαρο
επιστ. ονομ/mobula mobular
Εύρος βάθους:5-200 μέτρα

Έχει επιστημονική ονομασία mobula mobular.
Αυτή η τεράστια ακτίνα πλαγκτόν-σίτισης είναι η μεγαλύτερη του γένους Mobula. Έχει μια πολύ χαμηλή αναπαραγωγική ικανότητα (που γεννά ένα ενιαίο τεράστιο κουτάβι σε άγνωστα διαστήματα) και η γεωγραφική σειρά της περιορίζεται πιθανώς στα παράκτια νερά της Μεσογείου. Γεννά ένα νεαρό, μετά από 25 μήνες κύησης.
Λαμβάνεται ως δευτερεύον αλίευμα στα πελάγια δίχτυα επιφανείας ξιφιών, τρατών και στις σταθερές παγίδες τόνου.
Συμπεριλαμβάνεται στο παράρτημα ΙΙ «τον κατάλογο απειλούμενων υπό εξαφάνιση ή απειλητικών ειδών» του πρωτοκόλλου σχετικά με τις πρόσθετες προστατευόμενες ζώνες και τη βιολογική ποικιλομορφία στη Μεσόγειο της Συνθήκης της Βαρκελώνης, η οποία μπήκε σε δύναμη το 2001.

ΠΗΓΗ