Επιστήμονες αποκαλύπτουν πώς «γεννήθηκαν» τα γαλάζια μάτια στον άνθρωπο, καθώς και το πού πρωτοεμφανίστηκαν

Τα πρώτα γαλάζια μάτια πρέπει να εμφανίστηκαν πριν από έξι με δέκα χιλιάδες χρόνια, όταν μια μετάλλαξη αραίωσε τις καφετί χρωστικές του ματιού, αναφέρουν ερευνητές στη Δανία.

Υποστηρίζουν μάλιστα ότι όλοι οι σημερινοί γαλανομάτηδες είναι μακρινοί απόγονοι του ανθρώπου στον οποίο πρωτοεμφανίστηκε αυτή η γενετική ιδιαιτερότητα.

Η γενετική του χρώματος των ματιών είναι περίπλοκη και ως σήμερα έχουν βρεθεί τουλάχιστον 15 εμπλεκόμενα γονίδια. Το σημαντικότερο εκτιμάται πως είναι το γονίδιο OCA2, το οποίο ρυθμίζει την παραγωγή της μελανίνης. Η χρωστική αυτή ουσία δίνει χρώμα στα μαλλιά και στo δέρμα, υπάρχει όμως και στην ίριδα του ματιού και ευθύνεται για την απόχρωση των καφέ και μαύρων ματιών.

Η αποκωδικοποίηση του DNA του σκελετού ενός άνδρα που ζούσε πριν από 7 χιλιάδες έτη στην Ισπανία αποκάλυψε ανάμεσα στα άλλα και το χρώμα των ματιών του, που σύμφωνα με τους ειδικούς ήταν γαλανά. Είναι ο αρχαιότερος ως σήμερα γαλανομάτης κάτοικος της Ευρώπης που γνωρίζουμε.

Το 2006 εξερευνητές σπηλαίων εντόπισαν στο σπήλαιο «Λα Μπράνα» της Βορειοδυτικής Ισπανίας, σε υψόμετρο 1.500 μέτρων, δύο ανθρώπινους σκελετούς. Οι δύο σκελετοί ήταν καλοδιατηρημένοι εξαιτίας των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών που επικρατούν στο εσωτερικό του σπηλαίου. Η χρονολόγηση με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα τοποθέτησε την ηλικία τους στα 7.000 χρόνια περίπου.

Διεθνής ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Κάρλες Λαλουέθα-Φοξ του Ινστιτούτου Εξελικτικής Βιολογίας της Βαρκελώνης αποφάσισε να επικεντρώσει την προσοχή του στον ένα εκ των δύο σκελετών, εκείνον που ήταν σε καλύτερη κατάσταση από τον άλλο. Ο «θησαυρός» βρισκόταν τελικά σε ένα δόντι (έναν φρονιμίτη) από το οποίο οι ερευνητές κατάφεραν να εξαγάγουν DNA και στη συνέχεια να το αποκωδικοποιήσουν πλήρως.

Ετσι, έχουμε στη διάθεσή μας πλέον την πρώτη αποκωδικοποίηση του DNA ενός κατοίκου της Ευρώπης στη μεσολιθική περίοδο, πριν δηλαδή από την έλευση της γεωργίας στην ήπειρό μας που έφερε επανάσταση και αλλαγές σε πολλούς τομείς.

Η θεωρία των… χρωμάτων

Αν και δεν υπήρχαν σχετικά ευρήματα, η κυρίαρχη επιστημονική άποψη ήταν πως οι παλαιότεροι κάτοικοι της Ευρώπης, όσοι ζούσαν στην ήπειρο πριν από την έλευση της γεωργίας, είχαν ανοιχτόχρωμο δέρμα (και μαλλιά) μοιάζοντας με τους σημερινούς Βορειοευρωπαίους. Αυτό, σύμφωνα με τους ειδικούς, ήταν αποτέλεσμα της ταχείας προσαρμογής στις τοπικές κλιματικές συνθήκες.

Πιστεύεται ότι τα πρώτα μεταναστευτικά κύματα από την Αφρική έφτασαν στην Ευρώπη πριν από περίπου 45 χιλιάδες έτη και λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν τότε στην ήπειρό μας (λίγος ήλιος, αρκετό χιόνι) οι… Ευρωπαίοι άρχισαν γρήγορα να γίνονται ανοιχτόχρωμοι εξαιτίας κυρίως της έλλειψης βιταμίνης D που παράγεται με την έκθεση στο ηλιακό φως.

Η γαλανή… ρίζα

Προηγούμενες έρευνες έχουν βρει ότι οι αρχαιότερες γνωστές μεταλλάξεις στα γονίδια που ελέγχουν το χρώμα των ματιών και οδήγησαν στα γαλανά μάτια πιθανώς έλαβαν χώρα πριν από περίπου 8 χιλιάδες χρόνια σε ανθρώπους που ζούσαν σε περιοχές γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα.

Πιστεύεται πως όλοι οι σημερινοί γαλανομάτηδες είναι απόγονοι εκείνων των πρώτων γαλανομάτηδων. Στη συνέχεια τα… γαλανά γονίδια «ταξίδεψαν» προς την Ευρώπη, όπου οι γαλανομάτηδες για λόγους που δεν είναι ξεκάθαροι – ίσως επειδή θεωρήθηκαν πιο «σέξι» – εξαπλώθηκαν ευρέως.

Ο γαλανομάτης Νο 1

Όπως διαπιστώθηκε από την ανάλυση του DNA, ο άνδρας που ζούσε στο σπήλαιο της Ισπανίας είχε ηλικία 30-35 ετών και ύψος περίπου 1,70 μέτρα. Το πιο ενδιαφέρον εύρημα όμως είναι οι χρωματικές αντιθέσεις του. Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο άνδρας αυτός ήταν ιδιαίτερα σκουρόχρωμος σε δέρμα και μαλλιά, γεγονός που αποδίδουν στην επικράτηση της αφρικανικής γονιδιακής κληρονομιάς του.

Τα μάτια του όμως ήταν γαλανά δημιουργώντας μια εντυπωσιακή αντίθεση ενώ ταυτόχρονα τον κατατάσσουν ως τον αρχαιότερο Ευρωπαίο που γνωρίζουμε να διαθέτει γαλανά μάτια. Αλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι, αν και σκουρόχρωμος κάτοικος της Νότιας Ευρώπης, η ανάλυση δείχνει ότι ο άνδρας αυτός έχει πιο στενή γενετική συγγένεια με τους Σουηδούς και τους Φινλανδούς.

Η ανακάλυψη έχει, όπως είναι ευνόητο, διπλό ενδιαφέρον αφού, αν και χρειάζονται περαιτέρω μελέτες, φαίνεται ότι οι παλαιότεροι Ευρωπαίοι δεν ήταν τόσο ανοιχτόχρωμοι όσο πιστεύαμε και ότι τα γαλανά μάτια είχαν κάνει την εμφάνισή τους νωρίτερα από ό,τι εκτιμούσαν οι ειδικοί.

«Προτού ξεκινήσουμε την ανάλυση είχαμε κάποιες ιδέες για το τι θα βρίσκαμε μπροστά μας. Οι περισσότερες από αυτές τις ιδέες αποδείχτηκαν τελείως λανθασμένες. Αυτός ο άνδρας ήταν πολύ πιο σκούρος από ό,τι οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι, δεν ξέρουμε όμως πόσο πιο σκούρος» αναφέρει ο Φοξ.

Εκτός από το χρώμα των ματιών και του δέρματος η ανάλυση αποκάλυψε και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία για αυτόν τον άνδρα. Φαίνεται ότι είχε δυσανεξία στη λακτόζη και δυσκολία στην πέψη τροφών με άμυλο. Αυτά τα στοιχεία συνάδουν με τη χρονολόγηση του ευρήματος, αφού το μεταβολικό προφίλ του άνδρα υποδεικνύει ότι δεν είχε έλθει ακόμα σε επαφή με προϊόντα της κτηνοτροφίας και της γεωργίας.

Έκπληξη όμως προκάλεσε στους ερευνητές το γεγονός ότι το ανοσοποιητικό του ήταν επαρκώς θωρακισμένο απέναντι σε μολυσματικούς παράγοντες, με χαρακτηριστικά που επιβιώνουν και σήμερα στους σύγχρονους ανθρώπους.

Ως τώρα πιστευόταν ότι η στενή συμβίωση του ανθρώπου με τα ζώα μέσω της κτηνοτροφίας ήταν εκείνη που οδήγησε στη θωράκιση του ανοσοποιητικού του.

ΠΗΓΗ