"Χτύπα ξύλο": Από που προήλθε η φράση;

Προφανώς πολλές φορές έχετε πει τη φράση, χωρίς να ξέρετε το νόημα πίσω από αυτή. Γιατί χτυπάμε ξύλο σαν “ασφάλεια” για την κακή τύχη; Από που προήλθε;

Δυστυχώς, κανείς δεν γνωρίζει με απόλυτη σιγουριά από που προήλθε και πόσα χρόνια μετράει η φράση “Χτύπα ξύλο”. Αν και πολλοί θεωρούν ότι προέρχεται από πολύ παλιούς λαούς, φαίνεται ότι μάλλον δεν είναι τόσο παλιό όσο νομίζουμε.

Πρώτη φορά το συναντάμε σε γραπτό λόγο το 1905 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πράγμα που σημαίνει ότι, ίσως, υπάρχει, με την έννοια που το χρησιμοποιούμε και εμείς, μόλις εκατό χρόνια.

Δεν λείπουν, βέβαια, οι διάφορες θεωρίες. Η πρώτη από αυτές αφορά τις περισσότερες παγανιστικές κουλτούρες του αρχαίου κόσμου, από την Ιρλανδία μέχρι την Ινδία, που θεωρούσαν ότι τα δένδρα κατοικούνταν από τα πνεύματα της φύσης και συχνά τα ενσωμάτωναν στις τελετές και τις λατρείες τους.

Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, κάποιος χτυπούσε τον φλοιό ενός δένδρου με στόχο να επικαλεστεί τη βοήθεια του καλοπροαίρετου πνεύματος που ζει μέσα σε αυτό. Ακόμα και οι Ιρλανδοί πίστευαν πως αυτός ήταν ο τρόπος για να ευχαριστήσουν τα μικρά πλάσματα ή ξωτικά, για όλη την καλή τύχη που τους χάριζαν. Έτσι, με το πέρασμα του χρόνου, με το να χτυπήσει κανείς ένα δένδρο έδειχνε την ευγνωμοσύνη του για όλη τη καλή τύχη που είχε και αναγνώριζε το γεγονός ότι τα πνεύματα του δάσους αξίζουν τις ευχαριστίες του για τις ευλογίες που δίνουν, σε περίπτωση ειδικά που όταν θυμώσουν μπορούν να αλλάξουν τη τύχη κάποιου από καλή σε κακή.

Όπως ποτέ δεν ήταν καλή ιδέα να προκαλεί κάποιος την οργή των θεών, έτσι ο σεβασμός στα πνεύματα θεωρείτο ζωτικής σημασίας, για την αποφυγή σοβαρών αντιδράσεων εκ μέρους τους και κατά συνέπεια κακή τύχη.

Μία δεύτερη θεωρία δίνει τα εύσημα στους Χριστιανούς, που μετέτρεψαν τις παγανιστικές παραδόσεις σε δικές τους. Κατ' αυτούς, το ξύλο συμβόλιζε τον Σταυρό, πάνω στον οποίο θυσιάστηκε ο Χριστός. Έτσι, το να χτυπά κανείς ξύλο σημαίνει περισσότερο ή λιγότερο ότι επικαλείται την προστασία του Χριστού.

Υπάρχει, βέβαια, και η θεωρία των Εβραίων, σύμφωνα με την οποία η φράση προέρχεται από μια πρακτική που χρησιμοποιούνταν το 1490. Εκείνη την εποχή, οι Εβραίοι μάχονταν για την ζωή τους και επειδή οι συναγωγές τους και οι ναοί τους χτίζονταν από ξύλο, υπήρχαν συνθηματικά χτυπήματα για να μπορούν να μπουν. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να σωθούν πολλές ζωές. Έτσι, το να χτυπά κανείς ξύλο έγινε συνώνυμο με την καλή τύχη, εφόσον σώζονταν άνθρωποι.

Παρά τις παραπάνω θεωρίες, όμως, για την δήθεν αρχαία καταγωγή της φράσης, η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά χρονολογείται μόλις έναν αιώνα πριν.

Αν πάμε λίγο πιο πίσω, στις αρχές του 1800, θα συναντήσουμε ένα παιδικό παιχνίδι, κάτι σαν κυνηγητό, που λεγόταν “Tiggy-touch-wood,” σύμφωνα με το οποίο ήταν “ασφαλής” όποιος ακουμπούσε ξύλο και δεν μπορούσε κανείς να τον πιάσει.

Ήταν ένα πολύ δημοφιλές παιχνίδι εκείνη την εποχή και βασικά ευθύνεται για το πως οι Βρετανοί δημιούργησαν την φράση “Χτύπα ξύλο”. Ή μπορεί και όχι …Αλλά τουλάχιστον αυτή η θεωρία φαίνεται αρκετά εύλογη και είναι πιο πιθανή από όποια άλλη θεωρία αρχαίας προέλευσης.

Βέβαια, για τίποτα από τα παραπάνω δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα σίγουροι, αφού τέτοιες εκφράσεις έχουν διατηρηθεί στον χρόνο όπως είναι, χωρίς στην πραγματικότητα να ξέρει κανείς από που αυτές αρχικά προήλθαν.

ΠΗΓΗ