Τα Τύανα της Καππαδοκίας, το αρχαιότατο ίδρυμα των Ταύρων Θρακών…

Τα Τύανα της Καππαδοκίας, το αρχαιότατο ίδρυμα των Ταύρων Θρακών…

Του Γιώργου Λεκάκη

Η Καππαδοκία διαιρείτο σε 10 στρατηγίες:

Οι 5 «προς Ταύρο»[1] Μελιτινή ή Μελιτηνή[2], Καταονία, Κιλικία,

Τυανίτις[3], Γαρσαυρίτις[4],

και οι 5 «προς Πόντο»

Λαουινιασηνή, Σαργαραυσηνή[5], Σαραουνηνή,

Χαμανηνή ή Κομμανηνή[6] και Μοριμηνή[7].

Οι Ρωμαίοι προσέθεσαν και μια 11η,

από την Κιλικία, από την Καστάβαλα και την Κύβιστρα,

μέχρι την Δέρβη της Λυκαονίας.

Ό,τι απέμεινε από τα αρχαία ένδοξα Τύανα.
Αριστερά, το μνημειώδες υδραγωγείο - φωτ. TAN.

Τα Τύανα, ή (η) Δάνα[8], η ύστερον Ευσέβεια και Χριστούπολις, ήταν οχυρά πόλις της Μεσημβρινής ή Δευτέρας Καππαδοκίας, περί τους πρόποδας του Ταύρου. Ελέγονταν Θόανα, προς τιμήν του μυθικού ιδρυτή τους, του βασιλιά της Θράκης, Θόαντα, ηγέτη των Ταύρων (εξ αυτών το όρος Ταύρος). Αυτός «καταδιώκοντας όσους ήταν περί τον Ορέστη και τονΠυλάδη, ήλθε μέχρι την χώρα αυτή και εδώ απέθανε από κάποια νόσο».[9]Με το πέρασμα των χρόνων, στο όνομα Θόανα επήλθε «παραγραμματισμός» και έμεινε Τύανα[10]…

Ήταν, λοιπόν, μια παναρχαία θρακική πόλις-ίδρυμα «υποπεπτωκυΐα τω Ταύρω», μητρόπολις της Καππαδοκίας…

Την πόλη ευεργετεί και επανιδρύει η Σεμίραμις (3η π.Χ. χιλιετία – 22ο π.Χ. αι). Τον 13ο π.Χ. αι. ήταν πρωτεύουσα του χεττιτικού βασιλείου της Τυανίτιδος. Επί κυριαρχίας των Ασσυρίων (6ος π.Χ. αι.) εκαλείτο παραφρασμένα Τούχανα / Τούβανα.

Ήταν «πόλις μεγάλη και ευδαίμονα». Από εδώ επέρασαν ο Κύρος (4ος π.Χ. αι.), ο Μ. Αλέξανδρος, ο Κικέρων, ο Αυρηλιανός στην εκστρατεία του κατά της Ζηνοβίας, κ.ά. Εδώ υπήρχε περίφημος ναός του Αμασβαίου ή του Ορκείου Διός, του οποίου σώζονται σημαντικά ερείπια.

Ήταν ιδιαιτέρα πατρίς του Απολλωνίου (του Τυαννέως), του Φίλονοςτου Γεωμέτρη, του Χρυσίππου, του αυτοκράτορος του Βυζαντίου Ρωμανού Διογένη, κ.ά.

Οι Θράκες όμως φαίνεται να συνεχίζουν να έχουν σημαντικές σχέσεις με τα Τύανα, που ίδρυσαν, διότι βρίσκουμε τον Φιλέταιρο ή Φιλεταίρο, ευνούχο από τα Τύανα Καππαδοκίας (τον 4ο-3ο αι. π.Χ.), υιό της ορχηστρίδος/εταίραςΒόας, εκ Παφλαγονίας, να είναι αρχικώς έμπιστος του βασιλέως της Θράκης, Λυσιμάχου, του οποίου εγνώριζε όλα τα οικονομικά, και είτα ιδρυτής τού βασιλείου της Περγάμου!

Ακόμη άγνωστη η ιστορία των Θρακών, δεν έχει γραφτεί...

Αρχαία σπαράγματα θα βρεις παντού πεταμένα...
φωτ.: ΤΑΝ.

Αλλά τα Τύανα είναι πιο γνωστά για τον Απολλώνιο (ο Τυανεύς, 10-97/98), μύστη, μάγο, θεραπευτή, ιερέα του Ασκληπιού, οπαδό της φιλοσοφίας του Πυθαγόρα, «θεοσοφιστή, ζων πιθανώς περί το 50 μ.Χ., φιλόσοφο και θαυματουργό, νεοπυθαγόρειο, αυστηρό οπαδός των πυθαγορείων δογμάτων». Υιός πλουσίου Έλληνος επίσης από τα Τύανα Καππαδοκίας, από επιφανή οικογένεια. Ο εκ Τυάνων Απολλώνιος έζησε 100 έτη και δεν πέθανε, αλλά ανέβηκε στον ουρανό, με αγγελική χορωδία. Η γέννησή του δαίμονα αναγγέλθηκε στην μητέρα του από τον θεό! Ανάστησε την κόρη Ρωμαίου συγκλητικού 8 ημέρες μετά τον θάνατό της, μιλώντας της! Απευθυνόταν σε μορφωμένους του ρωμαϊκού κόσμου – σε αντίθεση με τον χριστιανισμό, που απευθύνθηκε σε πτωχούς, αμαθείς και ημιμαθείς. Θεράπευε ασθενείς, έδινε τροφή σε πεινασμένους. Έκανε θαύματα και οι οπαδοί του έλεγαν ότι ήταν ο Υιός του Θεού (Πρωτέα). Εδίδαξε τα πλήθη και είχε μεγάλη απήχηση. Έζησε ενάρετη και λιτή ζωή. Καταδίκαζε τα υλικά αγαθά, τις καταχρήσεις και την αμαρτία. Αναφέρεται ότι είχε προφητικές και τηλεπαθητικές ικανότητες. Η φήμη του απλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Από άποψης δε εξωτερικής εμφάνισης είχε μακριά ξανθιά κώμη και γαλανά μάτια. Αυτό μαζί με άλλα και το γεγονός ότι ήταν σύγχρονος του Χριστού, έκαμε πολλούς μελετητές και ιστορικούς να τον ταυτίσουν με τον Ιησού. Τρεις ημέρες μετά τον θάνατό του, αναστήθηκε για να σώσει τον κόσμο. Ο χριστιανισμός προσπάθησε πολύ να «κρύψει» τον Απολλώνιο απ’ την Ιστορία[11]... Τον βίο του έγραψε ο Φιλόστρατος. Εικόνες και ναοί είχαν στηθεί υπέρ αυτού στα Τύανα κ.α.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΑΠΟΛΛΩΝΙΟ ΤΥΑΝΕΑ,

στην ειδική εκπομπή του Γ. Λεκάκη ΕΔΩ.

Τα Τύανα είχαν ατέλεια φόρων και δασμών, ως αμοιβή του ηρωισμού του Ιωάννου Χουδαβερδόγλου, ο οποίος επί σουλτάνου Μουράτ Δ', ηγούμενος σώματος Ελλήνων χριστιανών σπαχήδων, συνέβαλε στις 25 Δεκεμβρίου 1638 στην εκπόρθηση της Βαγδάτης.

Οι Τυανείς εμπορεύονταν συστηματικώς σε Κωνσταντινούπολη, Αμισό, Αλεξάνδρεια, Δρέσδη, Οδησσό, Μαγχεστρία (νυν Μάντσεστερ),διατηρώντας στην Κωνσταντινούπολη κεντρική εφορεία, η οποία συντηρούσε λαμπρώς τις σχολές, τους ναούς και εν γένει την κοινότητά των.

Είχε δύο ναούς, τον καθεδρικό επ’ ονόματι των Αγίων Στέφανου καιΜηνά και τον του Αγίου Θεοδώρου, μία μονή του Τιμίου Προδρόμου, όπουφύλασσαν λείψανα πέντε χριστιανών αγίων, άλλους ευκτήριους οίκους, λουτρώνα και πλήρη αστική σχολή! Αξίζει επίσης να μνημονευθεί και ο Τυανεύς Προκόπιος ο Ικονίου[12].

Προ της ανταλλαγής των πληθυσμών αριθμούσε 300 περίπου οικογένειες, καθαρώς ελληνικές.

Από της 3.9.1924 οι Τυανείς κατέφυγαν στην Ελλάδα εξαναγκασθέντες να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, από τις πιέσεις των Τούρκων…

Σήμερα είναι ένα χωριό της Καππαδοκίας, στον νομό Ικονίου, νότια της Νίγδης, και εξακολουθεί σε θαυμάσια τοποθεσία. Το σύγχρονο χωριό, πάντα στις κλιτύες του Ταύρου, είχε κτιστεί λίγο πιο βόρεια της αρχαίας πόλεωςΤύανα…

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκη «Η Άγνωστη Μικρά Ασία».

Το μνημειώδες υδραγωγείο που εκτίσθη στα ρωμαϊκά χρόνια,
με αρχαιότερο δομικό υλικό...

Τύανα,

με ιστορία 8.000 χρόνων…

Η κοιμωμένη πόλη του Kemerhisar, αρχικά ήταν γνωστή ως Τύανα.

Ευρίσκεται στην νότια Καππαδοκία. Παρά την ευνοϊκή της τοποθεσία, οι τουρίστες σπάνια επισκέπτονται την πόλη. Επομένως, δεν έχουν πολλοί ταξιδιώτες την ευκαιρία να θαυμάσουν το εξαιρετικά διατηρημένουδραγωγείο (ρωμαϊκών χρόνων), να μάθουν για το παρελθόν του οικισμού ή να ρίξουν μια πιο προσεκτική ματιά στην βιογραφία του Απολλωνίου του Τυανέως.

Σε παροτρύνουμε να κάνεις μια στάση στα Τύανα, ακόμη και για μια ώρα, ειδικά αν ταξιδεύεις για την Καππαδοκία από την ακτή της Μεσογείου, μέσα από τις φημισμένες Πύλες της Κιλικίας στα Βουνά του Ταύρου…

Τα αρχαιότερα ίχνη ανθρώπινου οικισμού που ευρέθησαν στην περιοχή ευρίσκονται στο ύψωμα Kosk Hoyuk, και είναι 8.000 χρόνων.

Τα Τύανα πρωτοεμφανίζονται στις σελίδες της ιστορίας την 2η χιλιετία π.Χ., στα αρχεία των Χετταίων. Ο οικισμός ονομαζόταν τότε «Tuwanuwa» και ήταν ένα από τα κύρια κέντρα της νότιας και κεντρικής Ανατολίας. Οι Χετταίοι ονόμαζαν αυτήν την περιοχή «Η Κάτω Γη». Κατοικήθηκε κυρίως από ανθρώπους που μιλούσαν την λουβική[13] γλώσσα.

Μετά την κατάρρευση της Αυτοκρατορίας των Χετταίων, ο οικισμός έγινε η πρωτεύουσα ενός εκ των πολλών ανεξάρτητων κρατών που υπήρξαν σε εκείνη την περιοχή. Ίσως αρχικά να ήταν εξαρτημένο από το Βασίλειο Tabal, που βρισκόταν στον Βορρά. Τον 8ο αιώνα π.Χ. όμως, ήταν σίγουρα ένα ανεξάρτητο βασίλειο, το οποίο διοικείτο από έναν μονάρχη με το όνομαWarpalawa. Το όνομά του βρίσκεται σε πολλές πέτρινες επιγραφές στις γύρω περιοχές, γραμμένες σε λουβικά ιερογλυφικά. Απεικονίζει τον βασιλιά μαζί με τον Teshub, τον θεό της καταιγίδας για τους Χετταίους. Τα ρούχα τουWarpalawa μαρτυρούν την στενή σχέση μεταξύ του κράτους του και του βασιλείου της Φρυγίας (των Μακεδονο-Θρακών Βρυγών/Φρυγών - βλ. σχετική ομιλία του Γ. Λεκάκη).

Η εξαιρετικά πλεονεκτική θέση της πόλεως εβοήθησε στην ταχύτατη ανάπτυξή της. Ευρίσκεται σε μια γόνιμη πεδιάδα, σε ένα σημείο που ενώνει Μικρά Ασία και Μέση Ανατολή. Εκεί κοντά είναι οι Πύλες της Κιλικίας, το στενό πέρασμα στα Βουνά του Ταύρου που είναι ο πιο σημαντικός δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της Κιλικίας, της ακτής της Μεσογείου και της Ανατολής.

Για μερικούς από τους επόμενους αιώνες τα Τύανα εξαφανίστηκαν από τις ιστορικές αναφορές. Εμφανίστηκαν ξανά στις περσικές πηγές. Την πόλη επισκέφτηκε ο Ξενοφών, ο Αθηναίος ιστορικός και συγγραφέας, ο οποίος κατετάγη σε στρατό Ελλήνων μισθοφόρων που στάλθηκαν εκεί για να βοηθήσουν τον Πέρση σατράπη Κύρο στην μάχη εναντίον ανταρτών στην Πισιδία. Ως αποτέλεσμα της αναταραχής στην περσική πολιτική σκηνή, η εκστρατεία στέφθηκε με απόλυτη αποτυχία. Οι Έλληνες διοικητές δολοφονήθηκαν, ενώ οι στρατιώτες δεν πήραν καμμία αμοιβή. Η επιστροφή τους στην Ελλάδα γύρω στο 401-400 π.Χ., γνωστή και ως η «Κάθοδος/Επιστροφή των Μυρίων[14]», περιγράφηκε από τον Ξενοφώντα, ο οποίος επήρε μέρος σε αυτήν. Τα Τύανα αναφέρονται σαν μια «σπουδαία και ευδοκιμούσα πόλη» στο έργο του με τίτλο «Κύρου Ανάβασις».

Ο στρατός του Μεγάλου Αλεξάνδρου πιθανότατα πέρασε από την πόλη στην πορεία για τις Πύλες της Κιλικίας. Όταν η αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου διαλύθηκε σε μικρότερα κράτη, τα Τύανα πέρασαν στην μακεδονική εξουσία του Αντίγονου του Μονόφθαλμου. Ο Αντίγονος πέθανε κατά την διάρκεια της μεγάλης μάχης της Ιψούς, πολεμώντας το 301 π.Χ. στην διάρκεια των Πολέμων των Διαδόχων. Ήταν οι αντίπαλοι στρατηγοί και οι φίλοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου που πολέμησαν για τον έλεγχο της αυτοκρατορίας του μετά τον θάνατό του. Μετά την μάχη της Ιψούς, οι νικητές μοιράστηκαν περιοχές που προηγουμένως διοικούνταν από τον Αντίγονο. Τα Τύανα επέρασαν κάτω από την εξουσία της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών Μακεδόνων.

Στην νεωτέρα ελληνική (και όχι ελληνιστική) περίοδο, η πόλις (ξανα)πήρε την ονομασία Θόανα. Για μια περίοδο, ο οικισμός είχε και ένα άλλο όνομα,Ευσέβεια, εξ αιτίας του Αριαράθη Δ΄ του Ευσεβούς, βασιλιά της Καππαδοκίας, ο οποίος διοίκησε μεταξύ 220-163 π.Χ. Εκείνην την περίοδο, η Ευσέβεια ήταν η 2η πιο σημαντική πόλη στην Καππαδοκία μετά την πρωτεύουσά της, Καισάρεια / Μαζάκη / Μαζάκα / Mazaka[15]. Το όνομα αυτό όμως δεν κράτησε πολύ. Έτσι σύντομα η πόλη ονομαζόταν και πάλι Τύανα.

Τα Τύανα ήταν επίσης η 2η μεγαλύτερη πόλη της ρωμαϊκής επαρχίας στην Καππαδοκία, που είχε πρωτεύουσα την Καισάρεια. Στον 1ο αιώνα μ.Χ., εγεννήθη ο πιο σημαντικός Τυανεύς, ο νέο-πυθαγόρειος φιλόσοφος και ρήτορας Απολλώνιος. Με τα όσα έκανε εκέρδισε την φήμη του θαυματοποιού, ο οποίος γιάτρευε τους αρρώστους. Έλεγε πως είναι ο «Υιός του Θεού» και η βιογραφία του συχνά συνδέεται με την ζωή του (σύγχρονού του) Ιησού Χριστού. Η φήμη πως ο Απολλώνιος είχε κάποια θεϊκή υπόσταση παρέμεινε πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του.

Το 271 μ.Χ., ο στρατός της Ζηνοβίας, της βασίλισσας της Παλμύρας, εισέβαλε στη Μικρά Ασία φτάνοντας σχεδόν μέχρι την Άγκυρα. Ο ρωμαϊκός στρατός υπό την διοίκηση του αυτοκράτορος Αυρηλιανού πραγματοποίησε μια επιτυχημένη αντεπίθεση. Στην διαμάχη αυτή, τα Τύανα στάθηκαν στο πλευρό της Ζηνοβίας, όμως γλίτωσαν την καταστροφή από τα ρωμαϊκά στρατεύματα από ένα, κατά τα φαινόμενα, θαυματουργό γεγονός: ΟΑπολλώνιος ο Τυανεύς λέγεται πως εμφανίστηκε στον αυτοκράτορα και τον έπεισε να δείξει έλεος στην πόλη! Μια πιο πιστευτή εκδοχή των γεγονότων αναφέρει πως ο αυτοκράτορας δεν κατέστρεψε τα Τύανα λόγω του ιερού του Απολλώνιου που βρισκόταν εκεί κοντά.

Στην διάρκεια της Αυτοκρατορίας του Τραϊανού και του Αδριανού, χτίστηκε ένα υδραγωγείο στα Τύανα. Σήμερα μπορεί ακόμη κάποιος να δει τα απομεινάρια του. Στην διάρκεια της Αυτοκρατορίας του Καρακάλλα, η πόλη έγινε αποικία και επήρε το όνομα «Antoniana Colonia Tyana» και από το 372, ήταν η πρωτεύουσα μιας ξεχωριστής επαρχίας, γνωστή ως «Cappadocia Secunda». Στην τελευταία περίοδο της αρχαιότητας, η πόλη άλλαξε για μια ακόμη φορά το όνομά της και έγινε γνωστή ως Χριστούπολη, η πόλη του Χριστού (- ποιου Χριστού; Του Απολλώνιου;).

Στα βυζαντινά χρόνια, τα Τύανα έγιναν ένα κομβικό στρατηγικό σημείο άμυνας εναντίον των αραβικών επιδρομών. Βρισκόταν στα σύνορα του Χαλιφάτου Umayyad και επομένως υπήρχαν συχνές εισβολές. Η πόλη λεηλατήθηκε για πρώτη φορά από τους Άραβες το 709, μετά από πολιορκία δύο ετών.

(Ήταν ο άραψ στρατηγός, αδελφός του χαλίφη Ουαλίδ, Μασαλμάς ή Μωσλεμάς, που απεστάλη υπ’ αυτού το 709, κατά βυζαντινών χωρών, ίνα εκδικηθεί την ήττα των αράβων το 708 και τον φόνο του στρατηγού Μαϊουμά. Εισέβαλε στην Καππαδοκία και πολιόρκησε τα Τύανα).

Τα Τύανα καταστράφηκαν και ερημώθηκαν, όμως με τον καιρό ξανακτίστηκαν.

Μια άλλη αραβική εισβολή, της οποίας ηγήθηκε ο χαλίφης Harun al-Rashid της δυναστείας των Αββασιδών, έλαβε χώρα το 806. Τα στρατεύματα κατέλαβαν την πόλη και την μετέτρεψαν σε στρατιωτική βάση, ενώ έχτισαν και τζαμί. Οι άραβες όμως εγκατέλειψαν τα Τύανα μετά την συνθήκη ειρήνης που έκαναν με τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Νικηφόρο Α’.

Η πόλη όμως δεν ησύχασε για πολύ, αφού το 831 λεηλατήθηκε από τον στρατό του Χαλιφάτου των Αββασιδών και μετά εγκαταλείφθηκε. Τον 10οαιώνα τα Τύανα είχαν παρακμάσει και τον 11ο αιώνα κατακτήθηκαν από τους Σελτζούκους. Πήραν την τουρκική ονομασία Κιλισέ-Χισάρ (= Εκκλησοχώρι -Kilisehisar) και αργότερα ονομάστηκαν Κemerhisar. Η τουρκική λέξη Kemerσημαίνει ζώνη, όμως χρησιμοποιείται επίσης για να περιγράψει ένα υδραγωγείο. Στην περίπτωση της πόλης αυτής, τo Kemerhisar αναφέρεται στα εντυπωσιακά απομεινάρια του ρωμαϊκού υδραγωγείου που βρίσκονται εκεί.

Αξιοθέατα

Το ρωμαϊκών χρόνων υδραγωγείο είναι ο πιο σημαντικός τουριστικός πόλος έλξης στην πόλη. Εκτείνεται κατά μήκος του Δρόμου των Τυάνων για περίπου 1,5 χιλιόμετρο, από το κέντρο της πόλης προς τα ανατολικά. Στο κέντρο το υδραγωγείο είναι το υψηλότερο κτίσμα. Όσο προχωράμε προς τα ανατολικά, το μνημείο ολοένα και χαμηλώνει, μέχρι να εξαφανιστεί μέσα στο έδαφος. Το υδραγωγείο έφερνε νερό στα αρχαία Τύανα από μια πηγή, σήμερα γνωστή ως Kosk Pinar, η οποία βρίσκεται στο Bahceli, 4 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης.

Κοντά στην αρχή του υδραγωγείου, στο κέντρο της πόλης, βρίσκεται οαρχαιολογικός χώρος. Οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει μεταξύ άλλων μίακρήνη και μια εκκλησία στο σχέδιο της βασιλικής. Η πρόσβαση στον χώρο ανασκαφών δεν επιτρέπεται.

Οι τουρίστες επίσης δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στα ρωμαϊκών χρόνων λουτρά, που βρίσκονται κοντά στο τοπικό σχολείο. Στο Bahceli μπορεί να δει κανείς κι άλλα ρωμαϊκών χρόνων λουτρά.

Τα αρχαία λουτρά, όπως σώζονται έως σήμερα.

Το τζαμί του Χατζη-Ισμαήλ Haci Ismail Efendi δεσπόζει στην βορειοανατολική πλευρά της πόλης. Χτίστηκε σχετικά πρόσφατα, το 1971, όμως αυτό που κάνει άσχημη εντύπωση είναι πως την εμπρόσθια πόρτα του διακοσμούν κομμάτια από αρχαία κτίσματα και δομικά υλικά…

Πώς να πάτε

Με αυτοκίνητο: Τα αρχαία Τύανα ευρίσκονται πολύ κοντά στον δρόμο που ενώνει την ανατολική ακτή της Μεσογείου με την κεντρική Ανατολία και την Καππαδοκία. Ο δρόμος αυτός είναι γνωστός ως Tarsus-AnkaraOtoyolu/O-21. Η απόσταση από τα Άδανα είναι 160 χιλιόμετρα και από το Γκιόρεμε στην κεντρική Καππαδοκία 106 χιλιόμετρα.

Με συγκοινωνία: Υπάρχουν λεωφορεία από την Νίγδη για τοKemerhisar μέσω της Βορησσού (> Πόρου, νυν Bor). Δεν υπάρχουν ξενοδοχεία στο Kemerhisar. Το κοντινότερο ξενοδοχείο (Hotel Tyana) είναι στο Bor (10 χιλιόμετρα βόρεια). Υποχρεωτικά θα μείνετε στην Νίγδη/Nigde.

ΠΗΓΗ: TAN – Απόδοση: Α. Γ. Λεκάκη / ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Βλ. Στράβων, 534.

[2] Περιοχή, η οποία ήταν μεταξύ Καταονίας και στην εσπερία του Ευφράτη όχθη, γι’ αυτό και ήταν κατάφυτος από ήμερα δένδρα και απομονωμένη από την υπόλοιπη Καππαδοκία. Κατά τον Πλίνιο ήταν έναντι της Μικράς Αρμενίας. Απ΄ τα πιο σημαντικά εμπορικά κέντρα της χώρας.

[3] Ονομάσθηκε έτσι από τη δεσπόζουσα πόλη της, τα Τύανα, στις αρκτικές υπώρειες του Ταύρου, στις λεγόμενες Κιλίκιες πύλες, ΝΔ της Κιλικίας, απ΄ τα πιο σημαντικά εμπορικά κέντρα της χώρας. Η Κιλικία και η Τυανίτις ήταν – κατά τον Στράβωνα – οι μόνες στρατηγίες της Καππαδοκίας που είχαν πόλεις. Η περί την πόλιν Τύανα ευφορωτάτη χώρα της Νοτιοδυτικής Καππαδοκίας, η Τυανίτις, είχε τις πόλεις Δράται, Βαζίς, Σίαλα και Τύανα - Βλ. Κλ. Πτολ.

[4] Δυτική επαρχία, συνορεύουσα με τη Φρυγία – και κατά τον Πλίνιο. Εδώ ο Κλαύδιος έχτισε την πόλη Αρχελαΐδα, στα δυτικά όρια της Καππαδοκίας. Ο Μάρκος Αυρήλιος την Φαυστινόπολη, προς τιμήν της γυναικός του, στα ΝΔ όρια της Καππαδοκίας.

[5] Κατά τον Πλίνιο συνόρευε με την Φρυγία.

[6] Κατά τον Πλίνιο συνόρευε με την Φρυγία.

[7] Κατά τον Πλίνιο συνόρευε με την Γαλατία, όπου και ο ποταμός Καππάδοξ, που χωρίζει Γαλατία και Καππαδοκία.

[8] Βλ. Ξενοφών. Οι Έλληνες και οι ελληνόφωνοι εκάλουν το χωριό και Δάνα και Δάνακα(ύστερα Κοκουσός), και οι Τούρκοι παραφρασμένα Τένεγι και Δένεϊ.

[9] Βλ. Αρρ.

[10] Με το όνομα αυτό, υπάρχει και άλλη πόλις στην Αίγυπτο.

[11] ΔΕΙΤΕ το σχετικό ΒΙΝΤΕΟ.

[12] Κατά κόσμον Λαζαρίδης. Γεννημένος το 1859 στα Τύανα της Καππαδοκίας.

Συνελήφθη και φυλακίσθηκε στις 20.9.1920 μαζί με τον Αρμένιο επίσκοπο κ.ά. τοπικούς παράγοντες του Ικονίου, με τηνκατηγορία ότι συμμετείχαν σε αντικεμαλικό κίνημα.

Ας σημειωθεί η πολύ «σθεναρή άρνηση των Καππαδοκών προεστών να ικανοποιήσουν την απαίτηση του Κεμάλ να ενταχθούν σε ένα «τουρκορθόδοξο Πατριαρχείο», το οποίο ήθελε να δημιουργήσει ο Κεμάλ επειγόντως πριν την Συνθήκη της Λωζάννης, προκειμένου να το περιλάβει στην εν λόγω Συνθήκη, αποδυναμώνοντας τον ρόλο τουΟικουμενικού Πατριαρχείου.

Τον Οκτώβριο του 1920, ο Προκόπιος μεταφέρθηκε στην πόλη του Ερζερούμ, όπου παρέμεινε εξόριστος μέχρι τον Μάϊο του 1922, οπότε δόθηκε εντολή από τον Κεμάλ να τον φέρουν στην Άγκυρα, προκειμένου να ληφθούν οι νομότυπεςαποφάσεις για την δημιουργία τουρκορθόδοξης εκκλησίας της ανατολής και του αντίστοιχου Πατριαρχείου.

Αντιλαμβανόμενος ο Προκόπιος ότι «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα», αφού από τη μια μεριά υπήρχε ο κίνδυνος των διωγμών και της εξολόθρευσης των Ρωμιών της Καππαδοκίας, κι από την άλλη μεριά έχασκε η απειλή του εκκλησιαστικού σχίσματος, εφάρμοσε με αριστοτεχνικό τρόπο ένα είδος παρελκυστικής διπλωματίας, καθυστερώντας πρώτα, δήθεν για λόγους υγείας, την προσέλευσή του στην Άγκυρα, και εναλλάσσοντας στη συνέχεια τακτικές άλλοτε υποχωρητικές και άλλοτε άκαμπτες και ανένδοτες.

Οι Καππαδόκες προεστοί, συνελθόντες σε συμβούλιο τον Μάιο 1922, ανάφεραν στον Κεμάλ ότι δεν μπορούσαν να λάβουν μια τέτοια απόφαση για τη δημιουργία του τουρκορθόδοξου Πατριαρχείου, δίχως την έγκριση του επισκόπου Ικονίου Προκοπίου.

Ο Ικονίου Προκόπιος απεβίωσε το 1923 κλεισμένος μέσα στη Μονή του Τιμίου Προδρόμου στο Ζιντζίντερε (Φλαβιανά) από εγκεφαλική συμφόρηση, που προκλήθηκε πιθανότατα, λόγω των αφόρητων ψυχολογικών πιέσεων που ασκούνταν επάνω του, έχοντας όμως σώσει το ποίμνιό του, αφού καθυστέρησε αρκούντως τον Κεμάλ, χάρη στην υψηλή φαναριώτικης εμβέλειας διπλωματική του ικανότητα.

Ο Ικονίου Προκόπιος περιλαμβάνεται μεταξύ των πέντε σεπτών ιεραρχών που θυσιάστηκαν κατά τη μικρασιατική καταστροφή, και οι οποίοι είναι οι εξής: Ο Ζήλων Ευθύμιος (κατά κόσμον Αγριτέλλης), ο Σμύρνης Χρυσόστομος (κατά κόσμον Καλαφάτης), ο Μοσχονησίων Αμβρόσιος (κατά κόσμον Πλειανθίδης), ο Κυδωνίων Γρηγόριος (κατά κόσμον Αναστάσιος Σαατσόγλου ή Ωρολογάς) και ο Ικονίου Προκόπιος (κατά κόσμον Λαζαρίδης)», γράφει ο Ν. Γ. Ιντζεσίλογλου.

[13] Η αρχαία ελληνική διάλεκτος της Λυδίας, η λυδιακή, λέγεται τώρα τελευταία, λουβιακή…

[14] Μύριοι = Δέκα Χιλιάδες.

[15] Μαζός, μαστός = πλούσιος.