Η γυναικεία φιλαρέσκεια στην αρχαία Ελλάδα…

Οι γυναίκες στην αρχαία Αθήνα ήταν σίγουρα φιλάρεσκες. Ο γελαστός ουρανός, η εύχαρις ζωή και η συχνή επικοινωνία με τους ασιατικούς λαούς ήταν φυσικό να ανοίξουν στη γυναίκα όλους τους ορίζοντες της καλαισθησίας.

Η γυναικεία αυτή φιλαρέσκεια στην αρχαία Ελλάδα διέφερε από πόλη σε πόλη και από περιφέρεια σε περιφέρεια. Στις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και τα γειτονικά νησιά, όπου ο πλούτος του εμπορίου και η ανατολίτικη ηδυπάθεια είχαν επηρεάσει τη ζωή των κατοίκων, φαίνεται πως και οι γυναίκες το παράκαναν με τα στολίδια, με το βάψιμο του προσώπου, με τα πολύπλοκα χτενίσματα των μαλλιών, αλλά και με τις σκανδαλιστικές έξωμες και διαφανείς τουαλέτες.

Η Άρτεμις, σύμβολο της παρθενικής αγνότητας των αρχαίων Ελληνίδων, προσδένουσα με φιλαρέσκεια την πόρπη του ιματίου της (Μουσείο του Λούβρου)

Όμως, στη Σπάρτη οι γυναίκες ντύνονταν απλά, ενώ στη Θήβα χρησιμοποιούσαν χοντρά υφάσματα που προκαλούσαν τα ειρωνικά σχόλια των Αθηναίων. Αλλά στην Αθήνα, ιδίως κατά την κλασσική εποχή, όπως και σε όλα τα υπόλοιπα, έτσι και στο γυναικείο ντύσιμο είχε επικρατήσει το μέτρο της χάριτος και της αρμονίας, που ικανοποιούσε τη θηλυκή κοκεταρία, χωρίς να καταντά δημόσιο σκάνδαλο.

Ένα μεγάλο μέρος της ημέρας τους, οι Ατθίδες ήταν υποχρεωμένες να το περάσουν μέσα στο σπίτι τους για τις οικιακές τους ασχολίες, το μαγείρεμα, το πλύσιμο, τον αργαλειό, την παρασκευή του ψωμιού, το ράψιμο και άλλα παρεμφερή.

Ανεξάρτητα από το πόσες υπηρέτριες ή δούλες εργάζονταν σε μια αθηναϊκή οικία, μια καλή Αθηναία, η οποία δεν επιθυμούσε να κατηγορηθεί ως ελευθεριάζουσα, όφειλε να γνωρίζει όλα τα παραπάνω και να βοηθά με τα ίδια της τα χέρια.

Επίσης, η Αθηναία μητέρα, σύζυγος ή αδελφή, είχε πολλές έγνοιες, εάν υπήρχε στο σπίτι μωρό. Στην αρχαία Αθήνα, τα βρέφη δεν περιτυλίσσονταν με φασκιές, για να εγκαταλειφθούν μέσα στο λίκνο τους σε μια γωνιά.

Αν πιστέψουμε τις αναπαραστάσεις των αρχαίων αγγείων, τις περισσότερες ώρες της μέρας, οι γυναίκες βαστούσαν τα μωρά στην αγκαλιά τους εντελώς γυμνά ή μέσα σε μια ελαφριά εσάρπα. Αυτό, κατά τις πεποιθήσεις τους, δημιουργούσε έναν καθ’ όλα υγιή οργανισμό, διόλου φιλάσθενο, ενώ βοηθούσε στη διάπλαση ωραίων σωμάτων.

Μια από τις καθημερινές ασχολίες της γυναίκας στην αρχαία Αθήνα ήταν το πλύσιμο των ποδών και της κεφαλής και η επάλειψη του σώματος με διάφορα έλαια. Τα λουτρά δεν ήταν πολύ τακτικά. Το νερό σπάνιζε και ήταν εξαιρετικά δύσκολη κι επίπονη η μεταφορά μιας στάμνας νερού από τη βρύση της συνοικίας στο κάθε σπίτι ξεχωριστά.

Άλλωστε, οι οικίες της μεσαίας και κατώτερης κοινωνικής τάξης δεν είχαν τον κατάλληλο χώρο για μπάνιο. Σε αραιά μόνο διαστήματα, ιδίως την παραμονή κάποιας μεγάλης εορτής ή την ημέρα των γάμων, η κόρη απέβαλλε όλα της τα ενδύματα στο προαύλιο του σπιτιού, ενώ πέριξ της έκαναν έναν κύκλο θεραπαινίδες και φίλες, ώστε να αποφεύγονται τα αδιάκριτα βλέμματα. Της έριχναν τότε νερό με την υδρία από την κεφαλή και τους ώμους, ενώ, εάν επρόκειτο για την ημέρα του γάμου της, της τραγουδούσαν συγχρόνως διάφορα άσματα του υμεναίου.

Η Αφροδίτη, περιβάλλοντας με χάρη το σώμα της ύστερα από το λουτρό και κρατώντας στο αριστερό της χέρι το μήλο, σύμβολο του έρωτα (Μουσείο του Λούβρου)

Το πλύσιμο των ποδών γινόταν ενίοτε πολλές φορές την ημέρα, καθώς επρόκειτο όχι μόνο περί καθαριότητας, αλλά και περί αισθητικής ανάγκης. Τα σανδάλια άφηναν τα πόδια ακάλυπτα και συνεπώς, λερώνονταν συχνά. Άρα, για μια φιλάρεσκη γυναίκα, τα πόδια της ήταν αναπόσπαστο στοιχείο της εμφάνισής της και έπρεπε να αστράφτει από καθαριότητα.

Συχνά, μάλιστα, έτριβαν τα πόδια από το γόνατο και κάτω με μια λευκή σκόνη, για να τα λευκαίνουν περισσότερο και να τους δίνουν γυαλάδα. Μερικές έβαφαν τα νύχια των ποδιών τους, αλλά αυτό θεωρούνταν κυρίως ως ίδιον μιας ελευθεριάζουσας γυναίκας και οι κόρες των καλών οικογενειών το απέφευγαν.

Η περιποίηση των μαλλιών ήταν σημαντικό στοιχείο για τις νέες και τους νέους της αρχαίας Ελλάδας. Όσοι ήταν φαλακροί δε δίσταζαν να φορούν ωραίες περούκες. Μάλιστα, ο Αριστοφάνης σατίριζε εκείνους τους συμπολίτες του που κυκλοφορούσαν με φενάκη, καθώς τους θεωρούσε μεσόκοπους νάρκισσους.

Πολλοί και πολλές έβαφαν τα μαλλιά τους ξανθά, διότι το χρώμα αυτό ήταν ιδιαιτέρως σπάνιο κατά την αρχαιότητα. Βέβαια, τα μέσα της βαφής δεν ήταν τότε τέλεια και συχνά έφεραν το αντίθετο αποτέλεσμα. Το χρώμα δεν πετύχαινε και τα μαλλιά φαίνονταν σαν ξεθωριασμένα, ενώ ελλόχευε ο κίνδυνος να προκαλέσουν την πτώση τους.

Ο ιατρός και σατιρικός ποιητής Νικίας, σε ένα επίγραμμά του, ειρωνευόταν έναν νέο, που επιχείρησε να βάψει τα μαλλιά του ξανθά, μα η βαφή απέτυχε και του δημιούργησε τριχόπτωση.

Αντί, λοιπόν, του επικίνδυνου αυτού βαψίματος, οι Αθηναίοι ως επί το πλείστον άφηναν τα μαλλιά τους στο φυσικό τους χρώμα και τα περιποιούνταν, για να μην πέφτουν και να μην ασπρίζουν γρήγορα. Είναι αξιοθαύμαστο ότι πολλά από τα σύγχρονα μέσα περιποίησης μαλλιών ήταν πασίγνωστα ήδη από την αρχαιότητα.

Από αναπαραστάσεις αρχαίων αγγείων και από τις κωμωδίες του Αριστοφάνη πληροφορούμαστε πως οι Αθηναίες κόρες, αφού έπλεναν καλά τα μαλλιά τους με ζεστό νερό, τα έτριβαν με δύναμη και επί πολλή ώρα στις ρίζες τους, για να τα ζωντανεύουν και να τα δυναμώνουν.

Όταν δεν υπήρχαν υπηρέτριες, δύο φίλες κάθονταν η μια πλάι στην άλλη και έτριβε η μια τα μαλλιά της άλλης. Κατόπιν, τα άλειφαν με λάδι, το οποίο εισχωρούσε στους πόρους, τονώνοντάς τα. Με λάδι, επίσης, άλειφαν και το πρόσωπό τους, όπως και το σώμα τους.

Πριν ξεραθούν εντελώς τα μαλλιά, δημιουργούσαν μπούκλες, τυλίγοντάς τα μέσα σε φύλλα δέντρων. Ειδικές γυναίκες περιέτρεχαν τα σπίτια και πωλούσαν διάφορες κρέμες ή υγρά, κατασκευασμένα από χυμούς φυτών και βοτάνων, για την επάλειψη του σώματος με σκοπό την απόκτηση μιας καλής επιδερμίδας και για την αποφυγή ή θεραπεία ορισμένων νόσων.

Κόρη των Αθηνών, προσφέροντας θυσία στην προστάτιδά της θεά, από την οποία έχει να ζητήσει κάποια χάρη (Ανάγλυφο του λεγόμενου Θρόνου του Διός, στο Μουσείο των Θερμών στη Ρώμη)

Μερικά από τα πρακτικά αυτά καλλυντικά ή και αρώματα ακόμη, φαίνεται πως ήταν πολύ επιτυχημένα. Αλλά οι πραγματικές κρέμες του προσώπου και του σώματος, όπως και τα γνήσια αρώματα, έφθαναν από τη Μικρά Ασία, την Κύπρο, τη Ρόδο και τη Συρία.

Συχνά έρχονταν μέσω της Κορίνθου, της πόλης αυτής των εταίρων και του έρωτα, όπου ήταν φυσικό να ασκείται ένα διεθνές εμπόριο ειδών γυναικείας καλλονής. Αυτά πωλούνταν και στην Αθήνα σε ειδικά καταστήματα στο Θησείο, στα οποία πωλούσαν και γυναικεία κοσμήματα.

Στα καταστήματα αυτά εμπορεύονταν μόνο είδη που σχετίζονταν με τα μυστικά της θηλυκής ομορφιάς. Έτσι, οι έμποροι είχαν φροντίσει να απαγορεύεται αυστηρώς η είσοδος στους άντρες μέσα σε αυτούς του βωμούς της γυναικείας φιλαρέσκειας, ώστε να μη διαρρέουν τα μυστικά της ομορφιάς τους.

Η είδηση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, στις 15/11/1936…