Αναστροι ποταμοί

 

Αναστροι ποταμοί διατρέχουν την κλασική κουλτούρα, και είναι οι ποταμοί των νεκρών. 

Η Λήθη, η Στυξ, ο Φλεγέθων, ο Κωκυτός και ο Αχέρων ρέουν από τον πάνω κόσμο στην υπογαία - και συγκλίνουν και οι πέντε σε έναν κυκεώνα στη σκοτεινή καρδιά του Άδη. 

 Τα νερά της Λήθης είναι αυτά της αμνησίας, απ’ όπου πρέπει να πίνουν οι νεκροί ώστε να λησμονούν την επίγεια ύπαρξή τους. 

Η ελληνική λέξη λήθη σημαίνει «λησμοσύνη» και παράγωγό της είναι η αλήθεια, η «απουσία λήθης». Από τη Λήθη, ο Αινείας ταξιδεύει για να συναντήσει το φάντασμα του πατέρα του - μια από τις πολλές ψυχές που, συνωστίζονται στα ξεχειλισμένα νερά, στη μεγάλη κατάβαση του ΣΤ', Βιβλίου της Αινειάδας. 

 

  

Ο περατάρτης Χάρων στα ύδατα της Στυγός του Κάτω κόσμου. Έργο του Nτορέ.

O Χάρων, ο περατάρης, μεταφέρει τις ψυχές των πρόσφατα πεθαμένων στη Στύγα και, για να είναι το πέρασμα ασφαλές, απαιτεί να τοπoθετείται στα χείλη του νεκρού ένας οβολός, ώστε να πληρώσει για τη μεταφορά του στην υπογαία.

Ο Φλεγέθων είναι ο ποταμός της ζέστης, της φωτιάς και του κοχλάζοντος αίματος, που πιστεύεται ότι ρέει σε στροβίλους και δίνες, κατεβαίνοντας στα βάθη του Ταρτάρου, της αβύσσου των καταραμένων. 

Βαθιά κάτω από την επιφάνεια του Κάρσο, στη ΒΑ Ιταλία κυλά ένας ποταμός γνωστός ως Τίμαβο - με μαιάνδρους κι ορμητικά νερά, που σε κάποια σημεία ρέει σε κάθετο βάθος πάνω από 300 μέτρα κάτω απ’ το φως.

  

Κάτω από την επιφάνεια, υδροφορείς γεμίζουν και αδειάζουν μες στους αιώνες, υπάρχουν λαβύρινθοι μέσα από τους οποίους το νερό κυκλοφορει για χιλιετίες, υπάρχουν σπήλαια μεγάλα σαν στάδια, και υπάρχουν υπόγειοι ποταμοί με καταρράκτες, ρεύματα και λιμνάζοντα σημεία.

 Ο Κωκυτός είναι ο πιό κρύος από τους πέντε, ο ποταμός του θρήνου, σαρωμένος από παγερούς ανέμους και στερεοποιημένος σε πάγο σε μερικά σημεία. Εκεί που κυλά o Κωκυτός, τα ρεύματά του βγάζουν ασταμάτητες κραυγές πόνου καθώς κατρακυλούν με ορμή και στροβιλίζονται στις καμπές. 

Ο Αχέρων είναι ο πιο ήρεμος από τους άναστρους ποταμούς, ο ποταμός της θλίψης, όπου ο Χάρων προσφέρει τις υπηρεσίες του. 

Κυλά τόσο βαθιά στην κόλαση, που κάποιες φορές είναι συνώνυμός της, όπως αταν λέει η Ήρα στην Αινειάδα: «Flectere si nequeo superos, Acheronta jiovebo», «Αν δεν μπορώ να μεταπείθω τους Ουρανούς, θα κινήσω τον Αχέροντα».

 Ο Φρόιντ χρησιμοποίησε τούτη τη φράση ως μότο στην Ερμηνεία των ονείρων, που η ίδια είναι μια εξερεύνηση των ρευμάτων σε μια ψυχολογική υπογαία - των άναστρων ποταμών του id [Εκείνου] που ρέουν κάτω από την ηλιοφώτιστη επιφάνεια του συνειδητού voυ και εδώ κι εκεί αναβρύζουν με ορμή. 

 

Κολυμπώντας στο Grotto της νήσου Makatea, στο Πολυνησιακό Αρχιπέλαγος Tuamotu.

 

Ο λόγος που η κλασική γραμματεία έχει ποταμούς που βυθίζονται στο σκοτάδι είναι γεωλογικός: πάρα πολύ από το τοπίο όπου αυτή n γραμματεία γράφτηκε και βιώθηκε είναι από τη φύση του καρστικό. 

 

Slovenský kras

Το καρστ -από το σλοβενικό kras- είναι μια τοπογραφία δημιούργημά από τη διάλυση διαλυτών πετρωμάτων και ορυκτών: κυρίως ασβεστόλιθου, μα και δολομίτη, γύψου κ.ά. 

Το καρστ είναι πάρα πολύ πλούσιο στις υπογαίες του - κι επίσης είναι έδαφος όπου το νερό αρνείχαι να υπακούσει στους συνηθισμένους του τρόπους κίνησης. 

Η υδρολογία του καρστ είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και όχι ολότελα κατανοητή. Στο καρστ, πηγές βγαίνουν από τη γυμνή πέτρα. Οι κοιλάδες είναι «τυφλές». 

Ένας ποταμός μπορεί να εξαφανιστεί σ’ ένα σημείο και να εμφανιστεί σ’ άλλο, όπου οι νέοι του γείτονες του δίνουν νέα ονομασία. 

Λίμνες εμφανίζονται, που δεν έχουν υδάτινες οδούς να κυλούν μέσα τους ή απ’ αυτές, αλλά γεμίζουν από κάτω, καθώς ο υδροφόρος ορίζοντας στο καρστ ανεβαίνει ή αδειάζει ανάλογα με την εποχή και το νερό (οι «εξαφανιζόμενες λίμνες» που περιέγραψε στη Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου το 1689 ο Γιόχαν Φον Βάλβασορ, καταγόμενος από την περιοχή που τώρα είναι η Σλοβενία).

 Καταβόθρες και φρέατα σημαδεύουν το καρστικά τοπία σαν χάσκοντα στόματα, καθιστώντας το καρστ επικίνδυνο στη διάσχιση τη νύχτα ή με χιόνι.

 Κάτω από την επιφάνεια -αν μπορεί να ειπωθεί ότι το καρστ έχει επιφάνεια- υδροφορείς γεμίζουν και αδειάζουν μες στους αιώνες, υπάρχουν λαβύρινθοι μέσα από τους οποίους το νερό κυκλοφορεί για χιλιετίες, υπάρχουν σπήλαια μεγάλα σαν στάδια, και υπάρχουν υπόγειοι ποταμοί με καταρράκτες, ρεύματα και λιμνάζοντα σημεία. 

 

Οι άναστροι ποταμοί όπως τους απεικόνισε ο Johann Jakob Schluchzer, το 1716 Σε έναν καρστικό τόπο, μπορεί να συμβαίνουν βίαιες καταρρεύσεις τομ εδάφους, όπως στην Ταϊπέι, όπου κυκλικά τμήματα δρόμου εξαφανίζονται θαρρείς κι ένα τέρας κατέβασε με ορμή το πόδι του σε μια διασταύρωση

. Η χαρακτηριστική τοπογραφία του καρστ έχει αναπτύξει τις δικές της χαρακτηριστικές γλώσσες μορφής και απουσίας: μια doline (αγγλικά) είναι μια καταβόθρα σαν χοάνη· ένα abime ή gouffre (γαλλικά) είναι ένα σκαμμένο από το νερό φρέαρ που μπορεί να βυθίζεται σε βάθος χιλιάδων ποδιών· μια cenote (ισπανικά) είναι μια κατακρημνισμένη καταβόθρα, πλημμυρισμένη συχνά· ένα okna (σλοβενικά) είναι ένα σημείο όπου το νερό έχει σκάψει ένα διαμπερές πέρασμα μέσ' από τον βράχο, σαν να δημιούργησε ένα «παράθυρο» στην πέτρα. 

 

Στο Γουαϊτόμο στη Νέα Ζηλανδία ένας υπόγειος ποταμός φωτίζεται από τον γαλαξία των πυγολαμπίδων Arachnocampa luminosa, που ζουν στην οροφή του σπηλαίου και διαστίζουν την πέτρα της με γαλαξίες μπλε αστεριών ανάμεσα στους σταλακτίτες. 

 Οι Γκουιτσόου και Γιουνάν στην Κίνα· η πεδιάδα Νάλαρμπορ στην Αυστραλία· μεγάλες περιοχές της Βόρειας Αμερικής, συμπεριλαμβανομένου μεγάλου μέρους της Φλόριντα· η χερσόνησος του Γιουκατάν στο Μεξικό· η Λευκή Κορυφή, οι Μέντιπ, οι κοιλάδες του Γιόρκσαϊρ και το δάσος του Ντιν στην Αγγλία· οι ασβεστολιθικές χαράδρες και τα ορεινά της κεντρικής και νότιας Γαλλίας - όλα τούτα είναι καρστικά τοπία. Στις Φιλιππίνες ένας παλιρροιακός ποταμός ρέει για πάνω από είκοσι τέσσερα μίλια κάτω από το καρστ, εκ των οποίων έξι μίλια είναι πλωτά. Στο Γουαϊτόμο στη Νέα Ζηλανδία ένας υπόγειος ποταμός φωτίζεται από τον γαλαξία των πυγολαμπίδων Arachnocampa luminosa, που ζουν στην οροφή του σπηλαίου και διαστίζουν την πέτρα της με γαλαξίες μπλε αστεριών ανάμεσα στους σταλακτίτες. Και, εκεί που η βορειοανατολική Ιταλία γειτονεύει με τη Σλοβενία, υψώνεται ένα μακρύ ασβεστολιθικό οροπέδιο γνωστό στα ιταλικά ως II Carso, Καρστ. Βαθιά κάτω από την ανεμόδαρτη, σφυροκοπημένη από τον ήλιο πέτρα του Κάρσο κυλά ένας ποταμός γνωστός ως Ρέκα στα σλοβενικά και Τίμαβο στα ιταλικά - ένας ποταμός με μαιάνδρους κι ορμητικά νερά, που σε κάποια σημεία ρέει σε κάθετο βάθος πάνω από 300 μέτρα κάτω απ’ το φως. 

____________ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ROBERT MACFARLANE, «ΥΠΟΓΑΙΑ, ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΑ ΒΑΘΗ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ» ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, ΣΕ ΜΤΦΡ. ΜΙΧΑΛΗ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΥ. 

ΠΗΓΗ

Let's block ads! (Why?)

ΠΗΓΗ

ΠΕΡΙΕΡΓΑ - STRANGE