Η Πίπι Φακιδομύτη δημιουργήθηκε για να μην γίνουν τα παιδιά «ψυχοπαθείς όπως ο Χίτλερ ή παρόμοιοι δικτάτορες»

Οι αξίες της, η ανεξαρτησία, η ελεύθερη σκέψη και η καλοσύνη της Πίπη, λειτουργούσαν ως αντίδοτο στα αυταρχικά καθεστώτα της ναζιστικής Γερμανίας και της σταλινικής Σοβιετικής Ένωσης.

Η Πίπη Φακιδομύτη, το άτακτο κορίτσι με τις κόκκινες κοτσίδες, τα τεράστια παπούτσια και την αφοπλιστική αυτονομία, γεννήθηκε το 1945 ως μια φιγούρα χαράς και ελευθερίας σε έναν κόσμο που έβγαινε τραυματισμένος από τον πιο καταστροφικό πόλεμο της ιστορίας του. Για δεκαετίες αντιμετωπίστηκε κυρίως ως ένα εμβληματικό παιδικό πρόσωπο, μια ηρωίδα που αντιστρέφει τους κανόνες της καθημερινότητας και ζει χωρίς γονείς, χρήματα ή φόβο.

Ωστόσο, ένα νέο ντοκιμαντέρ φωτίζει τις λιγότερο γνωστές συνθήκες κάτω από τις οποίες η Astrid Lindgren δημιούργησε την Πίπη, συνδέοντας άρρηκτα τη γέννησή της με τις πιο σκοτεινές ημέρες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και με μια συνειδητή, βαθιά αντιφασιστική στάση.

Τα πολεμικά ημερολόγια της συγγραφέως

Το ντοκιμαντέρ A World Gone Mad – The War Diaries of Astrid Lindgren, σε σκηνοθεσία του Wilfried Hauke, υποστηρίζει ότι η Πίπη είναι κυριολεκτικά παιδί του πολέμου. Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, χωρίς τη βία, την κατάρρευση των αξιών και το ηθικό σοκ της εποχής, η ηρωίδα αυτή δεν θα είχε υπάρξει. Η ταινία βασίζεται στα πολεμικά ημερολόγια της Lindgren και παρουσιάζει τρεις γενιές της οικογένειάς της, ενώ οι δραματοποιημένες σκηνές στηρίζονται αποκλειστικά σε λόγια που η ίδια είχε γράψει ή πει, χωρίς καμία μυθοπλαστική προσθήκη. Το αποτέλεσμα είναι ένα πορτρέτο μιας γυναίκας που, μέσα στην καθημερινή αγωνία, μετατρέπει την προσωπική της αντίσταση σε παιδική λογοτεχνία.

Το 1939, η Lindgren ζούσε μια φαινομενικά ήσυχη μεσοαστική ζωή στη Στοκχόλμη. Ήταν μητέρα δύο μικρών παιδιών, σύζυγος ενός επιτυχημένου επαγγελματία και χωρίς δημόσια παρουσία. Η Σουηδία διατηρούσε πολιτική ουδετερότητα, όμως αυτό δεν σήμαινε αποστασιοποίηση. Η Lindgren ήταν φανατική αναγνώστρια ειδήσεων και δηλωμένη αντίπαλος του ναζισμού. Έκοβε άρθρα εφημερίδων για τον πόλεμο και τα κολλούσε σε τετράδια, ενώ χάρη στις δακτυλογραφικές της ικανότητες βρήκε εργασία στο κέντρο ελέγχου αλληλογραφίας, όπου διάβαζε ιδιωτικές και στρατιωτικές επιστολές που άνοιγαν στο πλαίσιο της λογοκρισίας.

Μέσα από αυτές τις επιστολές, η Lindgren ήρθε αντιμέτωπη με τις πρώτες άμεσες μαρτυρίες για τη συστηματική εξόντωση των Εβραίων. Στα ημερολόγια που άρχισε να κρατά εκείνη την περίοδο, αναφέρεται επανειλημμένα στους πρόσφυγες και στα εγκλήματα του πολέμου. Σε καταχώρηση του Μαΐου 1941 σημειώνει ότι χιλιάδες Εβραίοι μεταφέρονται καθημερινά στην Πολωνία σε απάνθρωπες συνθήκες, στο πλαίσιο ενός σχεδίου που μετατρέπει ολόκληρη τη χώρα σε γκέτο θανάτου. Η ίδια παρατηρεί πως άλλο είναι να διαβάζεις κάτι αφηρημένα σε μια εφημερίδα και άλλο να το συναντάς γραμμένο σε μια προσωπική επιστολή, όπου η φρίκη γίνεται άμεση και σχεδόν σωματική.

Ο Hauke επισημαίνει ότι όσο περνούσε ο καιρός, τα ημερολόγια γίνονταν όλο και πιο συναισθηματικά, καθώς η Lindgren αντιλαμβανόταν πως κατέρρεε η παλιά ιδέα της ευρωπαϊκής κουλτούρας που η ίδια είχε αγαπήσει μεγαλώνοντας με τον γερμανικό πολιτισμό και τη φιλοσοφία. Τα 17 μικρά σχολικά τετράδια όπου κατέγραφε τις σκέψεις της ανακαλύφθηκαν αργότερα στο διαμέρισμα όπου έζησε μεγάλο μέρος της ζωής της και εκδόθηκαν το 2015, πολλά χρόνια μετά τον θάνατό της. Για τον σκηνοθέτη, αυτά τα ημερολόγια αποτελούν τον άμεσο πρόδρομο της παιδικής της λογοτεχνίας.

Η Πίπη γεννήθηκε αρχικά ως προφορική αφήγηση. Το όνομά της το επινόησε η κόρη της Lindgren, η Karin, ενώ η ίδια η συγγραφέας άρχισε να πλάθει ιστορίες για να την διασκεδάσει στις συχνές ασθένειες της παιδικής της ηλικίας. Το 1944, όταν η Lindgren τραυματίστηκε στο πόδι και έμεινε καθηλωμένη στο κρεβάτι για τρεις εβδομάδες, άρχισε να γράφει και να επιμελείται συστηματικά τις πρώτες ιστορίες της Πίπης. Εκείνη την περίοδο, η προσωπική της ζωή κατέρρεε. Ο γάμος της διαλυόταν, καθώς ανακάλυψε ότι ο σύζυγός της διατηρούσε άλλη σχέση και ζητούσε διαζύγιο. Η συγγραφή της Πίπης λειτούργησε ως τρόπος επιβίωσης μέσα σε αυτόν τον προσωπικό και ιστορικό σκοτεινό ορίζοντα.

Ο Hauke υποστηρίζει ότι μέσα από τη γραφή, η Lindgren βρήκε κάτι αποκλειστικά δικό της, κάτι που της έδωσε ξανά δύναμη και αυτονομία. Παράλληλα, την απασχολούσε έντονα το ζήτημα της παιδικής αγωγής και το πώς μπορούν τα παιδιά να μεγαλώσουν χωρίς να εξελιχθούν σε αυταρχικές ή ψυχοπαθητικές προσωπικότητες σαν εκείνες που γεννούσαν δικτάτορες. Η Πίπη ενσάρκωνε αυτή την αγωνία. Ήταν ένα παιδί που δεν υπάκουε τυφλά, που αμφισβητούσε την εξουσία, που λειτουργούσε με καλοσύνη και χιούμορ χωρίς να αποδέχεται την επιβολή.

Ο εγγονός της Lindgren, Johan Palmberg, θυμάται τη συγγραφέα ως μια γυναίκα με μοναδική ικανότητα επικοινωνίας με τα παιδιά. Εξηγεί ότι μπορούσε να επιστρέφει, με έναν δικό της τρόπο, στο πώς βιώνεται ο κόσμος από την παιδική σκοπιά και να συνομιλεί με τα παιδιά χωρίς διδακτισμό. Δεν έθετε βαρετές ερωτήσεις ενηλίκων, αλλά ουσιαστικά παιδικά ερωτήματα. Αυτή η στάση εξηγεί και τη διαχρονική απήχηση της Πίπης.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η επιτυχία της Πίπης το 1945 οφειλόταν στον χαρούμενο ατομικισμό της. Μετά από χρόνια τρόμου, εμφανίστηκε ως μια ανάσα ελευθερίας. Οι αξίες της, η ανεξαρτησία, η ελεύθερη σκέψη και η καλοσύνη, λειτουργούσαν ως αντίδοτο στα αυταρχικά καθεστώτα της ναζιστικής Γερμανίας και της σταλινικής Σοβιετικής Ένωσης. Η Πίπη δεν ήταν απλώς ένα παιδί που σήκωνε άλογα ή κορόιδευε την αστυνομία, αλλά μια μορφή που ενσάρκωνε το ακριβώς αντίθετο της ναζιστικής ιδεολογίας.

Σήμερα, καθώς συμπληρώνονται 80 χρόνια από τη δημιουργία της, η Πίπη Φακιδομύτη γιορτάζεται με εκδηλώσεις, επανεκδόσεις και νέες κινηματογραφικές προσαρμογές. Η οικογένεια της Lindgren τονίζει ότι η σημασία της δεν έχει μειωθεί, αντιθέτως ενισχύεται σε έναν κόσμο που μοιάζει ξανά εύθραυστος και απειλητικός. Η ανεξαρτησία, η γενναιοδωρία και η καλοσύνη της Πίπης δεν ανήκουν στο παρελθόν, αλλά συνιστούν μια διαρκή υπενθύμιση ότι η αντίσταση μπορεί να πάρει τη μορφή ενός παιδιού που αρνείται να φοβηθεί.

Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr

iefimerida