ΕΝΑ ΧΩΡΙΟ ΓΕΜΑΤΟ ΤΡΟΥΛΟΥΣ

Το Alberobello είναι μια πόλη στην περιοχή του Μπάρι της Ιταλίας γνωστή και σαν η «πρωτεύουσα των τρούλων» εξαιτίας των παραμυθένιων τρούλων του 15ου αιώνα που κοσμούν τα περισσότερα κτήρια της πόλης.
Αλμπερομπέλο...Οι τρούλοι που διώχνουν το κακό
Το χωριό Αλμπερομπέλο μοιάζει σαν σκηνικό σε παραμύθι και έχει ανακηρυχθεί από την Unesco ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Αν επισκεφθείτε τη Νότια Ιταλία, ένα πέρασμα από εκεί είναι επιβεβλημένο!

Στις καταπράσινες πεδιάδες της Nότιας Ιταλίας, στη φημισμένη Μεγάλη Ελλάδα, άλλων, ένδοξων εποχών, οι δρόμοι περνούν ανάμεσα από απέραντες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, αγρούς, ελαιόδεντρα, αμπέλια και αγροκτήματα.

Γη πλούσια σε καρπούς και γεύσεις, πλούσια και σε χρώμα, έτσι όπως το στεριανό πράσινο και το μεσογειακό μπλε εναλλάσσονται διαρκώς στο βλέμμα.

Κάθε τόσο τραβούν την προσοχή ένα ή δύο μαζί ιδιόμορφα κτίσματα, πέτρινα, χαμηλά, με κωνικές στέγες φτιαγμένες από πέτρες τοποθετημένες κυκλικά, έτσι ώστε το κάθε επίπεδο να στηρίζει το ανώτερό του, καταλήγοντας στην κορυφή του κώνου.

Οι περιβόητοι Τρούλοι της Πούλιας βρίσκονται διάσπαρτοι σε όλες τις επαρχίες της, από τα περίχωρα του Μπάρι και του Μπρίντεζι μέχρι τον Τάραντα, την πιο γνωστή ελληνική πόλη της Μάνια Γκρέτσια, με χαρακτηριστικότερο τόπο συγκέντρωσής τους το Aλμπερομπέλο, την ονομαζόμενη Πρωτεύουσα των Τρούλων.

Οι τρούλοι, το όνομα των οποίων μπορεί να προέρχεται από τη βυζαντινή λέξηturris ή από τον ελληνικό θόλο, δεν είναι τυχαία δημιουργήματα της φαντασίας και της αξιοσύνης κάποιων χαμένων στο χρόνο κατοίκων της περιοχής.
Η προέλευσή τους έχει σαφή ιστορική ρίζα και αιτία, κάπου στον 16ο αιώνα.

Η ευρύτερη δασική τότε περιοχή, που ονομαζόταν χαρακτηριστικά "Το Δάσος", προσφέρθηκε σαν δώρο από τον Φερδινάνδο της Αραγωνίας στον Οίκο των Aκουαβίβα του Κονβερσάνο για τις απώλειες που είχαν υποστεί κατά την υπεράσπιση της χώρας από τις επιδρομές των Τούρκων.

Οι χωρικοί που κατέκλυσαν το Δάσος για να καλλιεργήσουν την πλούσια γη, ήταν ευνοημένοι ως προς τη σοδειά, αφού μόνο ένα πολύ μικρό μερίδιό της αποδιδόταν ως δασμός, ήταν όμως απόλυτα στερημένοι οποιουδήποτε πολιτικού και ιδιοκτησιακού προνομίου και δικαιώματος.
Σήμαινε αυτό ότι τα καταλύματά τους έπρεπε να είναι προσωρινά και απαγορευόταν διά φεουδαρχικού διατάγματος οποιαδήποτε σταθερή κατασκευή με ασβεστοκονίαμα.

Τον 17ο αιώνα, ένας από τους Κόμητες των Ακουαβίβα, που κυβερνούσαν την περιοχή στο όνομα του βασιλιά της Ισπανίας, ο Τζιάν Τζιρολάμο ΙΙ, είχε την ιδέα της κατασκευής αυτού του στεγνού δημιουργήματος από πέτρες.

Ονομάζονταν κιάνκολε (chiancole) αυτές που χρησιμοποιούνταν για το δάπεδο και κιάνκε (chianche) αυτές που χρησιμοπιούνταν για την κατασκευή της κωνικής οροφής.

Και ήταν κομμένες με τέτοιο τρόπο, ώστε αφ' ενός να στηρίζονται καλά μεταξύ τους τόσο στην οριζόντια όσο και στην κάθετη κωνοειδή διάταξη και αφ' ετέρου να μπορούν να διαλυθούν και να σκορπιστούν γύρω γύρω στην περίπτωση επιθεώρησης του Βασιλιά.
Eτσι, άρχισε η κατασκευή των οικημάτων αυτών, μέσα στα οποία οι χωρικοί ζούσαν απλά, αλλά προστατευμένοι από το κρύο του χειμώνα και τις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού.

Κι ενώ πράγματι γλίτωναν από την μήνιν του Iσπανού μονάρχη, εξακολουθούσαν να μην έχουν κανένα απολύτως δικαίωμα ιδιοκτησίας πάνω στα οικήματα αυτά, στους Τρούλους, που σιγά σιγά αυξάνονταν και πληθύνονταν, ζώντας κάτω από τη διακυβέρνηση ενός τοπικού άρχοντα που αποδείχθηκε πολυμήχανος αλλά ταυτόχρονα σκληρός και άτεγκτος.

Το Aλμπερομπέλο απέκτησε την ανεξαρτησία του και τη δική του παρουσία στο χάρτη το 1797, σε μια εποχή που ο πληθυσμός του αριθμούσε ήδη περί τους 3.500 κατοίκους.

Μια ομάδα τολμηρών για την εποχή χωρικών κατέφυγε στον Τάραντα και ζήτησε ακρόαση από τον βασιλιά Φερδινάνδο IV, εκθέτοντάς του την κατάσταση του χωριού τους και επιτυγχάνοντας τελικά τη βασιλική διαταγή «απελευθέρωσής» τους από το μέχρι τότε ισχύον καθεστώς και τη δημιουργία του δικού τους πλέον χωριού.

Τα δέντρα του πολέμου

Για το όνομα του οικισμού υπάρχουν δύο εκδοχές, όπως άλλωστε συμβαίνει συχνά στην Ιστορία.
Κατά τη μία θεωρία, η λέξη -που στη σύγχρονη ιταλική της μετάφραση σημαίνει «Όμορφο Δέντρο»- προήρθε από τις πάμπολλες βελανιδιές του Δάσους της ιστορίας.

Κατά μιαν άλλη πιο ιστορική ερμηνεία, επειδή η Πούλια απέκρουε συχνά επιδρομές επίδοξων κατακτητών, κυρίως Τούρκων, και ήταν κατάφυτη με δέντρα, το όνομα προήρθε από το λατινικό Sylva Arboris Belli, το Δάσος με τα Δέντρα του Πολέμου.

Σήμερα, ο οικισμός αποτελεί ισχυρό πόλο έλξης τουριστών, χωρίς όμως να έχει χάσει την ομορφιά, την ιδιαιτερότητά του και την ιστορική και πολιτιστική του σημασία.
Το μέρος θυμίζει σκηνικό παιδικού παραμυθιού κι αν έχεις και λίγη φαντασία παραπάνω, μπορεί να σου ανοίξει την όρεξη για γλυκό.
Χωρισμένο από τον κεντρικό δρόμο σε δύο πλευρές, το Aλμπερομπέλο έχει περισσότερους από 1.000 τρούλους.

Από τη μία πλευρά του δρόμου, προς το νότο, μικρά δρομάκια διακλαδώνονται μεταξύ των Τρούλων, κάποιων αφημένων στη βορά του χρόνου και κάποιων ανακαινισμένων σε μικρές αλλά σύγχρονες κατοικίες ή σε μαγαζάκια με αναμνηστικά είδη.
Απέναντι, κοιτώντας ανατολικά, η λιγότερο εμπορική και γι' αυτό πιο παραδοσιακή μεριά της πόλης έχει άλλους 400 τρούλους, πολλοί από τους οποίους χρησιμοποιούνται ακόμη σήμερα σαν κανονικές οικογενειακές κατοικίες.

Το μάτι χάνεται μέσα στο πλήθος των καμπύλων και στις σκούρες αποχρώσεις του γκρίζου της πέτρας.

Ξεχωριστοί στην ομοιομορφία του τοπίου είναι οι Σιαμαίοι Τρούλοι και ο Κυρίαρχος Τρούλος του 16ου αιώνα, που είναι ο μόνος με δύο ορόφους, σήμερα μουσείο με την ιστορία και την εξέλιξη τόσο των Τρούλων όσο και του Aλμπερομπέλο.
Η κατασκευή των τρούλων είναι συγκεκριμένη, χωρίς πολλές παρεκκλίσεις:

Το οίκημα είναι σχεδόν τετράγωνο ή ορθογώνιο, με τοίχους πάχους από 80 εκατοστά μέχρι 2,70 μέτρα, ενώ η στέγη έχει την παραδοσιακή πέτρινη κωνική μορφή.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα σύμβολα που είναι ζωγραφισμένα με κιμωλία στις στέγες, καθώς και οι κορυφές τους.
Προστασία απ' το κακό μάτι

Έκφραση προλήψεων και έκκλησης μεταφυσικής βοήθειας, τα σύμβολα έχουν παμπάλαια προέλευση.
Μαγικά, παγανιστικά, χριστιανικά.

Οι χωρικοί αρχικά τα ζωγράφιζαν στις στέγες για προστασία από το κακό μάτι και καλοτυχία και αργότερα τα συνέδεσαν και με τη χριστιανική πίστη.
Άλλη μία από τις ανά τον κόσμο απτές αποδείξεις της αέναης ανάγκης του ανθρώπου για επίκληση του Θείου, του μεταφυσικού, του δυνατότερου από αυτόν.

Πρωτόγονα σχέδια που συμβολίζουν την πνευματικότητα, την προσευχή και την ευτυχία, την παγκόσμια ενέργεια, την ενότητα, την πίστη και τη δύναμη του νου και της καρδιάς.

Σύμβολα του Hλίου και των πλανητών, του Δία, του Aρη, του Ποσειδώνα, του Κρόνου, του Πλούτωνα και της Αφροδίτης, σύμβολα του ζωδιακού κύκλου όπως ο Κριός και οι Ιχθύες, σύμβολα που αναφέρονται στον Χριστό, στην Παναγία, στη Θεία Χάρη και στην αδελφοσύνη.

Ακόμη και η χρήση της κιμωλίας ως υλικού δεν ήταν τυχαία, αφού η κιμωλία και το λευκό χρώμα συμβόλιζαν την κάθαρση.

Σήμερα τα σύμβολα αυτά αποτελούν σήματα κατατεθέντα της Πούλιας και κυριαρχούν στα αναμνηστικά είδη της περιοχής.
Οι κορυφές των τρούλων συχνά έχουν περίτεχνο σχήμα:
Άλλοτε σφαιρικό, άλλοτε πυραμιδοειδές, ρομβικό, με σταυρό ή κάποιο άλλο σχέδιο.

Παλαιότερα αποκαλούνταν και «κλειδιά», αφού αρκούσε να τραβηχτεί η κορυφή για να αποσυναρμολογηθεί ολόκληρη η σκεπή και ήταν περίπου η υπογραφή του δημιουργού του τρούλου, που τις περισσότερες φορές ήταν ο οικογενειάρχης που κατοικούσε σε αυτόν.

Σε κάποιες μάλιστα εποχές το σχέδιο που κοσμούσε την κορυφή αποτελούσε ένδειξη κύρους των κατοίκων του, ενώ αν ένας τρούλος δεν είχε τίποτε στην κορυφή, η οικογένεια εθεωρείτο φτωχή και ταξικά υποδεέστερη.

Το εσωτερικό των τρούλων ήταν σχετικά απλό: ένας ή το πολύ δύο χώροι φιλοξενούσαν την οικογένεια και τις ανάγκες της, ενώ υπήρχε και ένας υπαίθριος χώρος για τα ζώα.

Στην κορυφή των τρούλων υπάρχουν κάποια σχήματα που μπορεί να είναι ένας δίσκος, μια σφαίρα, ένας κώνος, ένα πολύεδρο ή κάτι σαν μπολ και δείχνουν ποιός ήταν ο κατασκευαστής.

Επίσης σε πολλούς τρούλους μπορούμε να δούμε σύμβολα από ασβέστη, όπως πχ σταυρούς, καρδιές που τις διαπερνά βέλος, δέντρα, περιστέρια και πολλά ακόμα.

Σε κάποιες περιπτώσεις ο θόλος του οικήματος χρησιμοποιόταν είτε σαν αποθήκη είτε σαν μικρό υπνοδωμάτιο για τα παιδιά που επικοινωνούσε με το κάτω πάτωμα με μια απλή ξύλινη σκάλα.

Σήμερα στα ανακαινισμένα σπιτάκια τηρείται η παραδοσιακή αρχιτεκτονική, εμπλουτισμένη με τις απαραίτητες στον 21ο αιώνα ανέσεις.
Πολλές οικογένειες κατοικούν στην πόλη του Aλμπερομπέλο, ενώ τα τελευταία χρόνια υπάρχει κύμα ενδιαφέροντος από ξένους όχι μόνο για ολιγοήμερη ή πιο μακροχρόνια ενοικίαση, αλλά ακόμη και για αγορά ενός παραδοσιακού τρούλου.
Στις περιπτώσεις μάλιστα που κάποιο οίκημα δεν έχει ακόμη αναπαλαιωθεί, το ενδεχόμενο της πώλησής του με την προοπτική της αναπαλαίωσης αντιμετωπίζεται μάλλον θετικά.

Άλλωστε, η παράδοση εδώ δεν κινδυνεύει.
Ήδη από το 1930 η ιταλική κυβέρνηση είχε ανακηρύξει το Aλμπερομπέλο Εθνικό Μνημείο, ενώ από το 1996 η πόλη συμπεριλαμβάνεται στα Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Σύμφωνα με τα κριτήρια κατάταξης του Οργανισμού (iii, iv και v), η πόλη θεωρείται «διακεκριμένης παγκοσμίου αξίας» λόγω της προϊστορικής τεχνικής κατασκευής που επιβίωσε ανά τους αιώνες και όχι απλώς διατηρήθηκε, αλλά εξακολούθησε να χρησιμεύει λειτουργικά μέχρι τις μέρες μας.