Ο θησαυρός του Φρόιντ

Στέγαζε 2.000 αρχαία έργα τέχνης στο ιατρείο του, έλεγε «καλημέρα» στο αγαπημένο του κινέζικο άγαλμα και αναγκάστηκε να μεταφέρει τα αντικείμενα στο Λονδίνο για να μην πέσουν στα χέρια των ναζί.

Δήλωνε ερασιτέχνης, με τη διπλή έννοια. Δεν ήταν γνώστης, ήταν όμως εραστής της τέχνης. «Τα έργα τέχνης ασκούν ισχυρή επίδραση πάνω μου», έλεγε ο Ζίγκμουντ Φρόιντ. Επί σαράντα χρόνια συνέλεγε έργα τέχνης, και μάλιστα αρχαιότητες. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να μη μοιράζεται το πάθος ενός ανθρώπου που θαύμαζε, του Ερρίκου Σλήμαν;
Όλα άρχισαν το 1896, οπότε και έκανε τις πρώτες αγορές, λίγους μήνες μετά τον θάνατο του πατέρα του. Όπως φαίνεται, αυτός ήταν ένας από τους τρόπους που διάλεξε για να αντιμετωπίσει τη θλίψη της απώλειας. Αυτή η περίοδος αποτέλεσε σημείο καμπής στη ζωή και στο έργο του και καλλιέργησε ιδιαίτερα την αυτοαμφισβήτηση.

Ο αρχαιολόγος έχει ένα σημαντικό κοινό στοιχείο με τον ψυχαναλυτή. Πρέπει να διερευνούν τα βάθη κάτω από την επιφάνεια. Το παρόν βασίζεται σε πολλά στρώματα παρελθόντος. Μονάχα συλλέγοντας αρχαία ή αναμνήσεις εμπειριών μπορεί στη συνέχεια να προβούμε σε ανασύσταση. Αυτές οι αρχές του Φρόιντ έπαιξαν ίσως μεγάλο ρόλο στο να γίνει συλλέκτης.



Η συλλογή του Φρόιντ επικεντρώνεται στην αιγυπτιακή τέχνη, αλλά είχε αποκτήσει και ελληνικές και ρωμαϊκές αρχαιότητες, όπως και αρχαία της Ασίας. Αρχαιοπώλες επέλεγαν αντικείμενα σε διάφορες χώρες και αγορές, τα οποία και του πωλούσαν. Ο Φρόιντ είχε προτίμηση στα αυθεντικά, αν και είχε αγοράσει και μερικά αντίγραφα.

Η συλλογή του, με πάνω από 2.000 κομμάτια αρχαίας τέχνης, στεγαζόταν σε δύο αίθουσες στο ιατρείο του.Όλος ο ζωτικός χώρος των δύο αυτών αιθουσών χρησιμοποιούνταν για την έκθεσή της.

Η μούμια


Ανάμεσα στα κομμάτια που του ανήκαν περιλαμβάνονται το μπούστο μιας αιγυπτιακής μούμιας, ένας σημαντικός αριθμός δαχτυλιδιών και πολλοί σκαραβαίοι. Ωστόσο, η μεγάλη του προτίμηση ήταν τα αγαλματίδια, των οποίων τα πρόσωπα έστρεφε προς το μέρος του και προς το μέρος των ασθενών του. Η αγάπη του για τα αποκτήματά του ήταν πολύ μεγάλη και έλεγε «καλημέρα» καθημερινά στο αγαπημένο του κινέζικο άγαλμα. Συχνά προέβαινε σε αναδιατάξεις των αρχαίων.


Το 1938, ο Φρόιντ έφυγε από τη Βιέννη για το Λονδίνο. Το περιεχόμενο της συλλογής του, συμπεριλαμβανομένων και 2.000 βιβλίων από τη βιβλιοθήκη του, μεταφέρθηκε στο Λονδίνο για να αποφευχθεί η ιδιοποίηση από τους ναζιστές. Τότε φωτογραφήθηκε για πρώτη φορά. Ο φωτογράφος Έντμουντ Εγκελμαν είχε περιγράψει εκστασιασμένος τη σκηνή:


«Αρχαιότητες γεμίζουν κάθε διαθέσιμο σημείο στο δωμάτιο. Ημουν ενθουσιασμένος από τις μάζες των ειδωλίων που ξεχείλιζαν σε κάθε επιφάνεια. Στα αριστερά της πόρτας ήταν μια μεγάλη βιβλιοθήκη σκεπασμένη με πανύψηλα αρχαία αγαλματίδια. Στη γωνία η καρέκλα του Φρόιντ, σχεδόν κρυμμένη... Αριστερά και δεξιά της γυάλινης πόρτας προθήκες εκατοντάδες αρχαιοτήτων. Έμεινα κατάπληκτος από τον απίστευτο αριθμό των αντικειμένων τέχνης».

Αίγυπτος και Συρία

Αιγυπτιακά αγαλματίδια, σφίγγες, αγαλματίδια θεών της αρχαίας Ελλάδας (Αρτεμις, Αθηνά κ.ά.), φαλλοί από πηλό, κορινθιακοί και αττικοί αμφορείς, ενεπίγραφες στήλες και κύλινδροι σφηνοειδούς γραφής περιλαμβάνονται στη συλλογή του κορυφαίου ανατόμου της ψυχής. Αγαλματίδια από τη Συρία, ετρουσκικά αγγεία, βαβυλωνιακές αρχαιότητες, συναντούσαν τα έργα από την Κίνα (κεφαλή φρουρού κ.ά.) και από άλλες αρχαίες χώρες.



Όπως παραδίδουν οι σύγχρονοί του, ο Φρόιντ δεν επέλεγε ομοειδή αντικείμενα ώστε να υπάρχει κάποια λογική. Περισσότερο στεκόταν στην αισθητική απόλαυση που του προσέφερε κάποιο αρχαίο. Το αγαλματίδιο της Αθηνάς, που ήταν το αγαπημένο του, το άφησε πίσω ως λεία στους ναζί, αλλά μια φίλη και συνάδελφός του από τη Γαλλία το διέσωσε και του το επέστρεψε.

Η Έκθεση

Μετά τον θάνατο του Ζίγκμουντ Φρόιντ, τη συλλογή ανέλαβε η κόρη του και από το 1986 εκτίθεται στο σπίτι του, που έχει μετατραπεί σε μουσείο.

Α. Κώττη, Εφημερίδα "Έθνος"

erroso.blogspot