Diamanda Galas-Η «καταραμένη» υψίφωνος

«Η φωνή μου είναι ένα δώρο που μου δόθηκε για να εμπνέω τους φίλους και να βασανίζω τους εχθρούς μου». Ετσι αναφέρεται η ελληνοαμερικανίδα ερμηνεύτρια Diamanda Galasστη δυνατότητά της να τραγουδά με άνεση σε έκταση τεσσάρων οκτάβων. Μια άνεση που την αξιοποίησε στο έπακρο χρησιμοποιώντας στοιχεία από την όπερα του γερμανικού εξπρεσιονισμού όπου «οι ήχοι γίνονται σώμα και οι κινήσεις λόγος».

Γεννημένη στο Σαν Ντιέγκο από έλληνες γονείς, η Diamanda έδειξε το ταλέντο της στο πιάνο σε μικρή ηλικία και ήταν οι γονείς της που την προέτρεψαν σε ανώτερες σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Το 1979 έκανε την πρώτη της δημόσια εμφάνιση στο Φεστιβάλ της Αβινιόν προκαλώντας έκπληξη και... φόβο στους παρευρισκόμενους, μια τακτική που δεν έχει σταματήσει ως τις ημέρες μας. Οι συναυλίες της γίνονται με τη βοήθεια τεσσάρων μικροφώνων και ένα σύστημα ήχου από echo και delay, μια τρομακτική εμπειρία για τους ακροατές. Το 1982 κυκλοφόρησε την πρώτη της δουλειά, το «The Litanies of Satan», ένα έργο εμπνευσμένο από τον Μποντλέρ. Ακολούθησε το«Panoptikon» και το τρίπτυχο «Masque of the Red Death». Δύο χρόνια αργότερα πέθανε ο αδελφός της Φίλιπ από AIDS και αυτό σήμανε το ξεκίνημα ενός προσωπικού αγώνα ενάντια στην ασθένεια της εποχής. Αλλα σημαντικά έργα της είναι το «Vena Cava»,βασισμένο σε μια ραδιοφωνική δουλειά του 1994, ένα έργο που απαιτεί μεγάλη φωνητική ενέργεια ταυτόχρονα με απόλυτες παύσεις. Εργα - σταθμοί είναι επίσης το «Sporting Life», που πραγματοποίησε με τη συνεργασία του John Paul Jones, μπασίστα των LedZeppelin, καθώς και το «The Singer» όπου διασκεύασε γνωστά μπλουζ. Από την περσινή περιοδεία της ­ κατά την οποία επισκέφθηκε και την Ελλάδα για τρίτη φορά ­ προέκυψε ένας ζωντανός δίσκος, στον οποίο περιέχονται ηχογραφήσεις από τις εμφανίσεις της σε αρκετές πόλεις. Το «Malediction And Prayer» ­ ­ περιέχει εκτός των άλλων διασκευές στα πολύ γνωστά «Iron Lady» του Phil Ochs, «25 Minutes to Go»που έγινε γνωστό από τον Johnny Cash, «My Heart is Empty Without You» τωνSupremes και το δικό μας «Καίγομαι, καίγομαι» του Σταύρου Ξαρχάκου σε ποίησηΝίκου Γκάτσου από την ταινία

«Ρεμπέτικο».

Τι είναι αυτό που ενώνει τα μπλουζ, τα ρεμπέτικα και τα «Ανθη του κακού» τουΜποντλέρ;

«Τα μπλουζ και τα ρεμπέτικα είναι μουσική έξω από το κατεστημένο. Μουσική από ανθρώπους που προέρχονται από το περιθώριο και θεωρείται ότι ανήκουν εκεί. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Μποντλέρ, ο οποίος σοκάρει με το "Κάιν και Αβελ" όταν "ανεβάζει" τον κακό αδελφό που είναι το διαβολικό πρόσωπο της ιστορίας, ο αουτσάιντερ. Ολα αυτά τα είδη προέρχονται από άτομα που ξόδεψαν πολύ χρόνο στην απομόνωση, επειδή δεν τους αποδέχτηκε το κατεστημένο είτε γιατί επέλεξαν οι ίδιοι να ζουν χωριστά. Η βασική ιδέα του "Malediction and Prayer" είναι η εξής: νομίζεις ότι δεν έχω δύναμη ή νομίζεις ότι με έχεις καταστρέψει, αλλά η δύναμή μου αυξάνεται και όταν θα επιστρέψω πίσω, σε ένα ή σε δέκα χρόνια, θα σε χτυπήσω με τον δικό σου τρόπο, με το δικό σου παιχνίδι και θα παραμείνω ζωντανός. Αυτό είναι πολύ ελληνικό και από τα κύρια χαρακτηριστικά του ρεμπέτικου. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με τα γκόσπελ και τα μπλουζ που μεταφέρουν το μήνυμα "να με πολεμήσεις όπως θες αλλά εγώ δεν το βάζω κάτω, γι' αυτό καλή τύχη"».

Τι βρίσκετε ελκυστικό στη μουσική του Ξαρχάκου και στην ελληνική ποίηση;

«Ω Θεέ μου! Θα τραγουδήσω κάθε τραγούδι από την ταινία "Ρεμπέτικο". Ηδη έχω μάθει το "Δίχτυ". Ο Ξαρχάκος είναι πολύ σημαντικός συνθέτης και υπάρχουν τόσο σημαντικοί καλλιτέχνες στην Ελλάδα όπως ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης και ποιητές όπως η Κική Δημουλά και η Τζένη Μαστοράκη την οποία ανακάλυψα μόλις χθες. Ως Ελληνοαμερικανίδα νιώθω απέραντη μοναξιά γιατί ελάχιστοι άνθρωποι στην Αμερική γνωρίζουν πραγματικά τον ελληνικό πολιτισμό. Αγνοούν και τον νεοελληνικό και τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Το πρώτο που τους έρχεται στο μυαλό όταν αναφέρεις την Ελλάδα είναι ο μουσακάς, το σουβλάκι και το τζατζίκι».

Τι σημαίνει για εσάς το ότι είστε Ελληνίδα γεννημένη στην Αμερική;

«Αυτό που λέω συνεχώς είναι ότι η Ελλάδα ανήκει στην Ευρώπη μόνο γεωγραφικά. Δεν ξέρουν τίποτε για το μεγαλείο του πολιτισμού της. Συνεχώς μου λένε ότι είμαι Ελληνοαμερικανίδα και δεν μπορώ να έχω άποψη. Εγώ γαλουχήθηκα από μια γενιά μεταναστών που θεωρούσαν ότι αν μιλούσες ελληνικά στην Αμερική θα σε αντιμετώπιζαν σαν σκουπίδι».

Ποιους άλλους έλληνες συνθέτες γνωρίζετε;

«Ξέρω τον Ιάννη Ξενάκη και προσπαθώ συνεχώς να γνωρίζω περισσότερους. Δεν ξέρω και πολλούς είναι η αλήθεια, αλλά επενδύω πολύ χρόνο στην ανακάλυψη ελλήνων ποιητών και συνθετών».

Υπάρχει κάποιος με τον οποίο θα θέλατε να συνεργαστείτε;

«Οπωσδήποτε όχι με τον Yanni, αν αυτόν εννοείς. Δεν θέλω να τον πληγώσω, αλλά είναι προσβλητικό για την Ελλάδα να θεωρείται ότι κάνει ελληνική μουσική. Οταν τον ακούω λέω, μάνα μου, ο κόσμος πιστεύει ότι αυτή η μουσική είναι ελληνική. Λατρεύω τη γυναίκα που τραγουδά στο "Ρεμπέτικο" (ψάχνει να βρει τον δίσκο)... τη Σωτηρία Λεονάρδου, απίστευτη φωνή και μία από τις πιο όμορφες γυναίκες στον κόσμο. Ξέρεις, στην Αμερική και στην Αγγλία όταν μιλούν για ομορφιά τοποθετούνται ευθέως στα διάφορα μέλη του ανθρώπινου σώματος, ενώ για μένα η ομορφότερη γυναίκα του κόσμου ήταν και θα είναι η Ειρήνη Παπά».

Αφιερώσατε το «Song From the Blood of Those Murdered» στις γυναίκες πουσκοτώθηκαν κατά τη δικτατορία. Πώς βιώσατε εσείς την περίοδο αυτή;

«Ηταν μια περίοδος μεγάλης μυστικότητας και δεν νομίζω ότι πολύς κόσμος γνώριζε τι ακριβώς συνέβαινε. Τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης τηρούσαν σιγή ιχθύος, όπως επίσης και όλες οι μεγάλες δυνάμεις. Επρεπε να ψάξεις μόνος σου αν ήσουν υποψιασμένος για να μάθεις ένα μέρος της πραγματικότητας για τα βάσανα που περνούσε ένας μικρός τόπος σαν την Ελλάδα. Αυτό που τονίζω είναι: Δεν γνωρίζετε ότι θα επιστρέψουμε μια ημέρα; Προσέχετε γιατί δεν θα σας ξεχάσουμε».

Τραγουδάτε σε πολλές γλώσσες. Δίνετε μεγαλύτερη αξία στην ερμηνεία στοπρωτότυπο;

«Θεωρώ τον εαυτό μου ευλογημένο που τραγουδώ σε όλες αυτές τις γλώσσες γιατί είναι εκπαίδευση της ψυχής όσο και γνώση τόσο μεγάλων ποιητών. Βεβαίως το συναίσθημα μετράει παρά πολύ, γι' αυτό όταν τραγουδώ ελληνικά νιώθω κάτι πολύ βαθύτερο. Τα τραγουδώ επίσης με διαφορετικό τρόπο από ό,τι σε άλλες γλώσσες».

Πώς νιώθετε διασκευάζοντας τραγούδια που ερμηνεύτηκαν στο παρελθόν από «ιερά τέρατα»;

«Είναι μεγάλη τιμή και μεγάλη πρόκληση. Είναι πολύ σημαντικό για μένα να διασκευάζω Willie Dixon ή Johnny Cash, όπως επίσης και να μελοποιώ κείμενα του Μποντλέρ ή του Παζολίνι».

Τι προσθέτει στη σταδιοδρομία σας η συνεργασία με καλλιτέχνες όπως ο BarryAdamson, οι Erasure και ο John Paul Jones; Είναι ένα καλλιτεχνικό άλλοθι ήκαμιά φορά νιώθετε μοναξιά;

«Πολύ γλυκό, αλλά όταν νιώθω μοναξιά βγαίνω έξω και σκοτώνω κάποιον... Αστειεύομαι! Ο John Paul Jones είναι εξαιρετική περίπτωση γιατί λατρεύει την ανατολίτικη μουσική καθώς και τον τρόπο που τραγουδώ. Εχουμε επίσης κοινό παρελθόν, αφού οι πατεράδες μας έπαιζαν μπάσο και τρομπόνι, καθώς και το γεγονός ότι όταν τα παράτησαν έγιναν καθηγητές. Είναι εξαίρετος μουσικός και έμεινα δύο μήνες σπίτι του, μαζί με τη γυναίκα του και τα παιδιά του, προκειμένου να μελετήσουμε μουσική. Κάνω συνεργασίες όταν τελειώνω με τα δικά μου σχέδια. Κερδίζω τα προς το ζην κάνοντας περιοδείες αλλά, όταν σταματώ, συνεργασίες όπως αυτή με τον John Paul Jones που τον βρίσκω πολύ σημαντικό μου αρέσουν. Με τον Barry Adamson δεν ήταν ακριβώς συνεργασία. Ημουν σε ένα στούντιο επί δέκα λεπτά με ένα ποτήρι βότκα και τραγούδησα τα μέρη μου. Με τους Erasure πάλι τους έστειλα ένα μαγνητοφωνημένο tape. Δεν υπήρχε ουσιαστική συνεργασία».

Ποια είναι η σχέση σας με τη σύγχρονη μουσική και ιδιαίτερα την ηλεκτρονική;

«Δεν ξέρω τι ακριβώς εννοείς γιατί στις ημέρες μας όλοι χρησιμοποιούν αυτόν τον τίτλο για να περιγράψουν τα πάντα. Για μένα το σημαντικότερο που έχει συμβεί σε αυτή τη μουσική που υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια είναι το "Computer World" του Ιάννη Ξενάκη. Υπάρχουν αρκετοί ανόητοι που αποκαλούν αυτή τη μουσική αδύναμη, αλλά εγώ πιστεύω ότι μπορεί να ξυπνήσει ολόκληρη πόλη».

Εχετε αρνηθεί συνεργασίες με γνωστούς καλλιτέχνες;

«Με πάρα πολλούς. Ξέρω κόσμο που με μισεί γι' αυτό. Ερχονται και μου λένε: "Ω! Diamanda, η φωνή σου ταιριάζει τέλεια στη δουλειά μου", και τους απαντώ: "Είσαι σοβαρός που θα τραγουδήσω σε αυτό το σκουπίδι;". Δεν συνεργάζομαι με κάποιον, αν δεν μου αρέσει η μουσική του, μόνο και μόνο επειδή είναι διάσημος. Επειδή η λίστα είναι μεγάλη, θα σου δώσω μια μέρα τα ονόματα των εχθρών μου».

Με τέτοια φωνή πώς και δεν κάνατε καριέρα στο κλασικό τραγούδι;

«Ξέρεις, βρίσκομαι σε αυτή τη ζωή και δεν ξέρω πόσο θα ζήσω, αλλά προτιμώ να είμαι το αφεντικό, να δημιουργώ τη δική μου μουσική».

Πότε θα τελειώσει ο προσωπικός σας αγώνας ενάντια στο AIDS;

«Θα σταματήσω όταν δεν θα χρειάζεται να πηγαίνω πια σε κηδείες και να κάνω κοντσέρτα. Αλλά τώρα πιστεύω ότι με τις θεραπείες που υπάρχουν τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα, τουλάχιστον για τους ασθενείς που έχουν οικονομική άνεση».

Θα ενδιαφερόσασταν το ίδιο για το AIDS αν δεν είχε χτυπήσει τη δική σας πόρτα;

«Βεβαίως, γιατί δούλευα πάνω σε αυτό καιρό προτού πεθάνει ο Φίλιπ, ο αδελφός μου. Γιατί το AIDS είναι από τα σημαντικότερα προβλήματα του καιρού μας, κάτι σαν την Αποκάλυψη. Βεβαίως, όταν πέθανε ο αδελφός μου ήταν η δική μου αποκάλυψη, άλλαξε όλη η θεώρηση των πραγμάτων που είχα ως τότε. Κοιτάζεις τη φωτογραφία ενός κοντινού προσώπου σου και γυρνάς από την άλλη γιατί σε πονά τόσο πολύ η θύμησή του. Αλλά δεν γράφω μόνο για δυσάρεστα πράγματα και αν κάποια πράγματα από αυτά που τραγουδώ φαίνονται καταθλιπτικά νομίζω ότι είμαι πολύ αστεία καμιά φορά. Πιστεύω ότι έχω αίσθηση του χιούμορ και αλίμονο αν δεν είχα, θα έπρεπε να ήμουν μελαγχολική όλη την ώρα».

Πείτε μου κάτι που θυμόσαστε έντονα από την Ελλάδα;

«Την τελευταία φορά που ήρθα στην Ελλάδα πήγα με τη μητέρα μου στη Μάνη να δω τους συγγενείς μου, μετά το κοντσέρτο της Θεσσαλονίκης. Είχα πολύ άσχημη διάθεση και παραπονιόμουν συνεχώς γιατί ένιωθα πολύ κουρασμένη. Η μητέρα μου, για να μου φτιάξει τη διάθεση, έλεγε συνεχώς "τι ωραία που είσαι" και μου έβγαζε φωτογραφίες στους πύργους, λέγοντας "αυτό το ύφος θέλω να έχεις, να μοιάζεις με πραγματική Ελληνίδα, με Μανιάτισσα". Κάθε φορά που το θυμάμαι γελώ και της λέω πόσο με βασάνισε τότε».

http://www.tovima.gr