Ο γλωσσικός ελληνισμός της Αγγλικής Έκπληξη και Κατάπληξη!!!

Του ΘΩΜΑ Γ. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ

Οι δύο αυτές καταπληκτικές μας λέξεις -έκπληξη και κατάπληξη- θα μάς απασχολήσουν σήμερα και είμαι βέβαιος πως θα μάς οδηγήσουν σε μερικές εκπλήξεις. Ήδη, θα διαπιστώσατε, πως αν και μοιάζουν συνώνυμες, εντούτοις, έχουν όχι ακριβώς την ίδια σημασία, αλλά παραπλήσια. Θα χρειαστούμε ένα μεγάλο πίνακα για την έρευνά μας, έναν παλιό μαυροπίνακα όπως τα... παλιά χρόνια.
Από την Κίμωλο –το νησί των Κυκλάδων– θα πάρουμε την κιμωλία μας και θα γράψουμε στο πίνακα: Το ρήμα που γέννησε και τις δύο λέξεις είναι το πλήσσω ή πλήττω = χτυπώ κάποιον, καταφέρω πλήγμα, τραυματίζω, προκαλώ βλάβη. Στη μέση φωνή έγινε πλήττομαι που σημαίνει
αισθάνομαι πλήξη, δεν έχω ενδιαφέρον για κάτι, βαριέμαι. Το ίδιο ρήμα μάς έδωσε πολλές παράγωγες λέξεις όπως: πλήξη, πλήγμα, πληγή, πλήκτρο, πληκτικός, πληκτίζω και σύνθετες λέξεις όπως: αποπληξία, αιμοπληγία και –καλή ώρα– τις δύο λέξεις του σημερινού σημειώματος έκπληξη και κατάπληξη που προήλθαν από τα ρήματα εκπλήττω και καταπλήττω.
Το εκπλήττω ή εκπλήσσω και η έκπληξη δηλώνουν μάλλον ένα ευχάριστο ξάφνιασμα για τον ομιλητή. Λέμε: Ήταν έκπληξη για μας όταν ακούσαμε τη δίχρονη Κλεοπάτρα να ομιλεί άπταιστα Ελληνικά και Αγγλικά. Το καταπλήσσω και κατάπληξη δηλώνουν ένα μάλλον δυσάρεστο για τον ομιλητή ξάφνιασμα. Λέμε: Ήταν κατάπληξη για μας όταν ακούσαμε το Νίκο να κατηγοράει έτσι τους γονείς του. Τα επίθετα όμως εκπληκτικός και καταπληκτικός έχουν πιο κοντινή συνωνυμία: Ήταν πράγματι ένα άριστα εκπληκτικό και πολύ καταπληκτικό κατόρθωμα.
Τα ρήματα εκπλήσσω και καταπλήσσω στη σημερινή μας γλώσσα έχουν μία ιδιαίτερη δυσκολία στην κλίση τους. Λέμε: εκπλήσσω, εξέπλησσα, θα εκπλήσσω, θα εκπλήξω, εξέπληξα, εκπλήξαμε, έχω εκπλήξει. Στη μέση φωνή : εκπλήσσομαι, εκπλάγηκα. Το ίδιο και το καταπλήσσω: κατέπλησσα, θα καταπλήσσω, θα καταπλήξω, κατέπληξα και στη μέση φωνή καταπλάγηκα. Για τη χρήση της μετοχής χρησιμοποιούμε τα επίθετα έκπληκτος και κατάπληκτος.
Οι τύποι εξεπλάγην και κατεπλάγην είναι της λόγιας γλώσσας μας.
ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Μέχρι την Αναγέννηση (15ος αιώνας), σύμφωνα με τον T.F.Hoad στο έργο του English Etymology, Oxford University Press 1996, έκπληξη και κατάπληξη δεν υπήρχαν στην αγγλική γλώσσα. Τις χρειαζόταν όμως και τις πήρε από τη γαλλική γλώσσα και τις προσάρμοσε στο δικό της κλιτικό σύστημα με ιδιαίτερη δυσκολία.
Το γαλλικό ρήμα ήταν estonner το οποίο προήλθε από το λατινικό extonare = εκβροντώ, μπουμπουνίζω. Τα λατινικά λεξικά λένε πως το ιερό επίθετο του Δία ήταν Tonans, αυτός που στέλνει τον τόνο = την έξαρση της φωνής με κεραυνούς. Πιο κάτω τα λεξικά λένε πως προέρχεται από το ελληνικό στένω = βροντώ, επιπλήττω και στενάζω,βογγώ. Από εδώ έγινε το αγγλικό Stunning = καταπληκτικός.
Όταν δεις κάτι το τρομερά καταπληκτικό αναστενάζεις = groan !
Με πολύ γλωσσική αλχημεία το εκπλήσσω στην αγγλική γλώσσα έγινε Astonish και το καταπλήσσω κατέληξε ως Astound. Έτσι η έκπληξη έγινε astonishment, ο έκπληκτος astonished, και ο εκπληκτικός έγινε astonishing. Κατά τον ίδιο τρόπο ο κατάπληκτος έγινε astounded και ο καταπληκτικός astounding.
ΚΑΙ ΛΙΓΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
Α.) Η χρήση του astonish: 1. The magician’s trick astonished me.
2. It was a perfect astonishment when Carton won by a point. 3. This small shop in Collins Street has an astonishing range of goods.
B) Η χρήση του astound 1. The world is astounded with the invention of the Internet. 2. She had an astounding success in theatre.
Etymological note: Astound and astonish and stun are all ultimately derived from Latin ex=out + tonare= to thunder. All three words originally connoted ( = σήμαιναν ) extreme shock, such as that suffered by one who was literally thunderstruck.; Έρχονται όμως νεότεροι άγγλοι ετυμολόγοι που λένε: All of them come from Greek στένειν = to groan = στενάζω. Ολοζώντανη ελληνική λέξη μέχρι σήμερα. Ψάξτε και μόνοι σας το γενεαλογικό τους δένδρο. Θα εκπλαγείτε!
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Η Αγγλική για να κάνει αυτές τις λέξεις πήρε μερικά θραύσματα από ελληνικά γλωσσικά αγάλματα ( αυτά που σε κάνουν να αγάλλεσαι = να χαίρεσαι ) και έκανε σπουδαίες λέξεις, γιατί δεν τις είχε.΄Ετσι η Αγγλική θριαμβεύει με ... ξένα κόλλυβα. Εμείς που τα έχουμε ΟΛΑ έτοιμα από τους προγόνους μας – τυφλωμένοι από την άκρατη ξενομανία μας – τι κάνουμε; Παίρνουμε τα σκουπίδια από ξένες γλώσσες και ολοφάνερα τα βάζουμε σε περίοπτη θέση στη δική μας και καταστρέφουμε την ελληνική μας γλώσσα. Δυστυχώς αυτό γίνεται περισσότερο από τους ... γραμματισμένους μας, για να δείξουν δήθεν ότι ξέρουν και... ξένες γλώσσες. Αυτό είναι μία απερίγραπτη και πολύ δυσάρεστη έκπληξή μας, αλλά και οδυνηρή και πικρή κατάπληξη σε μάς τους απόδημους που πονάμε την καταστροφή της γλώσσας μας!


ΠΗΓΗ