Οι Ελληνες, τα Κούλουμα, τα έθιμα και η κρίση

Μετά το ξενύχτι και το ξεφάντωμα της Αποκριάς, η Καθαρά Δευτέρα, ημέρα πνευματικής και σωματικής κάθαρσης, σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία, είναι ένα ιδανικό ξεκίνημα για την περίοδο νηστείας που ακολουθεί.
Ωστόσο από το ξεκίνημα αυτό δεν λείπει η καλή διάθεση, αφού η εξόρμηση στην εξοχή για το πέταγμα του χαρταετού και το γλέντι με άφθονο κρασί, υπό τους ήχους παραδοσιακών τραγουδιών, είναι το έθιμο που συνοδεύει την ημέρα.
Ο χαρακτηρισμός αυτής της Δευτέρας με τη γνωστή σε όλους μας ονομασία «Κούλουμα», αν και οι ρίζες της λέξης δεν είναι ξεκάθαρες, αποδίδει ακριβώς αυτό το έθιμο του υπαίθριου εορτασμού ακόμη και στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Η λαγάνα, ο ταραμάς, ο χαλβάς και όλα τα θαλασσινά εδέσματα αποτελούν τα απαραίτητα συστατικά του τραπεζιού της Καθαρής Δευτέρας.
«O Ελληνας κρατάει ακόμη τα πατροπαράδοτα έθιμα - άλλωστε είναι από τα λίγα πράγματα που του απέμειναν και προσπαθεί με κάθε τρόπο να τα διατηρήσει ζωντανά, κάπως περιορισμένα βέβαια σε σχέση με παλαιότερες χρονιές» εξηγεί στο «Βήμα» ο κ.Σπύρος Κοράκης, πρόεδρος ιχθυοπωλών στη Βαρβάκειο Αγορά.
«Παλαιότερα οι πελάτες μας αγόραζαν ποσότητες προϊόντων, τώρα αγοράζουν λαχανικά και φρούτα ίσα-ίσα για την επόμενη ημέρα» σχολιάζει ο πρόεδρος οπωροπωλών Βαρβακείου κ. Κωνσταντίνος Βασιλόπουλος, εξηγώντας ότι ο κόσμος που περνά καθημερινά από τα μαγαζιά τους είναι απελπισμένος και αγανακτισμένος για τις συνθήκες με τις οποίες ζει σήμερα.
«Το κλίμα στην αγορά, ακόμη και κατά τη διάρκεια των γιορτών, έχει αλλάξει αρκετά. Είναι η μέρα με τη νύχτα» σχολιάζει ο κ. Σταμάτης Φλαμπούρης, ιδιοκτήτης τρίτης γενιάς στο «Παντοπωλείον της Στοάς των Αθανάτων». «Εχει αλλάξει η ζωή του ανθρώπου πια. Αρκετά μαγαζιά που προμηθεύονταν από εμάς ελιές, αλίπαστα και άλλα προϊόντα έκλεισαν. Οι νέοι δεν έρχονται στη Βαρβάκειο πια. Το τραπέζι γίνεται ρεφενέ από δυο-τρεις οικογένειες» σημειώνει.
Αλίπαστα και λαχανικά
Το τραπέζι της Καθαρής Δευτέρας βέβαια δεν περιλαμβάνει μόνο όστρακα και μαλάκια αλλά και λαχανικά, αλίπαστα, ταραμά και φρούτα. Στη Λαχαναγορά της Βαρβακείου μπορεί κανείς να βρει ελιές όλων των ειδών από 1,5 ως 4,5 ευρώ το κιλό, λαχανικά τουρσί με 1,20-1,80 ευρώ το κιλό, τον παραδοσιακό χαλβά στα 4,50-8 ευρώ το κιλό και τον ταραμά στα 3,6 ευρώ το κιλό.
Επίσης λαχανικά όπως οι ντομάτες κοστίζουν 0,50 ευρώ και τα αγγούρια 0,75 ευρώ. Βέβαια, παρά τις σχετικά χαμηλές τιμές, ο κόσμος δεν παύει να κάνει παζάρια στους εμπόρους.
Οπως χαρακτηριστικά περιγράφει στο «Βήμα» ο κ. Βασιλόπουλος, «πάντα ο κόσμος ζητάει καλύτερη τιμή. Αγοράζουν για παράδειγμα πέντε κιλά πατάτες με 0,50 ευρώ το κιλό και στο τέλος μας ρωτούν “θα μας κάνετε μια καλύτερη τιμή;”. Σε αυτή την περίπτωση ειναι στο χέρι του κάθε εμπόρου, ανάλογα με τη δύναμη που έχει, να δει αν μπορεί να προσφέρει περισσότερη ποσότητα με λιγότερα χρήματα στον πελάτη».
«Κάθε πέρσι και καλύτερα»
Από τις 10 το βράδυ της Κυριακής της Αποκριάς ως και το μεσημέρι της Καθαρής Δευτέρας η Βαρβάκειος ανοίγει τις πόρτες της στους μασκαράδες και μη που επιθυμούν να αγοράσουν τα απαραίτητα για το σαρακοστιανό τραπέζι. Αλλωστε, όπως λέει και ο κ. Κοράκης, «ο Ελληνας είναι πάντα της τελευταίας στιγμής».
Σε παλαιότερες εποχές η αγορά γέμιζε με μασκαράδες και ξενύχτηδες, με τραγούδια και μουσικές. Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει. «Ηταν και είναι ένα πολύ ωραίο έθιμο. Τα τελευταία χρόνια έχει λιγοστέψει η κίνηση, ο κόσμος δεν διασκεδάζει πια, έρχεται μόνο για να ψωνίσει, έστω και αν έχει μειώσει την ποσότητα όσων αγοράζει» σχολιάζει ο πρόεδρος των ιχθυοπαραγωγών.
Τα μαγαζιά της Λαχαναγοράς που έχουν άμεση σχέση με τα Κούλουμα είναι και αυτά ανοιχτά σε ποσοστό 50%. «Την τιμητική τους έχουν οι ιχθυοπώλες, σε εμάς έρχονται και τις άλλες ημέρες του χρόνου. Εχω ζήσει για 25 χρόνια το έθιμο αυτό και το μόνο που έχω να πω είναι “κάθε πέρσι και καλύτερα”» σχολιάζει ο κ. Βασιλόπουλος και προσθέτει:«Παλαιότερα στην αγορά επικρατούσε το αδιαχώρητο, τώρα έρχονται μόνο για τα απαραίτητα».
«Ο κόσμος δεν έχει πια το ίδιο κέφι όπως πιο παλιά - τότε έρχονταν πιο εύκολα μασκαρεμένοι» συμπληρώνει ο κ. Φλαμπούρης, ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια υποδέχεται τους ξενύχτηδες της Αγοράς στο «Παντοπωλείον των Αθανάτων» από τις 7 το απόγευμα της Κυριακής ως και το μεσημέρι της Δευτέρας, «όπως προστάζει η παράδοση», έτοιμος να τους προσφέρει εξαιρετικά σαρακοστιανά εδέσματα όπως χαλβά, ελιές, ταραμά Lybe λευκό και κόκκινο και τη σπάνια ταραμόγλωσσα από μπακαλιάρο, κάθε είδους τουρσιά, λακέρδα, σκουμπρί, τσίρο, αντσούγιες, σαρδέλες, φάβα και κάππαρη, εδέσματα τα οποία συνοδεύει με κρασί, ούζο και τσίπουρο.
Εκδηλώσεις σε Αθήνα και Πειραιά
Ο Δήμος Αθηναίων θα γιορτάσει, όπως κάθε χρόνο, την πρώτη ημέρα της Σαρακοστής στον Λόφο του Φιλοπάππου με λαγάνα και χαλβά. Από τις 11.00 η Φιλαρμονική του δήμου θα αρχίσει να υποδέχεται τους Αθηναίους στην είσοδο του Λόφου. Τριάντα λεπτά αργότερα το Εργαστήρι Ελληνικής Μουσικής θα διασκεδάσει μικρούς και μεγάλους με παραδοσιακή μουσική και τραγούδια με τους Μπάμπη Τσέρτο, Νάντια Καραγιάννη καιΝίκο Καραγιάννη.
Παράλληλα τα Κούλουμα θα εορταστούν και στο πάρκο ΚΑΠΑΨ στους Αμπελοκήπους με παραδοσιακή μουσική σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ανω Αμπελοκήπων. Το παραδοσιακό πέταγμα του χαρταετού με λαγάνα, σαρακοστιανά και καλό κρασί θα πραγματοποιηθεί την Καθαρά Δευτέρα 3 Μαρτίου από τον Δήμο Πειραιά στην πλαζ της Φρεαττύδας (Τερψιχόρη).
Με σύνθημα «Καθαρά Δευτέρα – Καθαρός Πειραιάς, πετάμε τον χαρταετό μας, δεν πετάμε τα σκουπίδια μας!», μικροί και μεγάλοι θα γιορτάσουν από τις 12 μ. με συναυλία που θα πραγματοποιηθεί με τους Νίκο Αγγελόπουλο (βιολί – τραγούδι), Βιολέτα Σοβατζή (αρμόνιο) και Ανδρέα Γρηγορόπουλο (λαούτο). Σε περίπτωση βέβαια κακοκαιρίας ο εορτασμός της Καθαρής Δευτέρας θα γίνει στον δημοτικό κινηματογράφο «Σινεάκ».
πηγή