Οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν τον Σοφοκλή για να θεραπεύσουν τους στρατιώτες

Όπως και οι περισσότεροι άνδρες πολίτες της γενιάς του, ο Σοφοκλής ήταν βαθύτατα εξοικειωμένος με τον πόλεμο και τη στρατιωτική ζωή, καθώς και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι βετεράνοι που επιστρέφουν από το μέτωπο.Εκτός από τη συγγραφή τραγωδιών, όπως η Αντιγόνη, ο Σοφοκλής υπηρέτησε ως στρατηγός στον αθηναϊκό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου, στο πλευρό του Θουκυδίδη, γράφει ο Bryan Doerries στον Observer.

Ένα από τα λιγότερο γνωστά έργα του, ο Αίας, εξερευνά τον ψυχολογικό αντίκτυπο του πολέμου σε πολλούς από εκείνους που έλαβαν μέρος. Ο Αίας που είναι γνωστός ως ο πιο σκληρός πολεμιστής στον ελληνικό στρατό, χάνει το δρόμο του κατά τη διάρκεια του 9ετούς Τρωικού Πολέμου, μετά τον θάνατο του στενού του φίλου, Αχιλλέα. Προδωμένος, προσπαθεί να δολοφονήσει τους διοικητές του, αποτυγχάνει, και-τελικά-αυτοκτονεί. Η τραγωδία απεικονίζει τα γεγονότα που οδήγησαν στην αυτοκτονία του Αίαντα, μεταξύ των οποίων, η ξέφρενη προσπάθεια της συζύγου του και των στρατευμάτων να παρέμβουν, πριν να είναι πολύ αργά. Η τραγωδία δείχνει επίσης τις καταστροφικές επιπτώσεις που είχε ο θάνατός του στην οικογένεια και τους φίλους του, που επί σκηνής αντικατοπτρίζονται από τις θλιβερές κραυγές της συζύγου του, όταν ανακαλύπτει το σώμα του.
Μετά από μια παράσταση του Αίαντα σε μία βάση του Σώματος Πεζοναυτών στην Καλιφόρνια, ένα μυώδης λοχίας στάθηκε μπροστά σε περισσότερα από εκατό μέλη της μονάδας του και διστακτικά άρχισε να λέει την ιστορία του. “Δεν είχα καμία πρόθεση να μιλήσω σήμερα,” είπε. “Αλλά έχασα κάθε μέλος της ομάδας μου στο Αφγανιστάν. Και τους έχασα όλους, αφού γυρίσαμε και επέλεξαν να αυτοκτονήσουν”. Οποιαδήποτε άλλη μέρα, ο ίδιος δεν θα μπορούσε να μοιραστεί τα συναισθήματά του μπροστά στους υφισταμένους και τους υπόλοιπους συναδέλφους του. Αλλά μόλις είχε ακούσει τους ηθοποιούς να ζωντανεύουν τις αρχαίες λέξεις του Σοφοκλή.

Για έξι χρόνια, μια θεατρική ομάδα από την Αμερική, ταξιδεύει σε στρατιωτικές βάσεις σε όλο τον κόσμο για να παρουσιάσει αναγνώσεις των τραγωδιών του Σοφοκλή στους στρατιώτες, τους βετεράνους και τις οικογένειές τους ως καταλύτης για διάλογο σχετικά με τα ορατά και τα αόρατα τραύματα, μεταξύ των οποίων και ειλικρινείς συζητήσεις για την αυτοκτονία. Η ομάδα κατάφερε να δημιουργήσει ένα κοινό λεξιλόγιο για να συζητούν οι εμπλεκόμενοι ανοιχτά τον πόλεμο και τις συνέπειές του. Στόχος ήταν να δημιουργήσει ένα ασφαλές περιβάλλον για τους στρατιώτες και τους αγαπημένους τους, ώστε να αρχίσουν να συμβιβάζονται με τις πολεμικές εμπειρίες τους υπό την παρουσία των συναδέλφων, των φίλων και των συγγενών τους.

Οι Έλληνες γνώριζαν ότι δεν ήταν ασφαλές να ξεσπάσουν σε κλάματα κατά τη διάρκεια της μάχης, αλλά ήξεραν επίσης ότι τα συναισθήματα που συνδέονται με τον πόλεμο δεν μπορούσαν να κρύβονται για πολύ. Έπρεπε να τα απελευθερώσουν όταν θα βρίσκονταν υπό την προστασία μιας συμπονετικής παρέας. Στην αρχαία Αθήνα, όταν η στρατιωτική θητεία ήταν υποχρεωτική για όλους τους πολίτες, το να συγκεντρωθεί μια τέτοια κοινότητα ήταν λιγότερο προκλητικό από ό, τι στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα, όπου λιγότερο από το ήμισυ του 1% του πληθυσμού των ΗΠΑ έχει υπηρετήσει στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Ο κεντρικός ήρωας Αίαντας, εκφράζει τον κίνδυνο της απομόνωσης. Το έργο βάζει το κοινό μέσα στο μυαλό ενός πολεμιστή που έχει τάσεις αυτοκτονίας, και καθιστά την αυτο-απομόνωση λογική διαδικασία της σκέψης του. Κατά τη διάρκεια της σκηνής στην οποία ο μεγάλος πολεμιστής παίρνει τη δική του ζωή, βυθίζοντας στο σώμα του το σπαθί του Έκτορα (το όπλο του εχθρού του), ο Σοφοκλής καθαρίζει το χώρο, αφήνοντας τον Αίαντα μόνο του ώστε να αναμετρηθεί με τον εαυτό του, λίγα μόλις μέτρα από τους Αθηναίους στρατηγούς που κάθονται σε θρόνους κοντά στο μπροστινό μέρος του αρχαίου αμφιθεάτρου.

Το PTSD ( Μετατραυματικό σύνδρομο) χρονολογείται από την εποχή προ Χριστού. Μετά από μία άλλη πρόσφατη παράσταση του Αίαντα, ένας στρατιώτης σηκώθηκε και είπε, “Ήξερα ότι ο Αίας σκεφτόταν να αυτοκτονήσει όταν εξαπάτησε την οικογένεια και τα στρατεύματά του και αποχώρησε από την σκηνή του κραδαίνοντας ένα όπλο. Αλλά δεν νομίζω να ήξερε ότι επρόκειτο να δώσει τέλος στη ζωή του μέχρι που έμεινε μόνος στους αμμόλοφους με τους θεούς του”. Η λέξη κλειδί είναι “μόνος”. Ως κοινωνία, παρά τις καλύτερες προθέσεις μας, έχουμε αφήσει πάρα πολλούς βετεράνους μόνους σε αμμόλοφους, γράφει ο συντάκτης του Observer.

Ο Σοφοκλής δείχνει ότι υπάρχει μια εναλλακτική λύση που έγκειται στη δύναμη της ιστορίας: μια διαχρονική τεχνολογία τόσο ισχυρή όσο και οποιοδήποτε όπλο. Όπως είπε και ένας Αμερικανός στρατηγός σε μια κατάμεστη αίθουσα από ανώτερους αξιωματικούς και υπαλλήλους του Υπουργείου Άμυνας κατά τη διάρκεια μιας παράστασης στην Ουάσιγκτον, όπου είχε παιχτεί το αρχαίο έργο “Συμπαρασταθείτε στον ταλαιπωρημένο και πλήξτε τον άνετο”
Έργα σαν τον Αίαντα, και άλλες ιστορίες πολέμου, από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα, έχουν τη δύναμη να βοηθήσουν εκείνους των οποίων οι ζωές έχουν καταστραφεί από τον πόλεμο. Αλλά υπάρχουν και πολλές άλλες προσεγγίσεις για τη διευκόλυνση της αφήγησης, οι οποίες λειτουργούν εξίσου καλά. Η δημιουργία ασφαλών χώρων, όπως έκανε και ο Σοφοκλής, όπου οι βετεράνοι μπορούν να μοιραστούν τις ιστορίες τους, με ανθρώπους που έχουν ζήσει παρόμοιες εμπειρίες μπορεί να είναι το πρώτο βήμα για να μπορέσουμε να υποδεχθούμε τους πολεμιστές μας πίσω, καταλήγει το εκτενές άρθρο του Observer.
ΠΗΓΗ