Die Zeit: Αν εξαφανιστεί η μέλισσα θα χαθεί και η ανθρωπότητα

Η μελισσοκομία,

έχει γίνει το νέο χόμπι των Γερμανών κατοίκων μεγάλων πόλεων και η μέλισσα έχει γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή κατοικίδια, γράφει η γερμανική Die Zeit. Αυτό συμβαίνει επίσης επειδή λέγεται ότι απειλείται με εξαφάνιση και αν εξαφανιστεί, ο άνθρωπος θα εξαφανιστεί επίσης.

Μια μέρα του Νοεμβρίου, η Ανμαρί Μπλομ πηγαίνει να δει «τα παιδιά της» -όπως λέει- γιατί σύντομα ξεκινάει ο χειμώνας, ο καιρός του κρύου και του κινδύνου. Από μια γέφυρα στην περιοχή Φριντριχσέιν του Βερολίνου, βγαίνει σε ένα σιδηροδρομικό ανάχωμα. Πίσω από ένα κρυμμένο δάσος, μια στενή λωρίδα πράσινου, που περιβάλλεται από σιδηροδρομικές γραμμές. Στο μαραμένο γρασίδι υπάρχουν δύο ξύλινα κουτιά με καπάκια από κασσίτερο. Η Μπλομ ανοίγει ένα από τα καπάκια και βγάζει ένα ξύλινο πλαίσιο. Σ΄ αυτό βρίσκεται μια σκοτεινή μπάλα που κινείται ελάχιστα αισθητά. Μέλισσες σε κηρήθρα.

Λοιπόν, φαίνονται πολύ εντάξει, λέει η Μπλομ με ανακούφιση.

Είναι η δεύτερη σεζόν της ως μελισσοκόμος και ανησυχεί μήπως οι μέλισσές της δεν επιβιώσουν τον χειμώνα. Όταν κάνει όλο και περισσότερο κρύο, οι κυψέλες -έτσι αποκαλούν οι μελισσοκόμοι τα ξύλινα κιβώτια- πρέπει να παραμείνουν κλειστές, διαφορετικά τα ευαίσθητα έντομα βρίσκονται σε κίνδυνο. Όταν η Μπλομ άνοιξε τις κυψέλες της την προηγούμενη άνοιξη, και οι δύο πληθυσμοί μελισσών ήταν νεκροί. Εξακολουθεί να μην γνωρίζει ακριβώς πώς πέθαναν επειδή δεν είχε εξετάσει τις νεκρές μέλισσες. Είναι ακριβό χόμπι και η Μπλομ έχει ήδη δαπανήσει πολλά χρήματα για αυτό -για τα μποτάκια, για παράδειγμα, και ένα σακάκι με καουτσούκ με μανίκια για προστασία. Στην πραγματικότητα ήθελε μόνο να βάλει ένα κουτί μελισσών στο μπαλκόνι, όπως πολλοί κάνουν στο Βερολίνο, αλλά οι άνθρωποι από τη μελισσοκομία την κοίταζαν καλά-καλά όταν τους είπε για την ιδέα. Στη συνέχεια, η Μπλομ παρακολούθησε ένα μάθημα μελισσοκομίας. Πιθανόν οι μέλισσες να πέθαναν επειδή είχαν μολυνθεί με το ακάριο Varroa και εξασθένησαν το χειμώνα, πιστεύει. Αλλά η Μπλομ δεν θέλει να εγκαταλείψει. «Οι μέλισσες είναι σημαντικές, χωρίς αυτές τίποτα δεν θα λειτουργούσε στη φύση, χρειάζονται για την επικονίαση των φυτών, πρέπει να επικοινωνούν».

Η Ανμαρί Μπλομ είναι 34 ετών, μια ψηλή γυναίκα με ένα μακρύ μάλλινο παλτό και κουβαλάει ένα ροζ σακίδιο. Στην πραγματικότητα, είναι καλλιτέχνης. Επειδή δεν μπορεί να ζήσει από το βίντεο και το φωτογραφικό της έργο, εργάζεται στο τμήμα σύνταξης ενός περιοδικού για την κοινωνική εργασία των νέων. Δεν είναι τυχαίο ότι πριν από δύο χρόνια, όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές τέχνης της στο Braunschweig και αναζητούσε ένα «φυσικό χόμπι», συνάντησε τις μέλισσες. Ο μελισσοκόμος είναι η σύνδεση με ένα υψηλό νόημα, λέει.

Οι φίλοι της Μέλισσας

Στο Βερολίνο, ο αριθμός των εγγεγραμμένων φίλων της μέλισσας (Hobbyimker) έχει σχεδόν τριπλασιαστεί τα τελευταία δέκα χρόνια και έχει φτάσει τους 1.300. Για τους νεότερους κατοίκους της πόλης, η μελισσοκομία είναι εξίσου καλή με το ποδήλατο ή τα ψώνια στο κατάστημα βιολογικών τροφίμων. Για αυτούς η μέλισσα είναι ίσως πιο δημοφιλής από τον σκύλο και τη γάτα σήμερα. Πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις αγωνίζονται γι’ αυτές, λένε ότι απειλούνται με εξαφάνιση. Ακόμη και στη συμφωνία συγκρότησης του «μεγάλου συνασπισμού», οι μέλισσες υπάρχουν στο κείμενο: το CDU και το SPD τονίζουν ότι η προστασία τους είναι «ιδιαίτερα αγαπητή γι ‘αυτούς». Η μέλισσα δεν είναι μόνο μικρή και αδύναμη, ένα πλάσμα για το οποίο αρέσει στους ανθρώπους να ενδιαφέρονται. Είναι το τέλειο σύμβολο της ανθρωπογενούς φύσης.

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τις μέλισσες, πρέπει σίγουρα να παρακολουθήσετε το ντοκιμαντέρ «Περισσότερα για το μέλι», λέει η Ανμαρί Μπλομ. Ο Ελβετός σκηνοθέτης Μάρκους Ιμχοφ έχει κερδίσει πολλά βραβεία. Η ταινία του δείχνει πώς οι μελισσοκόμοι διαχειρίζονται τις μέλισσες σε όλο τον κόσμο και ποιες είναι οι συνέπειες για τις μέλισσες. Σε αντίθεση με τη Γερμανία, η μελισσοκομία είναι μια βιομηχανική επιχείρηση σε χώρες όπως οι ΗΠΑ. Οι μελισσοκόμοι μεταφέρουν σε ολόκληρη τη χώρα σε φορτηγά χιλιάδες κυψέλες, ιδιαίτερα σε περιοχές με αμυγδαλιές στην Καλιφόρνια. Τα πεδία είναι τόσο μεγάλα που ο αριθμός των φυσικών εντόμων είναι ανεπαρκής. Ο λόγος για το ντοκιμαντέρ ήταν ο θάνατος πολλών αποικιών μελισσών στις ΗΠΑ τον χειμώνα 2006/07.

Το γεγονός ότι ένα μέρος των μελισσών δεν επιβιώνει τον χειμώνα θεωρείται φυσιολογικό μεταξύ των μελισσοκόμων. Αναφορές θανάτων μελισσών υπήρχαν ήδη στον Μεσαίωνα. Οι Γερμανοί μελισσοκόμοι έχασαν τελευταία πολλές μέλισσες τον χειμώνα του 2002/03, περίπου το ένα τρίτο.

Στο ντοκιμαντέρ «Περισσότερα για το μέλι» τονίζεται: Ο άνθρωπος δεν είναι καλός για τη μέλισσα και αυτό γυρίζει εναντίον του. Μεταξύ άλλων, η ταινία δείχνει ότι οι Κινέζοι εργάτες προσπαθούν να κάνουν επικονίαση σε οπωροφόρα δέντρα με βαμβάκι γιατί δεν υπάρχουν μέλισσες στην περιοχή τους. Η ταινία παραθέτει μια φράση του Άλμπερτ Αϊνστάιν: «Όταν η μέλισσα εξαφανιστεί από τη γη, ο άνθρωπος έχει μόνο τέσσερα χρόνια για να ζήσει». Εάν η μέλισσα δεν μπορεί να γονιμοποιήσει άλλα φυτά, οι τροφές των ανθρώπων χάθηκαν.

Ο Νικος Κουτσιανάς, ιδρυτής και «ψυχή» της εταιρίας Apivita λέει στο ΑΠΕ- ΜΠΕ ότι «χωρίς τη μέλισσα δεν θα υπήρχε αυτή η βιοποικιλότητα που έχουμε σήμερα. Προσπαθούμε χρόνια τώρα η μέλισσα να έχει κυρίαρχη θέση στην παγκόσμια αγορά και να της δοθεί η κατάλληλη αναγνώριση της προσφοράς της στην κοινωνία αλλά και μέσω της μέλισσας να μπορέσει να διαμορφωθεί μια κοινωνία και μια επιχειρηματικότητα διαφορετική».

«Κάντε μια μέλισσα ευτυχισμένη και γίνετε και εσείς ευτυχισμένοι»

Κανείς δεν έχει κάνει τόσα πολλά όσο η βιολόγος Κορίνα Χέλτζερ ώστε το μήνυμα της μέλισσας που απειλείται με εξαφάνιση στη Γερμανία να έχει πλέον φτάσει σε όλους. Η Χέλτζερ ίδρυσε ένα γραφείο μέσων ενημέρωσης που συμβουλεύει τις περιβαλλοντικές ενώσεις.

Ξεκίνησε να προωθεί την ιδέα της τοποθέτησης κυψελών μελισσών στο Βερολίνο στις στέγες των δημόσιων κτιρίων. Υπέβαλε μάλιστα αίτηση για διαγωνισμό βιωσιμότητας, κέρδισε 20.000 ευρώ και έτσι ίδρυσε το ίδρυμά της: «Το Βερολίνο ζουζουνίζει!». Γράφει σε διασημότητες, όπως ο πρώην δήμαρχος του Βερολίνου Βάλτερ Μόμπερ, ενώ κατά την τελετή εγκαινίων του ιδρύματός της για τις μέλισσες την άνοιξη του 2011, εμφανίστηκε με στολή μελισσοκομίας. «Δεν πίστευα ότι αυτό ήταν δυνατό, αλλά το πράγμα απογειώθηκε αμέσως», λέει η Χέλτζερ. Από την αρχή, δεν ασχολήθηκε μόνο με τις μέλισσες, αλλά με τη διατήρηση της φύσης και τη βιοποικιλότητα γενικότερα.

Σήμερα, «η Γερμανία είναι γεμάτη!», έχουν προστεθεί 20 ακόμη πόλεις. Ένα από τα συνθήματα της Χέλτζερ είναι: «Κάντε μια μέλισσα ευτυχισμένη και γίνετε ευτυχισμένοι».

Οι μεγάλοι οργανισμοί όπως η Greenpeace και η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία για το Περιβάλλον και τη Διατήρηση της Φύσης (BUND) έχουν επίσης ανακαλύψει τη μέλισσα, η Χέλτζερ έχει κάνει σπουδαία δουλειά. Η Greenpeace γράφει στην ιστοσελίδα της: «Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι μελισσοκόμοι έχουν αναφέρει μια ξαφνική και ανεξήγητη πτώση στους πληθυσμούς των μελισσών από τα τέλη της δεκαετίας του 1990». Το BUND προειδοποιεί: «Οι μέλισσές μας βρίσκονται σε κίνδυνο».

Τι συμβαίνει στις μέλισσες πραγματικά;

Την καλύτερη απάντηση τη δίνει ο FAO, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών. Συλλέγει στοιχεία από τους μελισσοκόμους και τις Αρχές σχετικά με τους πληθυσμούς των αποικιών των μελισσών παγκοσμίως. Δεν υπάρχουν σημαντικά στατιστικά στοιχεία για τις απώλειες του χειμώνα. Έτσι, ο αριθμός των πληθυσμών μελισσών δεν έχει μειωθεί παγκοσμίως τα τελευταία 50 χρόνια- έχει αυξηθεί ακόμη και κατά τα δύο τρίτα. Δεν υπάρχει ζήτημα παγκόσμιας θνησιμότητας μελισσών, όπως ισχυρίζεται η Greenpeace. Μόνο σε ορισμένες δυτικοευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ ο αριθμός των πληθυσμών μειώθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου.

Για να μάθουν τι συμβαίνει, Γερμανοί επιστήμονες έχουν εξετάσει πάνω από 1.000 κυψέλες από τον χειμώνα του 2002/03. Ελέγχουν τις παρασιτώσεις των ακάρεων, λαμβάνουν δείγματα γύρης και καταμετρούν τις απώλειες την άνοιξη. Επτά ερευνητικά ινστιτούτα της ομοσπονδίας και των ομοσπονδιακών κρατών μοιράζονται αυτό το έργο, το οποίο ονομάζεται γερμανική παρακολούθηση των μελισσών. Ένα πράγμα είναι σαφές: τίποτα τόσο κακό δεν έχει συμβεί από εκείνο το χειμώνα. Κατά μέσο όρο, οι χειμερινές απώλειες από το 2004 έως το 2016 ήταν 11% των πληθυσμών. Αυτό δεν είναι πρόβλημα για τους μελισσοκόμους: το διαχειρίζονται μοιράζοντας τους επιζώντες πληθυσμούς την άνοιξη. Το Κέντρο Μελισσοκομίας κοντά στο Kόπμπλεντς έχει επιπλέον στοιχεία που βασίζονται σε έρευνες μεταξύ των μελισσοκόμων: Οι απώλειες κατά το χειμώνα ανέρχονται κατά μέσο όρο στο 15%.

Ο Πίτερ Ρόζενκραντς, ένας από τους κορυφαίους Γερμανούς ερευνητές μέλισσας και επικεφαλής στο Εργαστήριο Επιστήμης της Μέλισσας στο Πανεπιστήμιο του Χόχενχαϊμ είναι κατηγορηματικός:

«Η μέλισσα θα είναι το τελευταίο έντομο που θα πεθάνει», λέει. «Δεν θα απειλείται όσο υπάρχουν μελισσοκόμοι».