Ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης – Τέρψη, δολοπλοκίες και εγκλήματα… - ΠΕΡΙΕΡΓΑ

Ένας από τους φοβερότερους τόπους των βυζαντινών χρόνων ήταν και ο Ιππόδρομος, το θέατρο αυτό των ιππικών αγώνων, αλλά και των θηριομαχιών και δολοφονιών και πολλών άλλων κακουργημάτων, που γεμίζουν με φρίκη τον αναγνώστη της Βυζαντινής Ιστορίας.

Στον Ιππόδρομο αλληλοσφάζονταν οι Πράσινοι και οι Βένετοι, αλλά και εκεί ένας άθλιος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Μιχαήλ Γ’, ο λεγόμενος Μέθυσος, θέλοντας να μιμηθεί τον Νέρωνα, κατέβηκε για να διαγωνιστεί ντυμένος ως αναβάτης με τη γαλάζια στολή των Βένετων.

Οι ιππικοί αγώνες των Βυζαντινών τελούνταν κατά τον Μάιο στον Μεγάλο Ιππόδρομο, του οποίου τις βάσεις έθεσε πρώτος ο Αυτοκράτορας Σεβήρος και τον ολοκλήρωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος. Το μέρος αυτό βρισκόταν στη σημερινή πλατεία Ατ-Μεϊντάν. Η μεσημβρινή πλευρά του Ιπποδρόμου, επειδή το έδαφος ήταν πολύ κατηφορικό, βασταζόταν από στοές. Μέσα από αυτές, έβλεπε κανείς το θαυμάσιο πανόραμα της Προποντίδας.

Στη μέση του Ιπποδρόμου, στην κορυφή της λεγόμενης σφενδόνης, ήταν το Κάθισμα, δηλαδή το βασιλικό θεωρείο, που το στήριζαν 24 ψηλές κολώνες. Στο Κάθισμα ανέβαινε ο Αυτοκράτορας από τον λεγόμενο Κοχλία, δηλαδή μια στενή, σκοτεινή και στριφογυριστή σκάλα, που πολλές φορές έγινε η σκηνή άγριων δολοφονιών.

Μάλιστα, στη σκάλα αυτή δολοφονήθηκε ο Αυτοκράτορας Γρατιανός το 383 μ.Χ. κατά διαταγή της μητριάς του Ιουστίνης. Μέσα στη θολωτή της είσοδο έπεσαν νεκροί Στρατηλάτες και Ύπατοι, ύστερα από εντολή Αυτοκρατόρων.

Ο Ιππόδρομος ήταν καταστόλιστος από αναρίθμητα αγάλματα, φερμένα από όλα τα μέρη στην Κωνσταντινούπολη, ακόμη και αριστουργήματα της αρχαιότητας, όπως η “Χρυσελεφάντινη Αθηνά” και ο “Καθήμενος Ζευς” του Φειδία. Υπήρχαν και πολλά μεταλλικά αγάλματα, τα οποία αργότερα οι Σταυροφόροι τα κατέστρεψαν και έκοψαν νομίσματα. Τα περίτεχνα μαρμάρινα γλυπτά τα άρπαξαν ή τα κατέστρεψαν διάφοροι επιδρομείς.

Στην κονίστρα του Ιπποδρόμου διαδραματίστηκαν φοβερές τραγωδίες. Άνθρωποι κάηκαν ζωντανοί ως μάγοι, ως αιρετικοί, ως επαναστάτες. Στην περίφημη Στάση του Νίκα, το 532 μ.Χ., που διήρκεσε 16 ημέρες, σφαγιάστηκαν περίπου 35.000 άνθρωποι και τα πτώματά τους τα πέταξαν στα υπόγεια του Ιπποδρόμου. Μάλιστα, η βρόμα που αναδυόταν σε ολόκληρη τη Βασιλεύουσα από την αποσύνθεση των νεκρών ήταν τόση, ώστε ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός αναγκάστηκε να φράξει με κάθε τρόπο τα υπόγεια.

Τον Οκτώβριο του 749 μ.Χ., ο Ιππόδρομος αποτέλεσε τόπο μαρτυρίου και για τον δυστυχή Πατριάρχη Κωνσταντίνο, επειδή υπήρξε εικονόφιλος. Ο Αυτοκράτορας εξήγειρε εναντίον του το πλήθος. Μετά την καθαίρεσή του στην Αγία Σοφία, ο Πατριάρχης παραδόθηκε στις άγριες διαθέσεις του φανατικού όχλου, που τον άρπαξε και τον έσυρε στον Ιππόδρομο.

Εκεί, αφού αποψίλωσαν την όψη του, δηλαδή του μάδησαν τη γενειάδα, το κεφάλι και τα φρύδια του, του φόρεσαν ένα σακί, τον κάθισαν “επί όνου εξανάστροφα” και τον ανάγκασαν να κρατεί την ουρά του ζώου. Τέλος, τον αποκεφάλισαν.

Παρόμοια τύχη έλαβε κατά το 1185 μ.Χ. και ο Αυτοκράτορας Ανδρόνικος ο Κομνηνός. Ο αφηνιασμένος όχλος τον έβαλε πάνω σε μια ψωριασμένη καμήλα, αφού του είχαν προηγουμένως ξυρίσει το κεφάλι και τον διαπόμπευσαν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης. Κατόπιν, του έβγαλαν το δεξί μάτι, του έκοψαν το δεξί χέρι και σε τέτοια άθλια κατάσταση τον μετέφεραν στον Ιππόδρομο.

Εκεί, ο ατυχής Αυτοκράτορας έγινε αντικείμενο της λύσσας του ατιθάσευτου όχλου. Άλλοι τον λιθοβολούσαν, άλλοι του έκαιγαν τα πλευρά με πυρακτωμένα σουβλιά. Μερικές γυναίκες, αληθινές μαινάδες, του πετούσαν ακαθαρσίες. Και ο Ιππόδρομος αντηχούσε από τα γέλια και τις κραυγές του όχλου.

Ο Ανδρόνικος υπέμεινε όλα τα βασανιστήρια καρτερικά για τρεις μέρες. Μόνο, σήκωνε κάθε τόσο το βλέμμα του προς τον Ουρανό και ψιθύριζε: “Κύριε ελέησον!”, ενώ, στρεφόμενος στον αχαλίνωτο όχλο, έλεγε με παράπονο: “Γιατί χτυπάτε ένα σπασμένο καλάμι;”

Τέλος, τον κρέμασαν ανάποδα, με το κεφάλι προς τη γη, ανάμεσα σε δυο κολώνες και τον χαράκωναν με μαχαίρια. Τη στιγμή που ξεψυχούσε, έφερε το δεξί χέρι του στο στόμα, σαν να ήθελε να σφουγγίσει το αίμα που έτρεχε απ’ αυτό…

Εν τούτοις, στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης οι ιππικοί αγώνες τελούνταν με μεγαλοπρέπεια. Από το πρωί της πολυαναμενόμενης ημέρας των αγώνων, η Πόλη στολιζόταν. Στα παράθυρα και στις πόρτες έβαζαν γιρλάντες από μυρτιές και δάφνες και κρεμούσαν στεφάνια από πολύχρωμα λουλούδια.

Οι ιπποκόμοι φορούσαν τα γιορτινά τους ενδύματα και κρατώντας λαμπάδες, πήγαιναν στους ναούς να προσευχηθούν, για να νικήσει το άλογό τους. Έπειτα, τα πλήθη συνάζονταν στον εκτεταμένο Ιππόδρομο, για να απολαύσουν το σαγηνευτικό θέαμα.

Επάνω στις κολώνες του Τετρακίονος, που είχε τη θέση των βασιλικών περιπτέρων, στήνονταν τα λεγόμενα “Βασιλικά Λαουράτα”, δηλαδή οι δαφνοστόλιστες εικόνες και οι ανδριάντες των Αυτοκρατόρων. Κανενός άλλου η εικόνα δεν επιτρεπόταν να κρεμαστεί εκεί.

Μάλιστα, στον καιρό του Αυτοκράτορα Φωκά συνέβη το εξής επεισόδιο. Γινόταν ο γάμος της κόρης του Φωκά, της Δομεντίας με τον Πατρίκιο Πρίσκο και οι Δήμαρχοι της Πόλης έστησαν και τούτων τις εικόνες στο ίδιο μέρος δαφνοστεφανωμένες. Μα, ο Φωκάς θύμωσε και διέταξε να αποκεφαλίσουν τους Δημάρχους, οι οποίοι σώθηκαν τελικά μετά τη μεσολάβηση του πλήθους που μαζεύτηκε κάτω από το παλάτι και φώναζε ικετευτικά: “Φιλανθρώπου δεσπότου, πολλά τα έτη!”

Οι αγώνες ξεκινούσαν μόλις ο Αυτοκράτορας παρουσιαζόταν στο θεωρείο του. Μα, προτού αρχίσουν, ο λαός είχε το δικαίωμα να ζητήσει τέσσερα αιτήματα από τον Αυτοκράτορά του, τα οποία και ικανοποιούνταν, όπως συνηθιζόταν.

Το περίεργο ήταν πως ο Ιππόδρομος μεταβαλλόταν συχνά σε στάδιο βωμολοχίας, γιατί ο δυσαρεστημένος λαός έβρισκε την ευκαιρία να βγάλει το άχτι του με φωνές και βρισιές. Πολλές φορές λιθοβολούσε τον Αυτοκράτορα, χωρίς να φοβάται την τιμωρία. Κάποτε οι Πράσινοι πρόγκηξαν τον παντοδύναμο Ιουστινιανό, διότι ήταν με το μέρος των Βένετων και κατέτρεξε το δικό τους κόμμα.

Το Ιπποδρόμιο ήταν διαιρεμένο σε “Προσκυνήσιμον”, σε “Χρυσούν”, σε “Μακελλαρικόν” και σε “Λαχανικόν”, αναλόγως πάντα με τους αγωνιζόμενους και τα βραβεία, τα οποία ήταν πολλές φορές κρέατα ή λαχανικά. Γιατί αγωνίζονταν και χασάπηδες, μανάβηδες, ψαράδες. Στην τελευταία περίπτωση, άλλωστε, μοιράζονταν στον λαό ψάρια. Οι νικητές ψαράδες τραβούσαν ένα καράβι γεμάτο ψάρια έως τον Ιππόδρομο και τα μοίραζαν στο πλήθος, που τους καταχειροκροτούσε.

Ο λαός έπιανε τις θέσεις στον Ιππόδρομο από τα μεσάνυχτα. Έβαζαν μεταξύ τους μεγάλα στοιχήματα, ποιο άλογο θα νικήσει και οι δυσαρεστημένοι κατέφευγαν συχνά σε εξέγερση και αιματοκύλισμα. Η διασκέδαση αυτή παρέσυρε ακόμη και τους Αυτοκράτορες.

Ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ Θεόφιλος ανάγκαζε τους υπαλλήλους του, ακόμα και τους Υπουργούς του, να κατεβαίνουν στην κονίστρα, για να συναγωνιστούν μεταξύ τους. Διηγούνται σχετικώς το ακόλουθο επεισόδιο:

Κάποτε που ο Μιχαήλ Θεόφιλος ήταν επάνω στο άρμα και επρόκειτο να καταπέσει το κοντάρι, ώστε να δοθεί το σύνθημα για την έναρξη των αγώνων, μπήκε στον Ιππόδρομο αγγελιαφόρος, φέρνοντας την είδηση ότι οι Σαρακηνοί εισέβαλαν στο βυζαντινό κράτος.

Μα, ο Μιχαήλ αναφώνησε: “Ας μπήκαν…” Και διέταξε να συνεχιστούν οι αγώνες, σαν να μη συνέβαινε τίποτε. Τη μανία και το πάθος του για τους αγώνες την είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του. Βάφτιζε τα παιδιά των αναβατών και τους έδινε τα ονόματα των αλόγων του, αλλά και 108 χιλιάδες φράγκα στο καθένα. Ο ιππομανής αυτός Αυτοκράτορας δολοφονήθηκε και, αντί φερέτρου, τον έθαψαν επάνω σε σαμάρι.

Εκτός των βασικών ιπποδρομιών, οι Βυζαντινοί είχαν και θηριομαχίες, παλαιστές, χορευτές, παντομίμες, σχοινοβάτες και θαυματοποιούς. Αλλά όλα αυτά ονομάζονταν Επεισόδια του κυρίως αγώνα, που ήταν φυσικά ο ιππικός.

Στον καιρό του Ιουστινιανού, εξαπολύθηκαν στα θέατρα και πολλά άγρια θηρία. Κάποτε, μάλιστα, 20 λέοντες και 30 πάνθηρες εμφανίστηκαν μονομιάς! Οι θηριομαχίες αυτές αποκαλούνταν Κυνηγέσια και σταμάτησαν την εποχή του Θεοδοσίου του Νεότερου.

Αργότερα, εισήχθησαν οι Ιππομαχίες, οι διακοντισμοί και όλα τα αγωνίσματα των Ιπποτών του Μεσαίωνα. Στις ημέρες του Χρυσοστόμου, υπήρχαν δεξαμενές στον Ιππόδρομο, όπου τελούνταν γυμνικοί αγώνες ωραίων γυναικών, οι οποίες κολυμπούσαν σαν γοργόνες!

Από τους αγωνιστές διάσημοι έμειναν ο Αλεξανδρινός Καράμπελας, ο Ρόδιος Χρυσομάλλης, ο Κυζικηνός Μαργαρίτης και κάποιος θηριομάχος Ελλάδιος.

Ο Ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης, κατά τη μακρά διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αποτέλεσε για αιώνες έναν χώρο μεγαλείου, τέρψης, εκτόνωσης, αλλά και δολοπλοκιών και αιμοσταγών εγκλημάτων.

Η είδηση δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “ΜΠΟΥΚΕΤΟ”, στις 25/04/1929…