Βότανα για διάφορες ασθένειες από ηπειρώτικο χειρόγραφο

Σημειώνω μερικά χόρτα, τά όποια χρησιμεύον(ν) εις διάφορες άσθένει(ε)ς παρά τον ιατροσοφίου του Σάρρου.

Αγριοαέλινα  ¹⁾.

Χρησιμεύου(ν) εις αερώδεις κωλικο(ύ)ς, εις άχωνενσίας και άδυναμίαν των σπλάγχνων.

Δόσις δρ(άμια) 5,έεως 8: εις νερόν βραστόν δρ. 100.

[ —  — ] ²⁾ .

Καρυοφύλλι ³⁾.

Μεταχείρισις εις άχωνενσίαν, εις πάθη του στομάχου, εις έσωχάδας τον λιμού, μασημένα τά φύλλα και καταπινόμενα εις ήμρικά<;> πάθη της μήτρας' ώφελούσι πολύ.

Δόσις των φύλλων δρ. 2: είς νιρόν βραστόν δρ. 100 νά γίνη κοχλαστόν νά πίνη συνεχώς.

Δενδρομολόχα ⁴⁾.

Μεταχειρίζεται εις πάθη του στήθους, είς τον βήχαν, εις δυσκοιλιότητα, δόσις των φύλλων 8 είς νιρόν δρ. 100 νά βράσουν καλά καί νά πίνη συνεχώς.

Χαμόμηλα  ⁵⁾.

Χρησιμεύει εις την δυσπεψίαν, είς υστερισμόν, εις σπασμωδικόν κώλικα και είς επιλόχια των γυναικών.

Δόσις δρ. 3 είς νιρόν βραστόν δρ. 100.

¹)άγρίοοέλινον είναι το βατράχιον, περί ού βλ. Π. Γ. Γενναδίου, Λεξικόν φυτολογικόν, Έν ‘Αφήναις 1914, σ 186-7. ²) Δύο λέξεις διά μελάνης έσβεσμέναι έν τω χ/φω. ³) καρυοφύλλι είναι ή άθανασία. Βλ.Π.. Γ. Γενναδίου,έ, ά. σ 19. ⁴) δενδρομολόχα> άλθαία, Π. Γ. Γενναδίου, έ. ά· σ. 42. ⁵) Περί του χαμομήλου, χαμαιμήλου βλ. Π. Γ. Γενναδίου, έ· ά· σ. 1028

Γλυκάνισον ¹⁾.

Μεταχειρίζεται εις άχωνευσίαν, εις κωλικο(ύ}ς, εις αερώδεις κώλικας καί εις τον υστερισμόν. Δόσις του σπόρου δρ. 8 εις νιρόν βραστόν 100.

Πλατομαντήλα ²⁾.

Χρησιμεύει εις ποδαλγίαν ρευματισμόν, φαγούραν, δόσις των ριζών δρ. 10 εις νιρόν βραστον δρ. 100. Νά πέρνετε και όλην τ(ή)ν ημέραν.

Αψίνθιον ³⁾.

Χρησιμεύει όλον το χόρτον είς θέρμις διαλιπούσας, δυσπεψίας, υποχονδρίας, κιτρινάδας, σκώληκας, καχιξίας και υδρωπικίας.

Δόσις δρ. 8 εις νιρόν βραστόν δρ. 100.

Λεβιδόχορτον ⁴⁾.

Μεταχειρίσ<ις> εις τους έλμινθας τών παίδων καί εις σπασμούς προερ<χομένους> από σκώληκας.

Δόσις και κόχλασμα δρ. 3 εις νιρόν βραστόν δρ. 80. Νά γίνη κόχλασμα νά παίρνιτι εσπέρας και πρωί.

Γλυκόρριζα  ⁵⁾.

Μεταχείρισις εις τον κατάρρουν βήχαν και δίψαν της υδρωπικίας* δόσις τών ριζών δρ. 4 εις νιρόν βραστόν δρ. 100.

Δάφνη ⁶⁾.

Μεταχείρισ(ις) εις δυσπιψίαν, υστερισμόν και κώλικας' δόσις όσον φθάνει.

Έλελίσφακος  ⁷⁾.

Μεταχείρισις εις αδυναμίαν του στομάχου, εις ρευματισμούς* δόσις τών φύλ­λων 1 δράμι εις νιρόν 100 καί νά βράση έως νά μέτρηση τις εκατό.

Σκάρφη ^8).

Μεταχείρισις εις μελα(γ}χολίαν, μανίαν, εις έλμινθος και τρέλλαν, δόσις 1 δράμι και νιρόν δρ. 50.

¹) γλυκάνισον είναι τό άνισον, περι ου βλ. Π. Γ. Γενναδίου, ε. ά σ. 125-6. ²) πλατομαντήλα είναι το άρκειον ή ή νυμφαία' βλ. Π. Γ. Γενναδίου, ε. ά. σ. 142, 714 - 5. ³) αυτόθι σ. 164-166, ⁴) Πρόκειται περι του  ελμινθοβατάνου, αυτόθι, σ. 303. ⁵) αυτόθι, σ. 225-227. ⁶) αυτόθι, ο. 239 κ.έ. ⁷⁾ αυτόθι σ. 300. ⁸) οκάρφη είναι τό φυτόν άδωνις ή τό βέρατρον καί ό ελλέβορος. Περί τούτων βλ. 77. Γ. Γενναδίου, ε. ά. σ. 14-15, 189, 302.

”Ομανον ¹⁾.

Μεταχείρισις είς δυσπεψίαν και εις τους έλμινθους· δόσις άπό μισόν δράμι, έως έν με το νερόν καί με την ζάχαριν.

’Ερνϋρόδανον, ριζάρι κοινώς ²⁾.

Μεταχείρισις είς πάϋη του πνεύμονος και είς ατροφίαν των βρεφών και ραχΐτιν.

Δόσις των ριζών δράμια 10 εις νερόν βραστον δρά(μια) 300, νά μείνη δρά- (μια) 130.

Ηδύοσμος νεόελληνιατί ³⁾.

Δύναμις, δυναμωτικός καί κεντηστικός τών νεύρων. Μεταχείρισις είς πάθη σπασμωδικόν εμετόν καί αερώδη κώλικα* δόσις των χόρτων από εν δράμι είς νερόν βραστον δρά(μια') ! 50 ! Το ελαιον τούτον δίδεται από : 4 εως στά 3.

Γαρούφαλλα ⁴⁾.

Μεταχειρίζονται είς παραλυσίας της γλώσσης, ανορεξίαν, αδυναμίαν τον στομάχου και όδόντω<ν>.

Τσάϊ.

Δύναμις.  Ολίγον δυναμωτικόν, ναρκωτικόν και ϊδρωτικόν. Μεταχείρισή<ς> είς ρευστά του στήθους καί κρυώματα άσθενικά' δόσις από εν δράμι είς νερόν βραστόν δρά(μια) 60, διά νά γένη το άχλισμα.

Μοσχαχοκάρνον ^6).

Δύναμις: δυναμωτικά και κεντηστικά* μεταχείρισή<ς> είς παραλυσίας της γλώσσης, είς ανορεξίαν, αδυναμίαν τον στομάχου και είς οδονταλγίαν.

Δόσις της σκόνης από κόκκους 12 εως 30 με νερόν και ζάχαρις.

Ταάϊ, τέϊ.

Δυνάμιως· ολίγον δυναμωτικόν και ϊδρωτικόν. Μεταχείρισις: Είς ρεύμα τον στήθους καί κρυώματα άσθενικά.

Δόσις δράμι εν εις νερόν βραστόν δρ. 60, διά νά γένη δε κόκο νά πίνη με την ζάχαριν.

¹)  Δέν γνωρίζομεν περι ποιου ακριβώς φυτοΰ πρόκειται. Κατά τά δελτία του 'Ιστορι­κού Λεξικού τό όμανον σχετίζεται πρός τό φυτόν ελένιον, περί ού βλ. Π.Γ. Γενναδίου, ε. ά. σ. 301.

 ²⁾. Βλ. Π. Γ. Γενναδίου, έ.ά. σ. 311 - 313. ³) Λέγεται και άγιόσμος. 77 ’Αραβαντινοϋ. Ήπειρ. γλωσσάριον, Έν Άθήναις 1909, έν λ. ⁴) γαρούφαλλα ή γαρίφαλλα τά και μοσχοκάρφια ονομαζόμενα. Π. Γ. Γενναδίου, ε.ά. σ. 220. ⁵) Τό χ'φον : παραήλιας. ⁶) Βλ. μυρι­στική παρά Π. Γ. Γενναδίω, ε, ά. σ. 684·

Χελιδονόχορτον ¹⁾.

Μεταχείρισις εις χοιράδας του λαιμού, χελώνια_} καί εις άλλα πρίσματα τών βυζίων. Δόσις έσωθεν από δρά(μι} μισόν με νερόν πρός ελλειψιν της σελήνής εσπέ­ρας και πρωΐ διά τινας ημέρας.

Δενδρολίβανον ²⁾.

Μεταχείρισις εις δυσπεψίαν, εις υστερισμόν και αδυναμίαν τον στομάχου. Δό­σις εκ τών φύλλων από δράμι εν εως 2 με νερόν βραστόν δρά(μια) 50.

Μακεδονήαιον ³⁾.

Μεταχείρισις εις την δυσουρίαν, κιτρινάδαν, κωλικόπουνον υδροκοίλης και διά νά φέρη γάλα τών γυναικών.

Μαύρο πίπερον ⁴⁾.

Μεταχείρισις εις χαμήλωμα, πόνον του σταφνλίτου καί τον λαιμού. Δόσις όσην άρκεΐ.

¹) χελιδονόχορτον λέγεται ή δακτυλΐτις. Π. Γ. Γενναδίου, ε. ά. σ. 236-7. ²) Τό δένδρο*λίβανον τό φαρμακευτικών, αυτοφυές έν Έλλάδι, άπαντα εις ορεινούς τόπους. Π. Γ. Γεννα­δίου, ε ά. σ. 243.

³) μακεδονήσι λέγεται τό πετροσέλινον (κοινώς μαϊντανός), διότι κατά τον Διοσκορίδην «φύεται εν Μακεδονία εν άποκρήμνοις τόποις»’ βλ. Π. Γ Γενναδίου, ε. ά. σ. 767.

⁴) «Το  δε μέλαν (πέπερι) ήδιον καί δριμύτερον του λευκού και ευστομαχώτερον, και μάλλον, διά τό είναι ώριμον, άρωματίζον, εύχρηστότερόν τε εις τάς άρτύοεις» κατά τον Διοσκορίδην. Βλ Π. Γ. Γενναδίου, ε. ά. σ. 756, σημ. 2.

Πηγή: Εξορκισμοί και γιατροσόφια εξ ηπειρώτικου χειρόγραφου υπό Δημητρίου Β. Οικονομίδου

Επετητηρίς του λαογραφικού μουσείου – Τόμος 8 – Έτη 1953-54 – Εν Αθήναις 1956

 

 http://www.ftiaxno.gr