Κινδυνεύουμε από επίθεση καρχαρία στις ελληνικές θάλασσες;;;;

Οι περισσότεροι άνθρωποι ανατριχιάζουν ακόμα και στο άκουσμα του ονόματός τους. Οι ψαράδες τους αφανίζουν, οι ωκεανολόγοι τους υπερασπίζονται ως είδος προς εξαφάνιση και προσπαθούν να μετριάσουν τους φόβους μας υποστηρίζοντας ότι δεν είμαστε το… αγαπημένο τους φαγητό. Ο λόγος για τους καρχαρίες, που αποτελούν τον φόβο και τον τρόμο των βυθών και των ακτών. Ευτυχώς μακριά από εμάς. Ή μήπως όχι;


Έχουμε καρχαρίες στα ελληνικά θαλάσσια ύδατα και, αν ναι, κινδυνεύουμε από επίθεση;
Τα στοιχεία που παραθέτει ο Ωκεανογράφος του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών Δρ Δημήτρης Δαμάλας και βρίσκονται δημοσιευμένα στο news12.gr είναι άκρως κατατοπιστικά:
Κολυμπούν καρχαρίες στα νερά μας;
Υπάρχουν 457 είδη καρχαριών, 47 εκ των οποίων βρίσκονται στη Μεσόγειο θάλασσα.
Πού συχνάζουν περισσότερο; Στο Αιγαίο, το Ιόνιο ή στο Κρητικό πέλαγος;
«Συναντώνται παντού. Μελέτη πάνω στους μεγάλους πελαγικούς καρχαρίες φανέρωσε ότι είναι πιο άφθονοι στην Λεβαντίνη (στα ανοιχτά της Νότιας Κρήτης) και σπανιότεροι στο Αιγαίο, με το Ιόνιο κάπου ενδιάμεσα. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε στην εντατικότερη αλιεία που έχει υποστεί το Αιγαίο είτε στο ότι επειδή ακριβώς είναι πελαγικοί, αποφεύγουν κλειστές θάλασσες και προτιμούν να μένουν μακριά από τις ακτές, οπότε το Αιγαίο δεν είναι ιδεώδες γι’ αυτούς. Αντίθετα, μεγάλες συγκεντρώσεις βενθικών καρχαριών (π.χ. γαλέοι –ναι, ο γαλέος που τρώμε είναι είδος καρχαρία, σκυλόψαρα κ.ά.) συναντώνται στην περιοχή των Κυκλάδων και του Ιονίου. Οι ψαράδες υποστηρίζουν ότι ανάμεσα σε Κύθηρα και Κάβο Μαλιά καθώς και ανοιχτά του Καστελόριζου είναι πολύ συχνοί. Να υπενθυμίσουμε ότι, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο περσικός στόλος καταστράφηκε από κακοκαιρία ανοιχτά του όρους Άθω (όπου είναι σήμερα το Άγιο Όρος) και οι ναυαγοί κατασπαράχτηκαν από τα πολυάριθμα κήτη».
Υπάρχει φόβος επίθεσης σε ελληνικές παραλίες;
«Ασφαλώς και υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο! Αφού εκείνοι ζουν στη θάλασσα και εμείς μπαίνουμε στον κόσμο τους… Ωστόσο οι πιθανότητες είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με άλλες περιοχές του κόσμου (Ν. Αφρική, Αυστραλία, Φλόριντα Η.Π.Α.), όπου οι αριθμοί τους είναι πολύ μεγαλύτεροι. Όπως αναφέρθηκε ήδη, οι μεγάλοι πελαγικοί καρχαρίες προτιμούν την ανοικτή θάλασσα, οπότε πολύ σπάνια θα επισκεφτούν ακτές. Ο διαβόητος λευκός καρχαρίας, βέβαια, είναι παράκτιο είδος, αλλά πλέον είναι τόσο σπάνιος που θεωρείται απειλούμενο είδος».
Έχουν καταγραφεί επιθέσεις καρχαριών σε ελληνικές ακτές;
«Σύμφωνα με έρευνα του Μ. Μπαρδάνη (www.naxosdiving.com) έχουν καταγραφεί 14 επιθέσεις καρχαριών (11 θανατηφόρες) τα τελευταία 161 χρόνια στις ελληνικές θάλασσες. Υπήρξαν επιθέσεις στον Παγασητικό, στην Κέρκυρα, τα Δωδεκάνησα, την Κρήτη, τον Σαρωνικό. Όσοι αρμενίζουν με κότερα, εξωλέμβιους ή αλιευτικά βλέπουν (σπάνια) φτερά καρχαριών να σκίζουν το νερό, όχι σε πολύ μεγάλη απόσταση από την ακτή».
Σε ποια σημεία ο κίνδυνος είναι αυξημένος;
«Όσοι κολυμπούν κοντά στις ακτές έχουν πολύ μικρές πιθανότητες να κινδυνεύσουν. Σχεδόν 30 χρόνια δεν έχει παρατηρηθεί επίθεση. Όσοι ξανοίγονται με σκάφη μακριά από τις ακτές και θέλουν να βουτήξουν στα βαθιά νερά σαν ξεχωριστή εμπειρία, να ξέρουν ότι αυξάνονται οι πιθανότητες να συναντήσουν κάποιο μεγάλο ζώο.
Έχει παρατηρηθεί (στο εξωτερικό) ότι οι καρχαρίες πολύ συχνά επιτίθενται σε windsurfers και σε ψαροτουφεκάδες. Στους πρώτους γιατί, όταν ξαπλώνουν πάνω στην ιστιοσανίδα και αφήνουν τα πόδια και χέρια τους μέσα στο νερό, μοιάζουν καταπληκτικά με φώκιες και στους δεύτερους γιατί τους προσελκύει η μυρωδιά του αίματος από τα πληγωμένα ψάρια που κουβαλούν μαζί τους».
Πώς πρέπει να αντιδράσει κάποιος, εάν έρθει αντιμέτωπος με έναν καρχαρία;
«Οι καρχαρίες δεν είναι κατοικίδια ζώα και αυτές οι σκηνές που βλέπουμε να κολυμπούν κάποιοι μαζί τους και να τους χαϊδεύουν μπορεί να θεωρηθούν και παραπλανητικές. Θεωρητικά πάντα θα πρέπει να αποφεύγονται οι απότομες και σπασμωδικές κινήσεις, που τραβούν την προσοχή των καρχαριών. Επίσης είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στην περιοχή του ρύγχους και αν κάποιος/-α έχει τα κότσια, θα μπορούσε να τους χτυπήσει εκεί για να τους αποτρέψει. Έχουν γίνει έρευνες-πειράματα από το αμερικανικό ναυτικό από πολύ παλιά για να εφευρεθούν χημικές ουσίες ή στολές που θα προστατεύουν από καρχαρίες, χωρίς κάτι ιδιαίτερα αποτελεσματικό.
Πάντως, γενικά οι άνθρωποι δεν είναι το… αγαπημένο τους φαγητό! Συνήθως μας συγχέουν με κάποια φώκια και αφού επιτεθούν και συνειδητοποιήσουν το λάθος τους, δεν επανέρχονται. Βέβαια τα τραύματα μπορεί να είναι ήδη πολύ σοβαρά».
Λεπτομέρειες που δεν γνωρίζαμε για τους καρχαρίες
* Ο μεγαλύτερος καρχαρίας είναι ο φαλαινοκαρχαρίας (Rhincodon typus) με μέγιστο μήκος τα 18 μέτρα, ο οποίος είναι ακίνδυνος και τρέφεται αποκλειστικά με πλαγκτόν/καρκινοειδή, ενώ ο μικρότερος είναι ο «νάνος» με μήκος 15 εκατοστά.
* Υπάρχουν καρχαρίες που συναντώνται στα επιφανειακά στρώματα της θάλασσας και άλλοι που προτιμούν μεγάλα βάθη (που φτάνουν ή ξεπερνούν τα 2000 μέτρα) ζώντας στην επιφάνεια του βυθού (βενθικοί ή βαθύβιοι καρχαρίες). Άλλα είδη συχνάζουν σε παράκτιες περιοχές (παράκτιοι καρχαρίες – coastal sharks), ενώ άλλα στην ανοιχτή θάλασσα (πελαγικοί καρχαρίες – pelagic sharks). Στις ανοιχτές θάλασσες κυρίαρχα είδη είναι ο γλαυκός καρχαρίας, ο ρυγχοκαρχαρίας και ο καρχαρίας αλεπού.
* Οι καρχαρίες βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας. Μέσα στους αιώνες εξελίχτηκαν έτσι ώστε οι φυσικοί τους εχθροί να είναι ελάχιστοι. Κατά συνέπεια προσαρμόστηκαν σε αυτά τα δεδομένα. Έτσι, μεγαλώνουν με πολύ αργούς ρυθμούς, ενηλικιώνονται-ωριμάζουν σε σχετικά μεγάλη ηλικία και γεννούν λίγα μικρά. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες και ιδιαίτερα η αλιεία εισήγαγε έναν παράγοντα θνησιμότητας που από τη φύση τους δεν ήταν προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν. Σύγχρονες εργασίες στον Ατλαντικό Ωκεανό μιλάνε για δραματική μείωση ορισμένων ειδών (έως και 80%).
* Αν και το κρέας τους δεν έχει ιδιαίτερη αξία, τα πτερύγιά τους θεωρούνται εξαιρετική νοστιμιά στην κουζίνα της Άπω Ανατολής και γι’ αυτό είναι σύνηθες το φαινόμενο να αφαιρούνται τα πτερύγια και να απορρίπτεται το υπόλοιπο σώμα.
* Έχει παρατηρηθεί ότι οι καρχαρίες δεν εμφανίζουν καρκινοπάθειες και αυτή η ιδιαιτερότητά τους έχει εξάψει το ενδιαφέρον των επιστημόνων προσπαθώντας να βρουν την αιτία. Πειράματα με φαρμακευτικές ουσίες – σκευάσματα από χόνδρινο σκελετό καρχαρία ή με χάπια σκουαλένιου (μία ουσία που υπάρχει στο συκώτι τους) δεν ήταν ενθαρρυντικά μέχρι σήμερα.


ΠΗΓΗ